Kursy walut w rozliczeniach VAT - zmiany od 2021 roku

Jakie zasady stosowania kursów walut do przeliczania podstawy opodatkowania VAT określonej w walucie obcej obowiązują od 2021 roku?

Od 1 stycznia 2021 r. podatnik VAT może wybrać do przeliczania kwot stosowanych do określenia podstawy opodatkowania określonych w walucie obcej zasady stosowane do rozliczenia przychodu uzyskanego w walucie obcej w podatku dochodowym obowiązujące tego podatnika na potrzeby rozliczania danej transakcji. Zmiany wynikają z ustawy z 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (zwana dalej "nowelizacją" lub "ustawą zmieniającą" - Dz. U. z 2020 r., poz. 2419).

Przyjęcie w VAT zasad obowiązujących dla tego podatnika w podatkach dochodowych oznacza stosowanie spójnych kursów walut do przeliczenia podstawy opodatkowania w podatku VAT i do przeliczenia przychodu w podatkach dochodowych.

Wprowadzone rozwiązanie ma dotyczących przeliczania kwot określonych w walucie obcej charakter opcjonalny względem dotychczasowych zasad stosowanych do określenia podstawy opodatkowania. Podatnik, który nie zdecyduje się na skorzystanie z wprowadzanych opcjonalnych zasad, nadal będzie stosował dotychczasowe zasady przeliczania w podatku VAT kwot stosowanych do określenia podstawy opodatkowania określonych w walucie obcej:

- kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego, albo

- ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny na ostatni dzień poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego (w przypadku waluty innej niż euro przelicza się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro), albo

- według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury albo ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny na ostatni dzień poprzedzający dzień wystawienia faktury (w przypadku waluty innej niż euro przelicza się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro) – w przypadku gdy podatnik wystawia fakturę przed powstaniem obowiązku podatkowego.

Przyjęcie przez podatnika nowych zasad oznacza, że podstawa opodatkowania w VAT określona w walucie obcej będzie przeliczana na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu.

Podstawa prawna:
- art. 31a ust. 1, 2 i 2a, 2d ustawy o VAT,
- art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1426, z późn. zm.) oraz
- art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1406, z późn. zm.).

Ważne!

W przypadku podatników, którzy przed wyborem opcjonalnych zasad przeliczania kursu waluty obcej, korzystają w podatku VAT ze szczególnych zasad przeliczania kwot stosowanych do określenia podstawy opodatkowania określonych w walutach obcych, tj.:

1. w odniesieniu do świadczenia usług w zakresie kontroli i nadzoru ruchu lotniczego, za które pobierane są opłaty trasowe oraz

2. w odniesieniu do usług wstępu na imprezy masowe w rozumieniu ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych

– wybór opcjonalnych zasad przeliczania stosowanych przez nich w podatku dochodowym obliguje ich do stosowania tych zasad w pełni, również w odniesieniu do wskazanych przypadków.

Podstawa prawna:
- art. 31a ust. 2a, 2d, ust. 4, art. 106p ustawy o VAT oraz
- § 4 lub § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur (Dz. U. poz. 1485, z późn. zm.).

Kursy walut w rozliczaniu VAT - przykłady

Przykład 1.
Podatnik X świadczy usługę budowlaną dla podatnika Y. Podatnicy umówili się na rozliczenie transakcji w walucie obcej – euro. Wykonanie usługi następuje 10 marca 2021 r. Podatnik X wystawia fakturę na kwotę 1000 euro 15 marca 2021 r.(powstaje obowiązek podatkowy w podatku VAT zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt. 3 lit. a ustawy o VAT) i otrzymuje zapłatę za wykonaną usługę w dniu 20 marca 2021 r.

Podatnik X od lutego 2021 r. stosuje do przeliczenia kursów walut w VAT zasady stosowane przez tego podatnika do przeliczenia przychodu w podatku dochodowym od osób prawnych.

Gdyby podatnik nie wybrał opcji przeliczenia kursów walut według zasad stosowanych przez niego w podatku dochodowym musiałby dokonać przeliczenia umówionej kwoty według dwóch różnych kursów przeliczenia. Na potrzeby VAT stosowałby kurs z 14 marca 2021 r.

Natomiast dla podatku dochodowego podatnik X zastosowałby do przeliczenia kurs z 9 marca 2021 r., przy założeniu, że dla tego dnia ustalono odpowiedni kurs przeliczenia (przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu).

Mając na uwadze wybór dokonany przez podatnika X w opisanym przypadku w podatku VAT zastosowanie znajdzie kurs stosowany przez podatnika X na potrzeby przeliczenia przychodu w podatku dochodowym tj. kurs z dnia 9 marca 2021 r.

Przykład 2.
Podatnik X, stosujący kasową metodę rozliczenia w VAT dokonał dostawy towarów na rzecz podatnika Y 10 marca 2021 r. (wydano towar). W dniu 25 marca 2021 r. podatnik X wystawił fakturę dokumentującą transakcję i tego samego dnia otrzymał zapłatę z tytułu dokonanej dostawy (powstaje obowiązek podatkowy w podatku VAT zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o VAT).

Podatnik X od lutego 2021 r. stosuje do przeliczenia kursów walut w VAT zasady stosowane przez tego podatnika do przeliczenia przychodu w podatku dochodowym od osób prawnych.

Gdyby podatnik nie wybrał opcji przeliczenia kursów walut według zasad stosowanych przez niego w podatku dochodowym musiałby dokonać przeliczenia umówionej kwoty według dwóch różnych kursów przeliczenia. Na potrzeby VAT stosowałby kurs z 24 marca 2021 r.

