Split payment - co należy wiedzieć o podzielonej płatności?

Na czym polega split payment?

Podstawowym założeniem split payment (mechanizmu podzielonej płatności, MPP) jest rozdzielenie zapłaty należności przelewem na dwa strumienie, co polega na tym, że:

1) zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT;

2) zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek bankowy albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób (z art. 108a ustawy o VAT).

Jeżeli chodzi o definicję "rachunku VAT", to zgodnie z zapisem zawartym w ustawie o VAT należy przez to rozumieć rachunek, o którym mowa w:

a) art. 62a ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 2357),

b) art. 3b ust. 1 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 2386, z późn. zm.).

Posiadanie i wykorzystywanie rachunku rozliczeniowego (lub imiennego w SKOK) jest warunkiem koniecznym do stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Jedynie dla tego typu rachunków otwierany jest rachunek VAT, czyli konieczny element, na którym opiera się cały mechanizm.

Zapłata z zastosowaniem split payment dokonywana jest w złotych polskich przy użyciu komunikatu przelewu udostępnionego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową (SKOK), przeznaczonego do dokonywania płatności w mechanizmie podzielonej płatności, w którym podatnik wskazuje:

1) kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty podatku wynikającej z faktury, która ma zostać zapłacona w mechanizmie podzielonej płatności;

2) kwotę odpowiadającą całości albo części wartości sprzedaży brutto;

3) numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność;

4) numer, za pomocą którego dostawca towaru lub usługodawca jest zidentyfikowany na potrzeby podatku.

Nie jest możliwe dokonanie zapłaty na rachunek VAT w walutach obcych. Umówienie się na transakcję w walucie innej niż złoty nie zwalnia jednak z obowiązku stosowania obligatoryjnego MPP.

Dla kogo split payment jest obowiązkowy?

Mechanizm podzielonej płatności może być stosowany wyłącznie w odniesieniu do transakcji dokonywanych na rzecz innych podatników VAT, czyli do transakcji B2B i wyłącznie w związku z zapłatą za fakturę, na której wykazano kwotę VAT.

Obowiązek zastosowania split payment nie obejmuje wszystkich podatników, ale podatnicy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku VAT, przy dokonywaniu płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury mogą zastosować ten mechanizm dobrowolnie.

Split payment jest obowiązkowy, zgodnie z nowymi rozwiązaniami wprowadzonymi 1 listopada 2019 r., w przypadku podatników, którzy dokonują płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, tj. jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Podatnik (przedsiębiorca, firma) obowiązany do wystawienia faktury, o której mowa w art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT (chodzi o faktury, w których kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, obejmujących dokonaną na rzecz podatnika dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy o VAT – wyrazy „mechanizm podzielonej płatności”), jest obowiązany do przyjęcia płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury z zastosowaniem split payment.

W przypadku dokonania potrącenia, o którym mowa w art. 498 Kodeksu cywilnego, split payment nie ma zastosowania w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane.

Dodatkowo, split payment nie będzie konieczny w przypadku dokonywania płatności kwoty należności wynikającej z faktury dokumentującej transakcje realizowane w wykonaniu umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, jeżeli podmiot, na rzecz którego dokonywana jest płatność, na dzień dokonania dostawy był partnerem prywatnym, z którym podmiot publiczny zawarł umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym, lub jednoosobową spółką partnera prywatnego albo spółką kapitałową, której jedynymi wspólnikami są partnerzy prywatni, z którą podmiot publiczny zawarł umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym.

Split payment a rozliczenia

W rozliczeniach z kontrahentami podatnik ma obowiązek zastosować split payment, jeżeli spełnia łącznie trzy warunki:

- należność ogółem, która wynika z faktury (wartość brutto całej faktury), przekracza 15 tys. zł,

- choćby jedna pozycja na fakturze dotyczy towarów lub usług wrażliwych (określonych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT),

- sprzedawca i nabywca są podatnikami VAT.

W praktyce, jeśli podatnik jest nabywcą i otrzymał fakturę VAT z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”, zmuszony jest zapłacić wynikającą z niej należność w tym mechanizmie (dotyczy to należności z tytułu nabycia towarów lub usług objętych obowiązkowym split payment). Po dokonaniu przelewu w podzielonej płatności, podatek VAT z faktury trafi na konto VAT sprzedawcy.

W komunikacie przelewu nabywca musi wskazać:

- kwotę podatku VAT (lub część tej kwoty)

- kwotę sprzedaży brutto (lub część tej kwoty)

- numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność

- NIP dostawcy.

