Odliczanie VAT od samochodów w 2014 roku – komentarz do projektu zmian w ustawie o VAT

Projekt nowelizacji ustawy o VAT – odliczanie VAT od samochodów

23 grudnia 2013 r. Ministerstwo Finansów opublikowało projekt zmian do ustawy o VAT mający na celu implementację decyzji derogacyjnej wydanej 17 grudnia 2013 r. przez Radę UE w zakresie prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego związanego z nabyciem samochodów.

Odliczenie VAT od samochodów i paliw 2014 - projekt ustawy

Projekt ten, konkretyzując ogólne postanowienia wynikające z decyzji Rady UE, wskazuje jednocześnie na kierunek, w jakim Ministerstwo Finansów pragnie podążyć w obszarze prawa do odliczenia VAT związanego z nabyciem samochodów oraz innymi wydatkami w tym zakresie.

Generalna zasada – 50% odliczenia VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi

Projekt zmian do Ustawy o VAT przewiduje, iż w przypadku poniesienia wydatków związanych z pojazdami samochodowymi o masie dopuszczalnej do 3.5 t podatnik będzie mógł odliczyć 50% podatku VAT naliczonego. Ustawodawca precyzuje przy tym, iż pod pojęciem wydatków należy rozumieć w szczególności: transakcje zakupu / leasingu pojazdu, nabycie paliwa oraz wydatki eksploatacyjne.

Pojęcie „pojazdy samochodowe” należy przy tym odczytywać zgodnie z definicją wynikającą z przepisów prawa o ruchu drogowym. Powoduje to, iż nowymi regulacjami objęte będą zarówno samochody osobowe i ciężarowe (o masie dop. do 3,5 t) jak również motocykle, quady i wszelkie inne pojazdy silnikowe, których konstrukcja pozwala na jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h (wyjątki: motorowery i ciągniki rolnicze).

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Polecamy: Zmiany 2014 - Podatki, Księgowość, Kadry, Firma, Prawo

Brak prawa do odliczenia w związku z nabyciem paliw do napędu samochodów osobowych

Pomimo faktu, iż zgodnie z generalną zasadą, odliczenie 50% podatku VAT naliczonego powinno obowiązywać w przypadku zakupu paliwa do napędu pojazdów samochodowych, obowiązywanie tej zasady będzie wyłączone do 30 czerwca 2015 r. w odniesieniu do samochodów osobowych oraz innych pojazdów o odpowiednio niskiej ładowności (np. samochody ciężarowe z 4/5 miejscami i ładownością poniżej 500 kg.)

Omawiane ograniczenie, w założeniu ustawodawcy, powinno odzwierciedlać zasady w zakresie odliczania VAT od nabycia paliwa funkcjonujące w Polsce przed wstąpieniem do UE. Dzięki temu regulacja ta nie powinna stanowić naruszenia klauzuli stałości (tj. zasady, wedle której dane państwo członkowskie może utrzymać ograniczenia w prawie do odliczenia VAT funkcjonujące bezpośrednio przed wejściem tego państwa do UE, jednakże nie może ich rozszerzać po akcesji).

Przepis ten doprowadzi zatem do sytuacji, w której właściciele aut „z kratką” (tj. aut z homologacją ciężarową oraz odpowiednią ilością miejsc / ładownością) będą mogli skorzystać z odliczenia 50% podatku naliczonego związanego z zakupem paliw po wejściu w życie omawianych zmian.

Polecamy: Podstawa opodatkowania VAT 2014 – zmiana ustawy o VAT

Obowiązek podatkowy w VAT w 2014 r. - zasady ogólne

Pełne prawo do odliczenia przy wykorzystywaniu pojazdu wyłącznie na cele działalności gospodarczej

Projekt ustawy przewiduje możliwość wystąpienia wyjątku od zasady ogólnej (tj. odliczenia 50% podatku) w sytuacji, gdy pojazdy samochodowe będą wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. Ustawodawca zakłada, iż z pełnego prawa do odliczenia skorzystać będzie można w dwóch sytuacjach:
- jeżeli okoliczności wykorzystywania tych pojazdów wykluczają możliwość ich użycia do celów niezwiązanych z działalnością podatnika (co powinno być potwierdzone odpowiednią ewidencją) lub
- jeżeli konstrukcja tych pojazdów wyklucza (bądź istotnie ogranicza) ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością podatnika.

