Korekta roczna VAT 2024 (za 2023 rok) - proporcja, preproporcja, termin, zasady. Jak ustalić proporcję na 2024 rok?

• Korekta roczna VAT (proporcja, preproporcja) 
• Kiedy dokonujemy korekty rocznej w VAT?
• Kiedy można zrezygnować z dokonania korekty rocznej?
• Jak ustalić kwotę korekty?
• Tabela. Terminy i rodzaje korekty środków trwałych, nieruchomości i wieczystego użytkowania
• Jak ustalić proporcję na 2024 rok?

Korekta roczna VAT (proporcja, preproporcja) 

Zasady dokonywania korekty rocznej dla proporcji określa art. 91 ustawy o VAT, a dla preproporcji – art. 90c tej ustawy. Jednak art. 90c przywołanej ustawy odnosi się do zasad korekty określonych w art. 91 ust. 2–9 ustawy o VAT, co oznacza, że zasady te są generalnie takie same dla proporcji i preproporcji. 

Wyjątek dotyczy przypadków, gdy korekty podatku odliczonego dokonuje podatnik, dla którego sposób określenia proporcji wskazują przepisy rozporządzenia w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników. Może on wtedy, ustalając preproporcję ostateczną, uwzględnić dane za rok podatkowy poprzedzający poprzedni rok podatkowy, jeżeli takie dane przyjęto w celu obliczenia kwoty podatku naliczonego przy ustalaniu preproporcji wstępnej. 

Podatnik, ustalając preproporcję ostateczną, może również przyjąć inny sposób określania proporcji niż został przyjęty dla danego roku podatkowego, jeżeli byłby on bardziej reprezentatywny dla zakończonego roku.

Kiedy dokonujemy korekty rocznej w VAT?

Proporcja ostateczna jest ustalana na podstawie kryteriów stosowanych do obliczenia preproporcji wstępnej, z tą różnicą, że proporcja ostateczna jest ustalana na podstawie rzeczywistych obrotów uzyskanych za dany rok podatkowy. Korekty dokonujemy w deklaracji za pierwszy okres rozliczeniowy po zakończeniu roku. Przy miesięcznym rozliczeniu jest to styczeń - czyli korekty dokonujemy w deklaracji JPK_V7M składanej do 25 lutego (w 2024 roku wyjątkowo do 26 lutego, bo 25. lutego to niedziela).

Podatnicy, którzy stosowali preproporcję i proporcję, muszą dokonać dwóch korekt rocznych, ustalając aktualne współczynniki, gdyż mechanizm odliczenia jest dwustopniowy.

Kiedy można zrezygnować z dokonania korekty rocznej?

Podatnicy mogą pierwszy raz zrezygnować z dokonania korekty rocznej za 2023 r., jeżeli różnica między proporcją wstępną a proporcją ustaloną dla zakończonego roku podatkowego nie przekracza dwóch punktów procentowych. W takiej sytuacji nie informują naczelnika US o tym fakcie.

Zmiany te weszły w życie od 1 lipca 2023 r. , ale na podstawie przepisów przejściowych mają zastosowanie dopiero do korekty rocznej za 2023 r. (art. 22 ustawy z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw).

To od podatnika zależy, czy zrezygnuje z dokonania korekty. Gdy proporcja ustalona dla zakończonego roku podatkowego będzie mniejsza niż proporcja wstępna, podatnik może zrezygnować z korekty, pod warunkiem że kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z:
1) różnicy między ustalonymi proporcjami oraz
2) korekty środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z wyłączeniem korekty środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, których wartość początkowa nie przekracza 15 000 zł
– nie przekracza 10 000 zł.

Gdy różnica między proporcjami wyniesie co najmniej 3%, korekta będzie nadal konieczna.

Ustawodawca wprowadził dodatkowe obostrzenia, gdy korekta ostateczna jest mniejsza od wstępnej, czyli rezygnacja z korekty odbywa się na niekorzyść fiskusa. Gdy korekta ostateczna jest wyższa od wstępnej, zależy to tylko od podatnika.

Jak ustalić kwotę korekty?

Sposób rozliczenia korekty podatku naliczonego jest uzależniony od rodzaju nabytych towarów i usług związanych z działalnością mieszaną oraz ich wartości. Podział jest w tym przypadku oparty na kryterium długości okresu korekty. 

Jednorazowa korekta podatku naliczonego, dokonana przy użyciu współczynnika proporcji obliczonego na dany rok podatkowy (na zasadach przedstawionych w ostatnim przykładzie), dotyczy:
- środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych o wartości początkowej nieprzekraczającej 15 000 zł oddanych do użytkowania w danym roku podatkowym,
- pozostałych towarów i usług (niezaliczonych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych), w stosunku do których w danym roku podatkowym podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Wydłużony okres korekty podatku naliczonego dotyczy towarów i usług zaliczonych przez podatnika na podstawie ustaw o podatku dochodowym do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, których wartość początkowa przekracza 15 000 zł.