Jeżeli podatnik dokonuje sprzedaży towarów objętych podzieloną płatnością, na fakturze musi umieścić adnotację „mechanizm podzielonej płatności”. W przypadku kiedy kontrahent zapłaci w tym mechanizmie podatek VAT z faktury trafi na rachunek VAT sprzedawcy.

Przy czym, środkami zgromadzonymi na rachunku VAT podatnik nie można swobodnie dysponować, mimo że formalnie są one własnością podatnika. Możliwość wydawania tych środków została ograniczona ustawowo. Środki z rachunku VAT można przeznaczyć wyłącznie na zapłatę należności publicznoprawnych, takich jak ZUS, podatki. Podatnik może jednak wystąpić z pisemnym wnioskiem do urzędu skarbowego o uwolnienie środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku VAT i dokonanie przelewu na rachunek prowadzony dla celów związanych z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą.

Co istotne, podatnicy podatków dochodowych (w przypadku osób fizycznych - prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą) nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części (w przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów zwiększają wysokość przychodów), w jakiej płatność dotycząca faktury mimo obowiązku zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności została dokonana w inny sposób. W przypadku, gdy faktura której dotyczy obligatoryjny split payment zawiera pozycje również spoza załącznika nr 15 ustawy o VAT, konsekwencje w zakresie kosztów uzyskania przychodów odnoszą się tylko do pozycji z tego załącznika (tylko te obejmuje obowiązek zapłaty w mechanizmie podzielonej płatności).

Jeżeli chodzi natomiast o korygowanie rozliczeń, to z uwagi na powiązanie obligatoryjnego MPP z określonym limitem kwotowym na fakturze oraz ujęciem na niej choćby jednej z pozycji wskazanych w załączniku nr 15 ustawy o VAT dokonywanie korekt VAT może generować różne obowiązki powiązane z mechanizmem podzielonej płatności. Z jednej strony korekta taka może skutkować powstaniem obowiązku zapłaty w MPP, a z drugiej spowodować, że taki obowiązek zniknie.

Dodajmy, że w nowym JPK_VAT z deklaracją (JPK-V7 i JPK-V7K), który obowiązuje od 1 października 2020 r., transakcje objęte obowiązkiem stosowania mechanizmu podzielonej płatności należy oznaczać symbolem „MPP”.

Zobacz: Nowy JPK_VAT - jak oznaczać transakcje i dowody sprzedaży?

Konsekwencje nie wywiązywania się ze split payment

W przypadku niezastosowania się do split payment przez podatnika dokonującego płatności, mimo ciążącego na nim takiego obowiązku, grożą dotkliwe sankcje podatkowe oraz karno-skarbowe.

Regulacje karnoskarbowe przewidują czyn zabroniony zawarty w art. 57c §1 Kodeksie karnym skarbowym (kks), sankcjonujący niewywiązywanie się przez podatników z obowiązku dokonania płatności przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności, nałożonego w art. 108a ust. 1a ustawy o VAT.

Za popełnienie takiego czynu zabronionego grozi kara grzywny w wysokości do 720 stawek dziennych. Natomiast w przypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Odpowiedzialność karnoskarbowa spoczywa również na podatniku, który wystawił fakturę i mimo wprowadzanego obowiązku nie dokonał jej specjalnego oznaczenia w postaci wskazania informacji „mechanizm podzielonej płatności”. Odpowiedzialność ta wynika z art. 62 §1 kks, który reguluje kwestię wystawiania faktury w sposób wadliwy.

Zaznaczyć trzeba, że przedstawiona odpowiedzialność karnoskarbowa za wadliwość faktury oraz niewywiązanie się z obowiązku dokonania płatności przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności nie kumuluje się z przewidzianym w ustawie o VAT dodatkowym zobowiązaniem podatkowym w wysokości 30%. Regulacji o dodatkowym zobowiązaniu podatkowym nie stosuje się bowiem do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe. Nie można przy tym wykluczyć sytuacji, w której podatnik nie będący osobą fizyczną, zostanie obciążony dodatkowym zobowiązaniem podatkowym, natomiast odrębnie osoba fizyczna, która ponosi winę za to, że dany podatnik nie wypełnił swoich obowiązków, będzie jednocześnie podlegała odpowiedzialności karnej skarbowej.

Podstawa prawna:

- ustawa z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dziennik Ustaw rok 2019 poz. 1751),

- ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r. (t.j. z dnia 23 stycznia 2020 r. - Dz.U. z 2020 r., poz. 106).

Polecamy: Nowy JPK_VAT z deklaracją i ewidencją. Poradnik Gazety Prawnej 4/2020