Usługi informatyczne wykonywane etapami - kiedy powstaje obowiązek podatkowy w VAT

Jeżeli dla poszczególnych etapów świadczenia usług wdrożeniowych określono zapłatę, wówczas obowiązek podatkowy będzie powstawał:
- z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty – w zakresie, w jakim zapłata zostaje otrzymana przed zgłoszeniem przez wykonawcę wykonania danego etapu do odbioru przez nabywcę,
- z chwilą zgłoszenia przez wykonawcę wykonania danego etapu do odbioru przez nabywcę – w pozostałym zakresie.

Gdy dla poszczególnych etapów świadczenia usług wdrożeniowych nie określono zapłaty, obowiązek podatkowy będzie powstawał:
- z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty – w zakresie, w jakim zapłata zostaje otrzymana przed zgłoszeniem przez wykonawcę wykonania ostatniego etapu do odbioru przez nabywcę,
- z chwilą zgłoszenia przez wykonawcę wykonania ostatniego etapu do odbioru przez nabywcę – w pozostałym zakresie.

W obu przypadkach data podpisania protokołu nie ma znaczenia. Istotne jest zgłoszenie wykonanych prac do odbioru.

Obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia usług informatycznych powstaje na zasadach ogólnych, a więc:

1. z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty – w zakresie, w jakim zapłata zostaje otrzymana przed wykonaniem usługi (art. 19a ust. 8 ustawy o VAT),
2. z chwilą wykonania usługi – w pozostałym zakresie (art. 19a ust. 1 ustawy o VAT).

Polecamy: Biuletyn VAT

O faktycznym wykonaniu usługi decyduje przede wszystkim jej charakter. Jak wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 22 czerwca 2015 r. (sygn. akt I SA/Kr 583/15):

(…) o charakterze i o dacie wykonania tej usługi decydują strony umowy cywilnoprawnej, chyba że moment ten jest określany przez obowiązujący przepis prawa regulujący zasady wykonywania danego rodzaju usług.

Od wykonania usługi należy przy tym odróżnić potwierdzenie jej wykonania przez sporządzenie przez strony stosownego dokumentu (np. protokołu) lub zaakceptowanie wykonania usługi przez usługobiorcę. Jak przykładowo orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 5 kwietnia 2017 r. (sygn. I FSK 1684/15), dotyczącym momentu wykonania usługi naprawy urządzenia elektronicznego:

(…) naprawa sprzętu jest nie tylko jej elementem dominującym, ale jedynym. Zarówno patrząc na nią „oczami klienta”, jak i świadczącego, naprawa sprzętu, ze swej istoty, obiektywnie jest celem ich działania: leży w ramach działalności gospodarczej usługodawcy oraz potrzeby usługobiorcy, i dlatego wystąpiło tu tylko świadczenie naprawy. Zarówno raport, jak i akceptacja wykonania są tutaj jedynie potwierdzeniem wykonania usługi, a to umknęło Sądowi pierwszej instancji. W żaden sposób nie można wywieść, iż brak raportu, czy bezpodstawna odmowa akceptacji, mogłyby pozbawić usługodawcę wynagrodzenia za wykonaną naprawę. Nie ma też uzależnienia wysokości wynagrodzenia od jakości raportu. Trudno też sobie wyobrazić, by jakość wykonanej usługi klient oceniał poprzez sporządzony raport. Skoro usługą jest tu naprawa sprzętu, to moment jej wykonania będzie istotny z punktu widzenia art. 19a ust. 1 ustawy o VAT.

Dotyczy to również usług przyjmowanych częściowo. Jak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 lipca 2017 r. (sygn. akt I FSK 2148/15):

(…) usługę budowlaną lub budowlano-montażową należy uznać za wykonaną (…) z momentem faktycznego zakończenia zrealizowanych zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej robót budowlanych lub ich części (w przypadku usługi odbieranej częściowo), zgłoszonego przez wykonawcę ich odbiorcy, który to moment należy odróżnić od sporządzenia i podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego, mającego na celu udokumentowanie i potwierdzenie momentu faktycznego zakończenia prac lub ich części.