W pierwszym przypadku podatnicy zobowiązani będą prowadzić ewidencję zawierającą m.in. nr rejestracyjny, opis trasy, datę i cel wyjazdu, liczbę faktycznie przejechanych kilometrów oraz potwierdzenie autentyczności wpisu przez podatnika.

W drugim przypadku ustawodawca przewidział zamknięty katalog pojazdów, których konstrukcja wyklucza bądź istotnie ogranicza możliwość użytkowania takiego pojazdu poza działalnością gospodarczą. Są to m.in. pojazdy samochodowe z jednym rzędem siedzeń, posiadające przestrzeń ładunkową oddzieloną trwałą ścianą lub przegrodą, klasyfikowane jako wielozadaniowy / van, samochody typu pick-up z jednym rzędem siedzeń, pojazdy specjalne: koparki, ładowarki, żurawie samochodowe, podnośniki, agregaty elektryczne / spawalnicze oraz pojazdy do prac wiertniczych. Projekt zmian przewiduje przy tym, iż katalog wymienionych pojazdów może zostać rozszerzony przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia.

Ustawodawca zakłada, iż co do zasady, każdy pojazd samochodowy wykorzystywany będzie do działalności mieszanej

Uzasadnienie do projektu wskazuje, iż ustawodawca wyszedł z założenia, że każdy pojazd samochodowy nabywany przez podatnika VAT służyć będzie zarówno działalności gospodarczej jak i celom prywatnym tego podatnika. Przykładowo wskazano, iż wykorzystanie pojazdu firmowego przez pracownika w celu dojazdu / powrotu z pracy stanowić będzie wystarczającą przesłankę by uznać, że samochód firmowy nie jest wykorzystywany wyłącznie na cele działalności gospodarczej.

Podobnie w sytuacji podatników, którzy prowadzą swoją działalność w miejscu zamieszkania – w ocenie ustawodawcy w takim przypadku również nie można mówić o użytkowaniu pojazdu wyłącznie na cele związane z działalnością podatnika. Co więcej, nawet w przypadku podmiotów zajmujących się sprzedażą samochodów, zdaniem ustawodawcy, pełne prawo do odliczenia przy zakupie takich pojazdów powinno przysługiwać w odniesieniu do tych samochodów, które nie będą zarejestrowane (tym samym nie będzie możliwe ich potencjalne użytkowanie na cele niezwiązane bezpośrednio z ich sprzedażą).

Brak obowiązku opodatkowania prywatnego użytkowania

Projekt przewiduje, iż w przypadku pojazdów samochodowych przy nabyciu których odliczono 50% podatku VAT naliczonego, wykorzystanie tych pojazdów na cele niezwiązane z działalnością podatnika nie będzie podlegało opodatkowaniu.

Projekt zakłada ponadto, iż prywatne użytkowanie samochodów, przy nabyciu których odliczono odpowiednio 50% / 60% podatku VAT, nie więcej niż 5 / 6 tys. zł również nie będzie podlegać opodatkowaniu VAT. Zasada ta ma obowiązywać z mocą wsteczną, tj. w odniesieniu do okresów rozliczeniowych od 1 stycznia 2014 r.

Korekta wartości podatku naliczonego

Planowane zmiany do ustawy o VAT zakładają wprowadzenie mechanizmu korygowania wartości podatku VAT naliczonego który został odliczony w związku z poniesieniem wydatków dotyczących pojazdów samochodowych. Okres korekty wynosić będzie 5 lat (lub 12 miesięcy w przypadku wydatków o wartości poniżej 15 000 zł). Podatnicy będą zobowiązani dokonać korekty w przypadku zmiany sposobu wykorzystywania pojazdu.

