Odliczenie VAT możliwe tylko od faktycznej transakcji z rzetelnym, sprawdzonym kontrahentem

Takie stanowisko prezentuje Minister Finansów w oparciu o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE i polskich sądów administracyjnych.

VAT po zmianach od 1 lipca 2015 r.

Sprawdź kontrahenta,  bo nie odliczysz VAT

W interpelacji poselskiej nr 32801 z 20 maja 2015 r. poseł Krzysztof Borkowski poinformował o niekorzystnym jego zdaniem orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok NSA z 8.04.2015 r. - sygn. akt I FSK 2136/13) dotyczącym kupujących (podatników), którzy chcąc odliczyć VAT muszą dochować należytej staranności kupieckiej tzn. sprawdzić kontrahenta pod względem wiarygodności.

Przypadek opisany ww. orzeczeniu dotyczył spółki prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie upraw rolnych połączonych z chowem i hodowlą zwierząt, która zaopatrywała się w olej napędowy jak się później okazało w spółce niebędącej podatnikiem podatku akcyzowego (spółka sprzedawała olej opałowy). Według NSA podatnik nie dochował należytej staranności a  zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE (sygn. akt C-80/11 C-142/11) „VAT z nierzetelnych faktur może odliczyć tylko ten podatnik, który podjął wszystkie działania, jakich można od niego w sposób uzasadniony oczekiwać, by upewnić się, że transakcje, w których uczestniczy, nie wiążą się z przestępstwem.”

Odliczenie VAT naliczonego - wymogi

W odpowiedzi na tę interpelację Minister Finansów poinformował, że prawo do odliczenia podatku od towarów i usług stanowi integralną część systemu VAT i co do zasady nie podlega ograniczeniu. Jednakże prawo do odliczenia podatku naliczonego VAT przez podatników tego podatku uzależnione jest od faktycznego zrealizowania transakcji, posiadania faktury spełniającej określone wymogi i wykorzystania nabytych towarów (usług) na potrzeby opodatkowanych transakcji.  

Brak jest natomiast podstaw do skorzystania przez podatnika podatku od towarów i usług z prawa do odliczenia podatku naliczonego VAT, jeżeli z obiektywnych okoliczności sprawy wynika, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że uczestniczy w transakcji, w której wystawca faktury dopuścił się przestępstwa lub nadużycia.

Minister przypomniał ważniejsze aktualne orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE w tej kwestii.

50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online

Odliczenie VAT naliczonego - orzecznictwo

W postanowieniu z dnia 6 lutego 2014 r. w sprawie polskiej C-33/13 Marcin Jagiełło Trybunał podkreślając konieczność przestrzegania zasady neutralności VAT poprzez prawo podatnika do odliczenia podatku naliczonego VAT, podniósł jednocześnie, że zwalczanie przestępczości podatkowej, uchylania się od opodatkowania oraz ewentualnych nadużyć jest celem uznanym i wspieranym przez szóstą dyrektywę, a podmioty prawa nie mogą powoływać się na przepisy prawa Unii w celu popełnienia przestępstwa lub nadużycia swoich uprawnień (pkt 34 wyroku). Trybunał w ww. postanowieniu wskazał, że krajowe organy administracyjne i sądowe powinny odmówić prawa do odliczenia, jeżeli zostanie udowodnione na podstawie obiektywnych przesłanek, że skorzystanie z tego prawa wiązałoby się z przestępstwem lub nadużyciem (pkt 35 wyroku).

Trybunał zauważył, że określenie działań, jakich w konkretnej sytuacji należy oczekiwać od podatnika, który zamierza skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT, w celu upewnienia się, iż dokonywane przez niego transakcje nie wiążą się z przestępstwem popełnionym przez kontrahenta, zależy od okoliczności danej sprawy (pkt 37 wyroku).

Jeżeli istnieją przesłanki, by podejrzewać istnienie nieprawidłowości lub przestępstwa, przezorny przedsiębiorca powinien, zależnie od okoliczności konkretnego wypadku, zasięgnąć informacji na temat podmiotu, u którego zamierza nabyć towary lub usługi, w celu upewnienia się co do jego wiarygodności (pkt 38 wyroku).

