Strona główna » Księgowość » Poradniki » Księgi rachunkowe w konsorcjum spółek

Księgi rachunkowe w konsorcjum spółek

31 sierpnia 2005, 00:00

REKLAMA

Czy spółka z o.o. zamierzająca wystąpić z ofertą w przetargu na zamówienie publiczne wraz z dwiema firmami (spółką akcyjną i z osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą), z którymi na tę okoliczność tworzy konsorcjum podlega rejestracji? Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) wskazuje, że "wykonawcy mogą wspólnie ubiegać się o udzielenie zamówienia (np. jako konsorcjum - spółka cywilna)". Zamówienie publiczne będzie realizowane od września do listopada tego roku. Czy konsorcjum to musi prowadzić własną rachunkowość (księgi handlowe) i sporządzać sprawozdania? Jak zaksięgować jego działalność? Jak rozliczać podatek dochodowy i VAT dotyczący działalności konsorcjum?

SPIS TREŚCI

Czy konsorcjum spółek zawiązane na potrzeby oferty przetargowej musi prowadzić księgi rachunkowe

RADA

Działalność w formie konsorcjum oraz umowa konsorcjum nie podlega rejestracji. Podatnikami podatku dochodowego w konsorcjum są jego poszczególni wspólnicy. Jeśli wymaga tego charakter działalności, konsorcjum może zostać zawarte w formie spółki cywilnej, w rezultacie może stać się płatnikiem VAT. W przypadku konsorcjum – spółki cywilnej działalność taka wymaga prowadzenia własnej księgowości. Forma spółki cywilnej dla konsorcjum jest rozwiązaniem zaawansowanym, ale nie zawsze koniecznym. Działalność konsorcjum reguluje również MSR nr 31 „Udziały we wspólnych przedsięwzięciach”.

UZASADNIENIE

Prawo zamówień publicznych stanowi (art. 23), że wykonawcy mogą wspólnie ubiegać się o udzielenie zamówienia. W takim przypadku wykonawcy ustanawiają pełnomocnika do reprezentowania ich w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo reprezentowania w postępowaniu i zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego. Konsorcjum ponosi solidarną odpowiedzialność za wykonanie zamówienia. Wykonawcy przystępują wspólnie w ramach konsorcjum do przetargu, bo zwykle osobno nie posiadają potrzebnych uprawnień, właściwego doświadczenia i wiedzy, potencjału technicznego i ekonomicznego (w tym zdolności kredytowej lub środków pieniężnych potrzebnych do wykonania zamówienia). Często dopiero jako grupa wykonawców mogą spełnić wymagania zamówienia publicznego i złożyć wspólną ofertę. Każdy z nich musi jednak spełnić podstawowy warunek – nie może podlegać wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego (wyd. XXV, MUZA, 1999 r.) określa konsorcjum następująco: „Porozumienie albo zjednoczenie się przedsiębiorstw albo banków różnych krajów dla zorganizowania międzynarodowej operacji finansowej albo przejęcia kontroli nad jakąś gałęzią przemysłu, łac. consortium <<zjednoczenie>> od consors >>współudziałowiec<<, towarzysz”.

Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 31„Udziały we wspólnych przedsięwzięciach” wyszczególnia trzy najpopularniejsze rodzaje wspólnych przedsięwzięć:

• wspólnie kontrolowaną działalność,

• wspólnie kontrolowane aktywa,

• wspólnie kontrolowane podmioty.

Konsorcjum jest umową gospodarczą co najmniej dwóch przedsiębiorców, zawartą w celu realizacji wspólnego przedsięwzięcia, dla odniesienia wspólnych korzyści, przy solidarnym ponoszeniu ryzyka. Wspólne przedsięwzięcia charakteryzuje to, że dwóch lub więcej wspólników przedsięwzięcia jest związanych ustaleniami umownymi oraz owe ustalenia umowne ustanawiają sprawowanie współkontroli.

WAŻNE!

Ponieważ prawo nie wyszczególnia umowy konsorcjum, należy ona do tzw. umów nienazwanych. Konsorcjum zwykle nie jest spółką prawa handlowego, nie ma własnej osobowości prawnej i, co więcej, nie jest odrębnym podmiotem i nie podlega wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej ani do rejestru przedsiębiorców.