Przepisy przejściowe – leasing samochodu z homologacją ciężarową po 1 stycznia 2014 r. a przed implementacją decyzji derogacyjnej

Podatnicy którzy zdecydują się na leasing samochodów dających pełne prawo do odliczenia VAT po 1 stycznia 2014 r. (co do zasady, pojazdy z homologacją ciężarową i odpowiednią ładownością / ilością miejsc) będą mogli zachować pełne prawo do odliczenia również po wejściu w życie omawianych zmian do ustawy o VAT. Możliwość taka uzależniona będzie jednak od następujących warunków:
- umowa leasingu zostanie zawarta przed wejściem w życie planowanych zmian,
- pojazd będący przedmiotem leasingu zostanie wydany podatnikowi przez wejściem w życie planowanych zmian, oraz
- umowa leasingu zostanie zarejestrowana we właściwym urzędzie skarbowym do dnia 30 marca 2014 r.

Komentarz do projektu zmian w ustawie o VAT

Projekt nowelizacji ustawy o VAT mający na celu implementację decyzji derogacyjnej trudno ocenić jednoznacznie.

Z jednej strony zawiera on zapisy korzystne dla podatników (działający z mocą wsteczną brak obowiązku opodatkowania prywatnego użytkowania przy autach od których częściowo odliczono VAT), są również zapisy potencjalnie korzystne (pełne odliczenie VAT przy wykorzystywaniu wyłącznie na cele działalności gospodarczej) oraz są zapisy będące z pewnością dużym rozczarowaniem (utrzymanie, co do zasady, całkowitego braku prawa do odliczenia VAT przy zakupie paliwa oraz częściowe ograniczenie prawa do odliczenia przy wydatkach eksploatacyjnych).

Moim zdaniem projekt zawiera również wiele nieprecyzyjnych, trudnych w interpretacji zapisów, które jeżeli pozostaną niezmienione, prowadzić będą do licznych sporów pomiędzy podatnikami a organami.

Przykładowo, Ministerstwo Finansów zakłada, iż pełne prawo do odliczenia VAT przy nabyciu bądź leasingu pojazdu przysługiwać będzie wyłącznie w sytuacji, gdy „okoliczności wykorzystywania pojazdu wykluczają możliwość ich użycia do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą”. Ustawodawca za przykładowe okoliczności wykluczające możliwość wykorzystywania pojazdu do celów niezwiązanych z działalnością uznaje m.in. sytuację, w której podatnika posiada odpowiednie regulaminy i regulacje obiektywnie uniemożliwiające prywatne użytkowanie pojazdów przez jego pracowników. Zapis ten jest jednak na tyle nieprecyzyjny, iż przy odrobinie złej woli ze strony urzędnika, nawet posiadanie odpowiedniego regulaminu może być uznane za niewystarczające, aby wykluczyć możliwość prywatnego użytkowania samochodu.

Liczne wątpliwości rodzą również zapisy dotyczące konieczności korygowania odliczonego podatku VAT w przypadku zmiany sposobu wykorzystywania samochodu, np. w sytuacji, gdy pomimo zadeklarowanego wykorzystywania samochodu wyłącznie na cele działalności gospodarczej miało miejsce jednorazowe użycie na cele prywatne. Z projektu nie wynika jasno, czy w takiej sytuacji korekta podatku powinna objąć wyłącznie miesiąc, w którym miało miejsce użytkowanie prywatne, czy też fakt ten definitywnie uniemożliwia korzystanie z pełnego prawa do odliczenia, gdyż jak się okazało, okoliczności użytkowania danego samochodu nie wykluczyły możliwości jego wykorzystania na cele inne niż działalność gospodarcza podatnika.

Krzysztof Ugolik jest doradcą podatkowym, starszym konsultantem w Zespole ds. Podatków Pośrednich w Dziale Prawno-Podatkowym PwC