Natomiast dla podatku dochodowego podatnik X zastosowałby do przeliczenia kurs z 9 marca 2021 r.

Mając na uwadze wybór dokonany przez podatnika X w opisanym przypadku w podatku VAT zastosowanie znajdzie kurs stosowany przez podatnika X na potrzeby przeliczenia przychodu w podatku dochodowym, tj. kurs z 9 marca 2021 r.

Uwaga!
W przykładach nr 1 i 2 przyjęto założenie, że dla wskazanych dat według których dokonuje się przeliczenia kursu ustalono odpowiedni kurs przeliczenia (tj. w podatku VAT kurs średni danej waluty obcej ogłoszony przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego lub ostatni kurs wymiany opublikowany przez EBC na ostatni dzień poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego, a w podatkach dochodowych kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu).

Ważne!
Wybór w podatku VAT zasad przeliczania kwot wyrażonych w walucie obcej na złote stosowanych przez podatnika w podatkach dochodowych nie wymaga złożenia zawiadomienia o ich wyborze do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.
Wybór tych zasad wiąże podatnika na okres co najmniej 12 miesięcy od miesiąca, w którym podatnik wybrał ten sposób przeliczania.

Podstawa prawna: art. 31a ust. 2b ustawy o VAT.

Przykład 3.
Podatnik A rozliczył w VAT pierwszą transakcję według kursu stosowanego przez niego w podatku dochodowym i wykazał ją w dacie powstania obowiązku podatkowego w VAT w dniu 15 stycznia. Podatnik VAT może dokonać zmiany zasad przeliczania waluty obcej na złote najwcześniej po upływie kolejnych 12 miesięcy licząc od miesiąca, w którym wybrał do przeliczania zasady stosowane przez niego w podatku dochodowym. W związku z tym powrót do pierwotnych zasad przeliczania może nastąpić najwcześniej od stycznia kolejnego roku.

Ważne!
Jeżeli podatnik VAT zrezygnuje ze stosowania metod przeliczenia kwot wyrażonych w walucie obcej przyjętych według zasad przeliczania przychodu w podatku dochodowym, będzie związany tą rezygnacją przez okres co najmniej 12 kolejnych miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zrezygnował z zasad przeliczania stosowanych przez niego w podatku dochodowym. Od podatnika nie wymaga się złożenia zawiadomienia o rezygnacji z tych zasad do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

Podstawa prawna: art. 31a ust. 2c ustawy VAT.

Przykład 4.
Podatnik B po trzech latach stosowania w VAT zasad przeliczania transakcji według kursu stosowanego przez niego w podatku dochodowym rezygnuje ze stosowania tych zasad od 15 stycznia 2024 r. W takim przypadku ponowny wybór zasad stosowanych przed niego w podatku dochodowym może nastąpić nie wcześniej niż od lutego 2025 r.

Jakie są wyjątki od stosowania opcjonalnych metod przeliczenia kwot wyrażonych w walucie obcej przyjętych jak do przeliczania walut wg przychodu w podatku dochodowym?

W podatku VAT mogą wystąpić transakcje powodujące obowiązek przeliczenia kwot stosowanych do określenia podstawy opodatkowania określonych w walucie obcej, których nie przelicza się w podatku dochodowym w odniesieniu do określenia przychodu (transakcje dla których nie powstaje przychód w podatku dochodowym).

Jeżeli u podatnika wystąpi taka transakcja, to mimo wyboru dla celów VAT opcjonalnych metod przeliczania walut przyjmowanych przez niego dla przeliczenia przychodu w podatku dochodowym, będzie obowiązany do zastosowania dla tej transakcji dotychczasowych zasad przeliczania kwot stosowanych do określenia podstawy opodatkowania określonych w walucie obcej.

Jako przykłady transakcji dla których nie jest możliwe zastosowanie zasad przeliczania stosowanych przez podatnika w podatku dochodowym można wskazać m.in. transakcje stanowiące wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów lub import usług.

Odrębną kategorię stanowią również zasady przeliczania kwot stosowanych do określenia podstawy opodatkowania określonych w walucie obcej w zakresie importu towarów. W tym zakresie nie ulegają zmianie dotychczasowe zasady – w przypadku importu towarów przeliczenia na złote dokonuje się nadal zgodnie z przepisami celnymi.

Wystąpienie w danym okresie rozliczeniowym transakcji, których nie przelicza się w podatku dochodowym w odniesieniu do określenia przychodu nie wpływa na stosowanie opcji w podatku VAT dla pozostałych transakcji.

Podstawa prawna: art. 31a ust. 2d i ust. 3 ustawy o VAT.

Przykład 5.
Podatnik C wybrał zasady przeliczania kursów walut stosowane przez niego w podatku dochodowym do przeliczenia transakcji w podatku VAT od stycznia 2021 r. W dniu 1 marca podatnik C otrzymuje zaliczkę w wysokości 30% na dostawę towarów od jednego z kontrahentów krajowych, z którym podatnik C rozlicza się w euro. Faktura na otrzymaną zaliczkę zostaje wystawiona 20 marca. Dostawa towarów nastąpi w miesiącu czerwcu. Zatem w przypadku, gdy otrzymanie zaliczki nie powoduje obowiązku rozpoznania przychodu w podatku dochodowym podatnik C nie będzie stosował do przeliczenia kursu w VAT zasad stosowanych przez niego w podatku dochodowym. Do tego przeliczenia podatnik zastosuje zasady wynikające z art. 31a ust. 1 i 2 ustawy o VAT.

Źródło: Projekt (z 18 stycznia 2021 r.) objaśnień podatkowych Ministerstwa Finansów w zakresie pakietu rozwiązań „Slim VAT”