Przedsiębiorcy w konsorcjum wybierają lidera spośród siebie. Konsorcjum może mieć własną nazwę, choć nie musi. Może mieć również umowną siedzibę i biuro konsorcjum, jako centrum administracyjne, mieszczące się zwykle u przedsiębiorcy, któremu przyznano pozycję lidera.

Umowa konsorcjalna

Przedsiębiorcy zawierają umowę konsorcjalną. Określają w niej zwykle:

• cel gospodarczy, zakres działalności, dla którego zostało powołane konsorcjum,

• oznaczenie czasu trwania konsorcjum,

• przedmiot i charakter działalności,

• plan działania,

• podział ról, zadań i obowiązków,

• wpłaty na poczet kapitału wspólnego przedsięwzięcia wniesione przez wspólników,

• określenie solidarnej odpowiedzialności względem podmiotów zewnętrznych,

• postanowienia dotyczące podziału wyników produkcji, przychodów, kosztów lub rezultatów działalności wspólnego przedsięwzięcia,

• zakres uczestnictwa, czyli procentowe udziały poszczególnych podmiotów gospodarczych,

• zasady podejmowania decyzji w konsorcjum, w tym sposób podejmowania uchwał,

• sposób prowadzenia spraw i reprezentowania konsorcjum na zewnątrz, w tym wybór pełnomocnika (lidera) i jego ewentualne wynagrodzenie,

• kwestie przystąpienia, wystąpienia, wykluczenia członków konsorcjum,

• wymogi sprawozdawcze,

• postanowienie o rozwiązywaniu sporów między stronami.

W zależności od rozmiarów, czasu trwania realizacji wspólnych celów gospodarczych, podziału zadań, konsorcjum może przybierać różne formy organizacyjne. Umowa ta może być umową spółki cywilnej. Zachodzi wtedy przypadek wspólnie kontrolowanego podmiotu.

Wspólnie kontrolowany podmiot

Podmiot taki działa na takich samych zasadach jak inne jednostki gospodarcze, z wyjątkiem tego, że ustalenia umowne pomiędzy wspólnikami przedsięwzięcia ustanawiają współkontrolę nad działalnością gospodarczą podmiotu.

WAŻNE!

Jeśli choć jeden z uczestników konsorcjum jest zobowiązany prowadzić księgowość zgodnie z zasadami ustawy o rachunkowości, to również konsorcjum będące spółką cywilną powinno zaprowadzić pełną księgowość. Spółka cywilna posiada wówczas własną rachunkowość, ewidencjonującą w szczególności wspólnie kontrolowane rzeczowe składniki aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, zobowiązania wspólnie zaciągnięte na potrzeby przedsięwzięcia, przychody uzyskane ze wspólnego przedsięwzięcia i koszty z nimi związane.

Księgowość (polityka rachunkowości) konsorcjum powinna zostać określona uchwałą zgromadzenia konsorcjantów w umowie o powołaniu konsorcjum lub w regulaminie finansowym, będącym załącznikiem do niej.

Działalność konsorcjum będzie również ujawniona w księgach i sprawozdaniach finansowych wspólników konsorcjum. Jeżeli konsorcjum – spółka cywilna prowadzi własną rachunkowość, w księgach wspólników będą prezentowane udziały w tej spółce, wycenione według wniesionych przed zawiązaniem spółki wkładów, a po rozpoczęciu jej działalności także comiesięcznie księgowane koszty i przychody z działalności spółki konsorcjum, wykazywane proporcjonalnie do udziału udziałowca, równoważone należnościami w przypadku zysków i zobowiązaniami wobec konsorcjum w przypadku strat. Przy tym działalność wspólnego przedsięwzięcia będzie działalnością operacyjną, a nie finansową. Tak zarachowane (choćby nieotrzymane) zyski brutto wpłyną na podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Wspólnie kontrolowane przedsięwzięcie w formie spółki cywilnej znajduje swój wyraz w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym wspólnika, przy użyciu metody konsolidacji proporcjonalnej. Jeżeli wspólnik nie ma obowiązku i nie sporządza sprawozdania skonsolidowanego, to w części jednostkowego sprawozdania finansowego wspólnika, dotyczącej informacji dodatkowej, należy podać informacje o wspólnych przedsięwzięciach niepodlegających konsolidacji, w tym o nazwie, zakresie działalności, procentowym udziale, części wspólnie kontrolowanych rzeczowych składników aktywów trwałych, zobowiązaniach zaciągniętych w celu sfinansowania realizacji wspólnego przedsięwzięcia (bezpośrednio i wspólnie), przychodach uzyskanych ze wspólnego przedsięwzięcia i kosztach z nimi związanych.