Jeśli wymienione składniki majątku służą działalności mieszanej podatnika, to okres korekty wynosi:
- 5 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania – w przypadku środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji o wartości początkowej przekraczającej 15 000 zł, przy czym w każdym kolejnym roku korygowana jest 1/5 odliczonego VAT,
- 10 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania – w przypadku nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów, przy czym w każdym kolejnym roku korygowana jest 1/10 odliczonego VAT.

Autopromocja

Szkolenie: Jak przygotować się do KSeF?

Sprawdź

Według tego samego mechanizmu co przedstawiony w przykładzie przebiega korekta podatku naliczonego od zakupu nieruchomości wykorzystywanej dla celów działalności mieszanej podatnika, z tą różnicą, że okres korekty jest w tym przypadku dłuższy i wynosi 10 lat.

Tabela. Terminy i rodzaje korekty środków trwałych, nieruchomości i wieczystego użytkowania

Dlatego korektą roczną za 2023 r. objęte są:

- towary i usługi, od zakupu których odliczono VAT z zastosowaniem proporcji w 2023 r., do których ma zastosowanie jednorazowa korekta;

- środki trwałe i wartości niematerialne i prawne, o wartości początkowej przekraczającej 15 000 zł, przyjęte do użytkowania w 2019 r. lub później, od zakupu których odliczono VAT z zastosowaniem proporcji lub zmieniono ich przeznaczenie;

- nieruchomości (w tym grunty i prawo użytkowania wieczystego), o wartości początkowej przekraczającej 15 000 zł, przyjęte do użytkowania w 2014 r. lub później, od zakupu których odliczono VAT z zastosowaniem proporcji lub zmieniono ich przeznaczenie.

Jak ustalić proporcję na 2024 rok?

Proporcję ustala się procentowo jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje to prawo, oraz czynności, które takiego prawa mu nie dają (art. 90 ustawy o VAT). 

Proporcja wstępna (%) = [obrót z prawem do odliczenia VAT / obrót z prawem do odliczenia + obrót bez prawa do odliczenia VAT] x 100%

Zaokrąglanie kwoty proporcji

Proporcję wstępną na dany rok należy obliczyć na podstawie rzeczywistego obrotu uzyskanego przez podatnika w poprzednim roku podatkowym (na 2024 r. bierzemy obrót z 2023 r.). Ustalony w ten sposób współczynnik podlega zaokrągleniu w górę do najbliższej liczby całkowitej (art. 90 ust. 4 ustawy o VAT).

Od 1 lipca 2023 r. zmianie uległy zasady, kiedy możemy przyjąć proporcję w wysokości 100%. Ze zmienionego przepisu wynika, że jest to możliwe, jeśli proporcja przekroczy 98%, a kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku, była mniejsza niż 10 000 zł.

Osiągnięcie przez podatnika wskaźnika na poziomie niższym lub równym 98% nadal będzie oznaczało, że nie może on zaokrąglić tego wskaźnika proporcji do 100%.

Z przepisów przejściowych (art. 21 ustawy zmieniającej) wynika, że nowe zasady mają zastosowanie do całego obrotu za 2023 r. W przypadku:

1) ustalania proporcji na 2024 r.,
2) dokonywania korekty kwoty podatku odliczonego po zakończeniu 2023 r.
– nowe zasady ustalania, że proporcja wynosi 100%, stosuje się od 1 stycznia 2023 r.

Zasady te mają zastosowanie również do preproporcji, także w przypadku podatników, którzy:
- dla ustalania preproporcji na 2025 r. przyjmą dane za 2023 r., zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie preproporcji, oraz
- przy dokonywaniu korekty rocznej kwoty podatku odliczonego po zakończeniu 2024 r. uwzględniają dane za 2023 r.

Oznacza to, że nowe zasady zaokrąglania zastosujemy, ustalając proporcję ostateczną za 2023 r.

Ustalenie proporcji szacunkowo

Ustawodawca pozwala w przypadkach wskazanych w art. 90 ust. 8 ustawy o VAT na ustalenie proporcji szacunkowej. Dotyczy to podatników:

- którzy w poprzednim roku podatkowym nie osiągnęli obrotu opodatkowanego i zwolnionego z VAT,
- u których obrót opodatkowany i zwolniony w poprzednim roku podatkowym był niższy niż 30 000 zł, 
- którzy uznają, że w odniesieniu do nich przyjęta kwota obrotu opodatkowanego i zwolnionego byłaby niereprezentatywna,
- u których naczelnik urzędu skarbowego przywrócił zarejestrowanie w związku z wykreśleniem grupy VAT, której byli członkami, z rejestru podatników, jeśli uznają, że w odniesieniu do nich kwota obrotu dla ustalenia proporcji byłaby niereprezentatywna.

Podatnicy przyjmą proporcję wyliczoną szacunkowo bez uzgadniania tego z naczelnikiem US. Jednak są obowiązani zawiadomić go o przyjętej proporcji w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ta proporcja została zastosowana po raz pierwszy, nie później jednak niż w dniu przesłania ewidencji JPK_V7.

 Te same zasady będą obowiązywały w przypadku ustalania szacunkowej preproporcji.

Joanna Dmowska, ekspert w zakresie VAT