Również w wyroku z 21 września 2017 r. (sygn. akt I FSK 1984/15) Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że przy ustalaniu daty powstania obowiązku podatkowego w przypadku usług przyjmowanych częściowo należy uwzględniać dwa zasadnicze momenty, tj. faktyczne wykonanie części usługi oraz zgłoszenie jej przez wykonawcę do odbioru przez nabywcę. Nie ma natomiast znaczenia moment przyjęcia wykonania części usługi przez jej nabywcę, który z reguły potwierdza się przez podpisanie protokołu odbioru prac.

Liczy się tylko moment, kiedy wykonawca uznaje, że faktycznie wykonał dany etap prac. Inaczej mówiąc, zakłada się, że zgłaszając odbiór, wykonawca musi być przekonany o tym, że praca jest wykonana, a nabywca usługi to potwierdza, dokonując jej odbioru.

Usługę informatyczną uznajemy za wykonaną w momencie zgłoszenie jej przez wykonawcę do odbioru.

Natomiast NSA w wyroku z 11 października 2017 r. (sygn. akt I FSK 2091/15) podkreślił, że w przypadku ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego dla prac informatycznych, gdy istotnym elementem wykonania jest prawidłowość funkcjonowania np. programu, za wykonaną uznaje się usługę w momencie, gdy wykonawca zgłosi ją do odbioru uznając, iż program działa prawidłowo.

Podkreślić przy tym należy, że według art. 19a ust. 2 ustawy o VAT w odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług – usługę uznaje się za wykonaną również w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę.

Zatem w przedstawionej sytuacji sposób powstawania obowiązku podatkowego zależy od tego, czy dla poszczególnych etapów świadczenia usług wdrożeniowych określono zapłatę. Jeżeli tak, to obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia usług wdrożeniowych będzie powstawał:

1. z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty – w zakresie, w jakim zapłata zostaje otrzymana przed zgłoszeniem przez wykonawcę wykonania danego etapu do odbioru przez nabywcę,
2. z chwilą zgłoszenia przez wykonawcę wykonania danego etapu do odbioru przez nabywcę – w pozostałym zakresie.

Spółka X świadczy informatyczne usługi wdrożeniowe realizowane etapami, dla których zostały określone kwoty zapłaty. Etap I został zgłoszony przez wykonawcę do odbioru  30 października 2017 r. Odebranie tego etapu przez nabywcę zostało udokumentowane poprzez sporządzenie protokołu odbioru prac 2 listopada 2017 r. Zapłatę za etap I spółka X otrzymała 15 listopada 2017 r. W tej sytuacji obowiązek podatkowy z tytułu wykonania etapu I usług wdrożeniowych powstał w spółce X 30 października 2017 r.

Jeżeli natomiast dla poszczególnych etapów świadczenia usług wdrożeniowych nie określono zapłaty obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia usług wdrożeniowych będzie powstawał:

1. z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty – w zakresie, w jakim zapłata zostaje otrzymana przed zgłoszeniem wykonania ostatniego etapu do odbioru przez nabywcę,
2. z chwilą zgłoszenia przez wykonawcę wykonania ostatniego etapu do odbioru przez nabywcę – w pozostałym zakresie.

Spółka Y świadczy informatyczne usługi wdrożeniowe realizowane etapami, dla których jednak nie zostały określone kwoty zapłaty. Etap I został zgłoszony przez wykonawcę do odbioru przez nabywcę 30 marca 2017 r., etap II – 17 czerwca 2017 r., etap III (ostatni) –  28 września 2017 r. Odebranie poszczególnych etapów nastąpiło, odpowiednio, 2 kwietnia, 19 czerwca oraz 2 października 2017 r. 19 października 2017 r. spółka Y otrzymała całość zapłaty za wykonane usługi. W tej sytuacji obowiązek podatkowy z tytułu świadczenia przez spółkę Y usług wdrożeniowych, o których mowa, powstał w całości 28 września  2017 r., tj. w dniu zgłoszenia przez wykonawcę wykonania ostatniego etapu do odbioru przez nabywcę.

Podstawa prawna:

• art. 19a ust. 1–2 oraz ust. 8 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – j.t.  Dz.U. z 2017 r. poz. 1221; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60

Tomasz Krywan, doradca podatkowy