WAŻNE!

Konsorcjum w formie spółki cywilnej może zarejestrować się jako odrębny podatnik VAT. Może również stać się stroną umowy o pracę jako pracodawca, płatnikiem podatku od wynagrodzeń i płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne.

Problem opodatkowania udziału w działalności konsorcjum rozwiązany jest w art. 5 updop. Przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia (…) łączy się z przychodami każdego wspólnika proporcjonalnie do posiadanego udziału. Zasady te stosuje się odpowiednio do rozliczania kosztów uzyskania przychodów, zwolnień i ulg podatkowych oraz obniżenia dochodu, podstawy opodatkowania lub podatku.

Wspólnie kontrolowana działalność

Gdy czas trwania wspólnego przedsięwzięcia jest ściśle oznaczony i niezbyt długi, najprostszą formą konsorcjum może być wspólnie kontrolowana działalność – związek firm powołany do zaoferowania osobom trzecim wspólnego wykonania zadania, z jasno zakreślonym podziałem obowiązków w realizacji tego zadania, z których poszczególni przedsiębiorcy (konsorcjanci) wywiązują się na własny koszt. Lider-pełnomocnik konsorcjum jest umocowany do podpisywania umowy gospodarczej w imieniu konsorcjum, a rozliczenia gospodarcze z zamawiającym, w tym podpisanie umowy i fakturowanie sprzedaży, prowadzone są przez lidera-konsorcjanta (wytypowaną spośród uczestników konsorcjum firmę). Pozostałe firmy (co wcześniej zostało szczegółowo określone w umowie) wystawiają faktury liderowi konsorcjum i w ten sposób ostatecznie uczestniczą w zyskach wspólnego przedsięwzięcia. Tego typu proste konsorcjum nie wymaga własnej księgowości, a jego działalność jest sumą działań jego uczestników, które to działania (ponoszone koszty, uzyskiwane przychody, podejmowane zobowiązania itp.) rejestrowane są w ich księgach.

Sprawozdania jednostkowe poszczególnych wspólników konsorcjum zawierają aktywa, zobowiązania, przychody i koszty związane ze wspólnym przedsięwzięciem. Nie wymaga się prowadzenia oddzielnej ewidencji księgowej wspólnych przedsięwzięć ani sporządzania sprawozdań finansowych w przypadku wspólnego przedsięwzięcia polegającego na wspólnie kontrolowanej działalności. Jednak wspólnicy mogą sporządzać sprawozdania na potrzeby zarządzania w celu przeprowadzenia oceny wyników działalności wspólnego przedsięwzięcia.

W odniesieniu do swoich udziałów we wspólnie kontrolowanej działalności wspólnik przedsięwzięcia wykazuje w swoim sprawozdaniu finansowym (w informacji dodatkowej):

a) aktywa, które kontroluje, i zobowiązania, które zaciągnął, oraz

b) ponoszone koszty i swój udział w przychodach z tytułu sprzedaży towarów lub usług generowanych przez wspólne przedsięwzięcie.

Ponadto solidarna odpowiedzialność członków konsorcjum za prawidłowe wykonanie zamówienia publicznego jest zobowiązaniem pozabilansowym, które powinno jako takie zostać w każdym przypadku, to jest bez względu na formę organizacyjną konsorcjum, ujawnione w ich sprawozdaniach finansowych.

• art. 5 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 78, poz. 684

• art. 23 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych – Dz.U. Nr 19, poz. 177; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703

• art. 366, 860–875 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 48, poz. 462

• Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej 2004 – MSR nr 31 „Udziały we wspólnych przedsięwzięciach”

Ewa Szczepankiewicz

Zapisz się na newsletter

Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.