Trybunał wyjaśnił, że w sytuacji gdy dokumenty przedstawione przez odbiorcę zakwestionowanych faktur zawierały nieprawidłowości lub dana dostawa wiązała się z innymi nieprawidłowościami, które mógł zauważyć odbiorca , stanowi to okoliczność, którą należy uwzględnić przy całościowej ocenie, której musi dokonać sąd krajowy (pkt 41 wyroku).

Dodatkowo TSUE wskazał sądowi krajowemu, że taka nieprawidłowość może w szczególności wynikać z tego, że charakter faktycznie dostarczonych towarów nie odpowiada charakterowi towarów określonemu na fakturze. Tytułem zasady ogólnej można bowiem w uzasadniony sposób wymagać od podatnika, który zamierza skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT, aby upewnił się, że charakter dostarczonych towarów odpowiada charakterowi towarów, na które wystawiono fakturę. W tym względzie z akt przedstawionych Trybunałowi wynika, że zakwestionowane faktury zawierały wzmiankę, iż dotyczą one dostawy paliwa do silników wysokoprężnych, podczas gdy sprzedaż w rzeczywistości dotyczyła produktu ropopochodnego innego rodzaju, niemniej mogącego służyć do napędu samochodów ciężarowych wyposażonych w silniki wysokoprężne pkt 42 wyroku).

Zdaniem Ministra Finansów powyższe postanowienie Trybunału z dnia 6 lutego 2014 r. w sprawie C-33/13 Marcin Jagiełło potwierdza zatem dotychczasowy kierunek postępowania organów podatkowych, wskazując na potrzebę zindywidualizowanego rozpatrywania każdej sprawy w zakresie ewentualnego pozbawienia podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego VAT.

Podobne stanowisko zajął Trybunał w przywołanym w interpelacji wyroku z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawach połączonych C - 80/11 i C - 142/11 Mahagében i Péter Dávid.

W pkt 46 ww. wyroku Trybunał wskazał, że podatnika, który wiedział lub powinien był wiedzieć, że nabywając towar lub usługę, uczestniczy w transakcji stanowiącej element przestępstwa w dziedzinie podatku VAT, należy z punktu widzenia dyrektywy 2006/112/WE uznać za wspólnika w tym przestępstwie, niezależnie od tego, czy uzyskuje on korzyści z dalszej sprzedaży owych towarów lub świadczenia usług w ramach dokonywanych przez siebie transakcji.

W ocenie Trybunału nie jest sprzeczne z prawem Unii Europejskiej wymaganie, by podmiot przedsięwziął wszystkie działania, jakich można od niego racjonalnie oczekiwać, w celu upewnienia się, że dokonywana przez niego transakcja nie prowadzi do udziału w przestępstwie podatkowym (pkt 54 wyroku).

Minister Finansów zaznaczył, że w prowadzonych postępowaniach podatkowych występują odmienne stany faktyczne sprawy i w związku z tym każda sprawa, w której również odmówiono podatnikowi podatku od towarów i usług prawa do odliczenia podatku naliczonego VAT, była przedmiotem indywidualnej oceny dokonanej w oparciu o konkretny stan badanej sprawy.

Koszty pracy po zmianach - multipakiet: książka, program, CD, teleporadnia

W przywołanej w interpelacji sprawie zapadł wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, który ma charakter ostateczny i wiąże strony postępowania. Zdaniem Ministra najnowsze orzecznictwo polskich sądów administracyjnych uwzględnia prezentowaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej linię orzeczniczą w przedmiotowym zakresie.

Minister Finansów poinformował, że problematyka oszustw i nadużyć podatkowych jest przedmiotem szczególnej uwagi resortu finansów. Wszelkie sygnały o nieprawidłowościach w różnych branżach są traktowane priorytetowo, analizowane i ukierunkowane przede wszystkim na zwiększenie skuteczności kontroli podatkowych. W branżach gdzie skala nadużyć osiągnęła znaczący poziom (obrót wyrobami stalowymi, paliwami, niektórymi metalami szlachetnymi) intensywne działania kontrolne zostały uzupełnione wprowadzeniem rozwiązań o charakterze legislacyjnym.

Jak stwierdził Minister Finansów stwierdzone oszustwa w przeważającej części są oparte na schemacie znikającego podatnika (oszustwa karuzelowe), w których istotnym elementem jest wykorzystanie tzw. słupów (podmiotów z reguły nieposiadających majątku i z założenia nierozliczających podatku).