Czy kontrola skarbowa musi respektować limity czasu kontroli przedsiębiorców

W ustawie o swobodzie działalności gospodarczej ustalono limity czasu trwania wszystkich kontroli u przedsiębiorcy. Przykładowo w jednym roku kalendarzowym mikroprzedsiębiorca nie może być kontrolowany dłużej niż 12 dni robocze, mały przedsiębiorca dłużej niż 18 dni, a średni nie dłużej niż 24 dni. Jednak nie dotyczy to m.in. kontroli skarbowej.

Fiskus respektuje powyższe terminy tylko w odniesieniu do kontroli podatkowej. Urzędy skarbowe prowadzą wcześniej czynności sprawdzające, a właściwą kontrolę – w ww. terminach.

Jednak urzędy kontroli skarbowej nie respektują tych terminów. Czy słusznie?

Sprawa ta stała się przedmiotem interpelacji poselskiej nr 12178 z 2009 roku. Poniżej publikujemy odpowiedź na tą interpelację, której w imieniu Ministra Finansów udzielił Andrzej Parafianowicz - podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów:

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację posła na Sejm RP pani Anny Sobeckiej w sprawie kontroli skarbowych uprzejmie informuję.
Zgodnie z art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm.), dalej: ustawa SDG, przepisy tej ustawy zawarte w rozdziale V zatytułowanym „Kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorcy” mają zastosowanie do wszystkich kontroli prowadzonych przez organy państwa, z wyłączeniem kontroli prowadzonych na podstawie prawa wspólnotowego oraz umów międzynarodowych.

W zakresie nieuregulowanym powołaną ustawą zastosowanie mają przepisy ustaw szczególnych. W postępowaniach kontrolnych prowadzonych przez organy kontroli skarbowej zastosowanie mają przeto wyłącznie przepisy ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.), dalej: O.p., w zakresie nieuregulowanym w ustawie o kontroli skarbowej.

W postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez organ kontroli skarbowej przepisy ustawy SDG nie mają zatem zastosowania, o ile w toku postępowania nie jest prowadzona kontrola podatkowa. Przepisy ustawy SDG będą miały zastosowanie wyłącznie do kontroli podatkowych prowadzonych w toku postępowania kontrolnego. Interpretacja taka znajduje potwierdzenie w zapisie art. 31 ust. 2 pkt 3 i 4 ustawy o kontroli skarbowej. Zgodnie z powołanymi przepisami użyte w ustawie o kontroli skarbowej określenia postępowanie kontrolne i kontrola podatkowa oznaczają odpowiednio – postępowanie podatkowe i kontrolę, o których mowa kolejno w dziale IV i dziale VI O.p.

Postępowanie kontrolne nie jest więc kontrolą w rozumieniu przepisów ustawy SDG. Celem tego postępowania jest bowiem dokonanie wymiaru zobowiązania podatkowego w prawidłowej wysokości i postępowanie to utożsamiać należy z postępowaniem podatkowym prowadzonym przez organy podatkowe.

Czynności podejmowane przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej w trakcie prowadzonego postępowania kontrolnego (o ile w ramach postępowania nie wszczęto kontroli podatkowej) są czynnościami postępowania dowodowego prowadzonego w oparciu o regulacje rozdziału 11 „Dowody” działu IV O.p.

Do kontroli podatkowej prowadzonej w toku postępowania kontrolnego zastosowanie mają właściwe przepisy działu VI O.p. oraz ustawy SDG, z wyłączeniem zawiadomienia o wszczęciu kontroli podatkowej wszczętej w zakresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o kontroli skarbowej.

Obowiązek stosowania ustawy SDG w kontroli podatkowej wynika z art. 291c O.p., zgodnie z którym do kontroli działalności gospodarczej podatnika będącego przedsiębiorcą stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy SDG.

Reasumując, sposób prowadzenia przez organy kontroli skarbowej postępowań kontrolnych w stosunku do przedsiębiorców jest prawidłowy i zgodny z odpowiednimi przepisami ustaw: o swobodzie działalności gospodarczej, Ordynacja podatkowa i o kontroli skarbowej. Wobec tego nie ma potrzeby podejmowania przedsięwzięć w celu zapewnienia właściwego stosowania przepisów tych ustaw przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej.

Niestety odpowiedź MF nie może być uznana za zadowalającą. Przepis art. 83 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie wymienia kontroli skarbowej wśród sytuacji wyłączających stosowanie limitów kontroli.

Zgodnie z ust. 2 owego art. 83 ograniczeń czasu kontroli nie stosuje się, w przypadkach gdy:
1) ratyfikowane umowy międzynarodowe stanowią inaczej;
2) przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;
3) kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów;
4) przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego;
5) kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu;
6) przeprowadzenie kontroli jest realizacją obowiązków wynikających z przepisów prawa wspólnotowego o ochronie konkurencji lub przepisów prawa wspólnotowego w zakresie ochrony interesów finansowych Wspólnoty Europejskiej;
7) kontrola dotyczy podmiotów, którym na mocy odrębnych przepisów właściwy organ wydał decyzję o uznaniu prawidłowości wyboru i stosowania metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi - w zakresie związanym z wykonaniem tej decyzji;
8) kontrola dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług na podstawie przepisów o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym.

Co do zasady kontrola skarbowa nie powinna być tu traktowana inaczej niż kontrola podatkowa – chyba, że faktycznie przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia