Czy bezpłatne usługi medyczne są przychodem pracownika? Czy ustalać przychód od części nieodpłatnego przysporzenia? Kto jest zobowiązany opodatkować darmowe świadczenia? Czy opodatkować bezpłatne używanie komórki? Kto zapłaci za darmowe imprezy okolicznościowe? Czy opodatkować firmowe auto używane prywatnie?
SPIS TREŚCI
PORADY PRAWNE
WYJAŚNIENIA
Co jest przychodem pracownika
W sytuacjach, w których świadczenia finansowane przez zakład pracy są dostępne dla wszystkich pracowników i nie ma możliwości przypisania ich indywidualnie poszczególnym pracownikom, nie powstanie przychód podlegający opodatkowaniu.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Do przychodów pracownika należy zatem zaliczyć praktycznie wszystkie otrzymane przez niego świadczenia, które mógł on otrzymać jako pracownik. Są nimi nie tylko wynagrodzenia, czyli świadczenia wprost wynikające z zawartej umowy o pracę, ale również wszystkie inne przychody, niezależnie od podstawy ich wypłat, jeżeli w jakiś sposób wiążą się z faktem wykonywania pracy.
Katalog przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych znajduje się w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; dalej ustawa o PIT).
Zgodnie z art. 11 ustawy o PIT, przychodami – co do zasady – są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Zatem ustawodawca obok pieniędzy i wartości pieniężnych za przychody uznaje także wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Świadczeniami w naturze będą wszelkie świadczenia, których przedmiotem będzie inne dobro niż pieniądz czy wartość pieniężna. Mogą to być np. świadczenia rzeczowe czy prawa. Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok NSA z 5 lutego 1997 r. (SA/Sz 1191/96, niepublikowany), w którym sąd podkreślił, że z redakcji art. 11 ust. 1 ustawy o PIT wynika, iż do świadczeń w naturze odnosi się wyłącznie pojęcie „otrzymanych”. Zatem przychodem w rozumieniu art. 11 ust. 1 będą wyłącznie wartości otrzymanych świadczeń w naturze, a nie – jak wymaga tego przepis w stosunku do pieniędzy i wartości pieniężnych – również postawionych do dyspozycji podatnika.
Jeśli chodzi o nieodpłatne świadczenia, trzeba podkreślić, że nie będą to te same świadczenia, które są świadczeniami w naturze. Świadczenia nieodpłatne nie będą rzeczami czy prawami. Będą to przede wszystkim nieodpłatne usługi świadczone na rzecz pracowników.
WAŻNE
Przychodem nie są same nieodpłatne świadczenia, ale wartość tych świadczeń.
Wartość świadczeń
Wartość pieniężną świadczeń w naturze (z zastrzeżeniem art. 12 ust. 2 ustawy o PIT) określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. Natomiast wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:
• jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
• jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu,
• jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku.
W pozostałych przypadkach wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Świadczenia medyczne
Najbardziej powszechnymi nieodpłatnymi świadczeniami na rzecz pracowników stosowanymi przez pracodawców są świadczenia medyczne. Jednak w tym przypadku wartość wszystkich świadczeń, które nie są obowiązkowe i nie wynikają z przepisów prawa pracy, będą stanowiły przychód pracownika podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Aby podać jakieś konkretne przykłady, warto zacytować interpretację Podlaskiego Urzędu Skarbowego z 4 listopada 2004 r. (nr P-I/423/60/MW/04), w której z przedstawionego stanu faktycznego wynikało, że bank zakupił dla pracowników szczepionki przeciwko grypie. Apteka wystawiła fakturę na ogólną liczbę zakupionych szczepionek.
Podlaski Urząd Skarbowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o PIT, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Treść tego przepisu wskazuje, że do przychodów pracownika zaliczyć należy praktycznie wszystkie otrzymane przez niego świadczenia, które mógł on otrzymać jako pracownik. Są nimi bowiem nie tylko wynagrodzenia, czyli świadczenia wprost wynikające z zawartej umowy o pracę, ale również wszystkie inne przychody, niezależnie od podstawy ich wypłat, jeżeli w jakiś sposób wiążą się z faktem wykonywania pracy.
Zatem wartość otrzymanych od pracodawcy nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń w naturze w zakresie opieki medycznej – co do zasady – stanowi przychód pracownika ze stosunku pracy. Przy czym należy wskazać, że przychodu pracownika nie stanowią jedynie świadczenia medyczne związane z obowiązkowymi badaniami, do których ponoszenia pracodawca jest zobowiązany przepisami kodeksu pracy lub innych ustaw.
Ponadto za świadczenia takie, a tym samym za przychód pracownika ze stosunku pracy w rozumieniu ustawy o PIT, nie można uznać również świadczeń związanych z innymi nieobowiązkowymi świadczeniami medycznymi, o ile określenie przez pracodawcę ich wysokości na poszczególnego pracownika nie jest możliwe.
W przypadku banku wydatki związane z finansowaniem przez pracodawcę zakupu szczepionek na rzecz swoich pracowników stanowią przychody pracownika podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
W innej interpretacji, tym razem Trzeciego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Radomiu z 31 sierpnia 2004 r. (nr III MUS-WP-413/1228/04), wynika, że bank zawarł umowę z przychodnią stomatologiczną na świadczenie usług stomatologicznych na rzecz pracowników banku. Wynagrodzenie dla przychodni płacone jest w formie ryczałtu na podstawie wystawionej faktury. Wyliczenie kosztu usługi stomatologicznej w danym miesiącu pracownikowi jest trudne, a wartość tych usług na jednego pracownika korzystającego w każdym miesiącu będzie różna i uzależniona od liczby korzystających pracowników.
Trzeci Mazowiecki Urząd Skarbowy w Radomiu wskazał, że pracodawca jest zobowiązany do doliczenia do przychodu pracownika wartości faktycznie otrzymanych przez pracownika świadczeń, w tym usług medycznych, stosując w tym celu ceny zakupu usługi. Uwzględnienie kosztów usług medycznych w przychodach pracownika jednak nie zawsze jest możliwe. Ma to miejsce w sytuacji, gdy pracodawca wykupuje usługi medyczne, jednak opłatę za te usługi wnosi w sposób zryczałtowany (bez względu na wartość wykonanych usług) albo w sposób uniemożliwiający identyfikację ceny konkretnej usługi ponoszonej na rzecz konkretnego pracownika. Ustawa o PIT nie przewiduje bowiem doliczenia do dochodu pracownika wartości świadczeń ponoszonych przez pracodawcę na rzecz pracowników wówczas, gdy nie można określić wartości świadczenia, z jakiego pracownik faktycznie skorzystał. W związku z tym, skoro bank opłaca prawo pracowników do korzystania z usług stomatologicznych, a placówka ta nie wystawiła imiennych rachunków za korzystanie z jej usług przez konkretnych pracowników, lecz fakturę na ogólną kwotę ryczałtu – wówczas świadczenia takie nie stanowią przychodu pracowników i nie podlegają opodatkowaniu PIT.
WAŻNE
Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica między wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad określonych w przepisach, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.
Programy komputerowe
Problemy z opodatkowaniem nieodpłatnych świadczeń pojawiają się też często w związku ze stosowaniem programów komputerowych. Podatnicy nie wiedzą bowiem, czy przy korzystaniu z darmowego programu komputerowego powstaje przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń.
Jako przykład można podać kolejną interpretację organu podatkowego. Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wykonywania aplikacji internetowych. Do celów działalności chce wykorzystywać bezpłatne oprogramowanie udostępniane w internecie. Zdaniem podatnika korzystanie z tego oprogramowania nie stanowi przychodu podlegającego PIT. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Białymstoku w interpretacji 31 stycznia 2006 r. (nr RO. XV/415/PDOF-637/82/JB/06) wyjaśnił, że pojęcie nieodpłatnego świadczenia w prawie podatkowym nie zostało zdefiniowane, dlatego należy posługiwać się określeniem zawartym w prawie cywilnym. Według prawa cywilnego w zakres nieodpłatnych świadczeń wchodzą wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze w toku działalności podmiotu gospodarczego, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku temu podmiotowi, mające konkretny wymiar finansowy.
O nieodpłatnym świadczeniu można mówić wtedy, jeżeli oprogramowanie o parametrach identycznych z tym, które otrzymał podatnik, niektórym odbiorcom udostępniane jest nieodpłatnie, innym zaś odpłatnie. Korzystanie z programów udostępnianych w internecie nieodpłatnie, do których dostęp ma każdy użytkownik internetu, nie stanowi nieodpłatnego świadczenia i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Powszechny i nieodpłatny dostęp do programu powoduje, że jest to świadczenie, którego nie można wycenić w trybie art. 11 ust. 2a pkt 4 ustawy o PIT.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.)
Ewa Matyszewska
Gazeta Prawna Nr 103/2006 [Dodatek: Księgowość i Podatki] z dnia 2006-05-29
Rzeczywiście przedsiębiorcy coraz częściej organizują dla swoich pracowników różne imprezy okolicznościowe, nierzadko połączone z wyjazdami poza miejscowość będącą siedzibą zakładu pracy. Zasadniczo do tej pory organy podatkowe stały na stanowisku, że wydatki poniesione w związku z organizacją tego rodzaju imprez nie mogą zostać zakwalifikowane do kosztów uzyskania przychodów ze względu na fakt, że nie są poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Przełom w sposobie postrzegania tej kwestii przez organy podatkowe stanowiła opinia departamentu podatków bezpośrednich Ministerstwa Finansów opublikowana na stronach resortu finansów (pismo nr PB3/GN-8213-298/05/1680), zgodnie z którą dopuszczalne jest uznanie tego rodzaju wydatków za koszty uzyskania przychodów w pewnych sytuacjach. Pojawia się pytanie, w jakich sytuacjach. Otóż, jeden z przedstawicieli resortu dodatkowo wyjaśnił, że do takich sytuacji zalicza się imprezę, której uczestnicy rekrutują się tylko z grona pracowników firmy, a osoby trzecie nie biorą w niej udziału. Zorganizowana impreza powinna być w takiej sytuacji potraktowana jako nieodpłatne świadczenie na rzecz pracowników, a wydatki poniesione na nią jako tzw. koszty pracownicze, ponieważ jej głównym celem było zintegrowanie uczestników imprezy, które zgodnie z oczekiwaniami pracodawcy powinno pozytywnie wpłynąć na efektywność pracowników w przyszłości.
Jednak, co mają zrobić podatnicy, którzy organizują imprezy z udziałem osób trzecich? Jak łatwo się domyślić, imprezy organizowane z udziałem osób trzecich, np. rodziny pracownika, już nie będą zaliczane do wskazanych przez Ministerstwo Finansów sytuacji. Resort wyjaśnia, że w tym przypadku realizacja celu imprezy, jakim jest oddziaływanie na poprawienie efektywności pracy pracowników, jest zbyt ograniczona.
Należy podkreślić, że stanowisko departamentu podatków bezpośrednich, zamieszczone na stronach internetowych ministerstwa, nie stanowi wiążącej interpretacji przepisów prawa podatkowego i podatnik nie może powoływać się na jej treść w postępowaniu przed organem podatkowym. W celu uniknięcia nieporozumień, w indywidualnych sprawach podatników sugerujemy zainteresowanym wystąpić do właściwych urzędów skarbowych z wnioskiem o udzielenie informacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w ich indywidualnych sprawach. Do właściwego urzędu skarbowego należy złożyć wniosek o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej, opisując w nim szczegółowo stan faktyczny oraz przedstawiając własne stanowisko w sprawie. Jeśli organ wyda interpretację korzystną dla firmy i firma się do niej zastosuje, interpretacja będzie wiążąca dla urzędu skarbowego. Tym samym będzie ochroną dla podatnika, że właściwie zakwalifikował wydatki związane z organizacją imprez okolicznościowych dla swoich pracowników.
Zgodnie z treścią art. 12 ustawy o PIT przychodem są nie tylko wypłaty pieniężne, ale także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Wykorzystywanie samochodu służbowego do celów prywatnych należy zaliczyć do kategorii świadczeń nieodpłatnych. Wartość tego świadczenia powinna zostać doliczona do przychodów pracownika, a pracodawca zobowiązany jest do pobrania zaliczki na podatek dochodowy od tego przychodu. Określenie wartości tej kategorii świadczenia powinno nastąpić zgodnie z zasadami zawartymi w art. 11 ust. 2 ustawy o PIT. Jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy – według cen stosowanych wobec innych odbiorców (np. w sytuacji, gdy w zakresie działalności gospodarczej pracodawcy mieści się wynajmowanie samochodów). Z kolei, jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu (np. w sytuacji, gdy samochód udostępniony pracownikowi został wcześniej wynajęty przez pracodawcę do celów służbowych). W pozostałych przypadkach – według cen rynkowych stosowanych w danej miejscowości w terminie otrzymania świadczenia.
Natomiast jeśli chodzi o usługi lekarskie, to pracodawcy zazwyczaj oferują pracownikom możliwość korzystania z szerokiej gamy usług medycznych finansowanych przez zakład pracy. Są to zarówno badania lekarskie, szczepienia ochronne, jak i stała opieka medyczna. W świetle przepisów prawa podatkowego pracodawcy nie są uprawnieni do zakwalifikowania wydatków związanych z finansowaniem świadczeń zdrowotnych do kosztów uzyskania przychodów, z wyjątkiem poniesionych kosztów świadczeń zdrowotnych, do których ponoszenia zobowiązują pracodawcę przepisy kodeksu pracy oraz innych ustaw. Pracodawcy zobowiązani są do poniesienia wydatków badań wstępnych, okresowych i kontrolnych oraz kosztów profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami niezbędnej ze względu na warunki pracy.
Inne świadczenia medyczne udostępnione pracownikom, np. w wyniku wykupienia przez pracodawcę pakietu usług medycznych, nie będą stanowiły dla pracodawcy kosztów uzyskania przychodów. Z kolei dla pracowników tylko w pewnych sytuacjach nie będą one stanowiły przychodów ze stosunku pracy. Do takich należy zaliczyć sytuacje, w których świadczenia finansowane przez zakład pracy są dostępne dla wszystkich pracowników i nie ma możliwości przypisania ich indywidualnie poszczególnym pracownikom. Usługi te opłacone są ryczałtową opłatą, która w rzeczywistości uiszczana jest za gotowość zakładu opieki medycznej do ich świadczenia. Pracownikowi z kolei pozostawiona jest możliwość skorzystania z nich, ale nieskorzystanie z usług medycznych przez pracowników nie zwalnia pracodawcy od uiszczenia opłaty.
Podatnik ma rację. Z interpretacji Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 2 listopada 2005 r. (nr 1471/DPF/415/93/05/MJ) wynika, że zgodnie z treścią art. 12 ust. 1 ustawy o PIT, za przychody ze stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Natomiast w myśl art. 11 ust. 1 ustawy o PIT przychodami (z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19, art. 20 ust. 3 ustawy o PIT) są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. W świetle tych przepisów ponoszone przez podatnika wydatki związane z zakupem karnetów stanowić będą przychód konkretnego pracownika, ale wyłącznie z chwilą faktycznie otrzymanych świadczeń. Sama możliwość skorzystania z karnetu nie stanowi wartości otrzymanych nieodpłatnych świadczeń. Ustalenie zaś wartości faktycznie otrzymanego przez danego pracownika świadczenia, w sytuacji kiedy podatnik zakupuje karnety, które nie są imienne i są przekazywane pracownikom rotacyjnie – nie jest możliwe.
Dlatego w przedstawionym stanie faktycznym takie świadczenia nie stanowią przychodu ze stosunku pracy dla konkretnego pracownika, a tym samym nie są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego w Szczecinie w interpretacji z 29 czerwca 2005 r. (nr IIIUS/DPM. 4/415/39/1/2005) wyjaśnił, że zakład pracy powinien traktować te świadczenia jak przychód pracownika i pobierać zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Definicji przychodu ze stosunku pracy nie wypełniają świadczenia otrzymane przez pracownika, które z mocy prawa musi zapewnić i sfinansować pracodawca. Do tych świadczeń należy zaliczyć m.in. badania lekarskie. W takim przypadku wydatku poniesionego na te badania nie można uznać za świadczenia pieniężne poniesione za pracownika. Przychodem pieniężnym poniesionym za pracownika będzie natomiast sfinansowanie za niego usług medycznych, do zapewnienia których pracodawca nie jest zobowiązany żadnymi ustawowymi przepisami. Dlatego opłacenie przez pracodawcę turnusu profilaktycznego bądź rehabilitacyjnego pracownika skierowanego na podstawie ponadzakładowego układu zbiorowego pracy będzie przychodem określonym w art. 12 ust. 1 ustawy o PIT.
Ministerstwo Finansów w piśmie z 28 stycznia 1997 r. (nr PO 5/GK-8966-02000/96) wyjaśniło, że bezpłatne świadczenie usług przez spółkę na podstawie umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych stanowi u osoby fizycznej korzystającej z tych usług nieodpłatne świadczenie, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o PIT. Podobnie jest u podatników podatku dochodowego od osób prawnych.
W związku z tym wartość niepobranych opłat za aktywację, abonament i czas rozmów telefonicznych, ustalana według cen stosowanych wobec innych odbiorców tych świadczeń, stanowi przychód. Przy czym u osób fizycznych jest to przychód z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ustawy o PIT. U osób fizycznych przychód ten podlega wykazaniu w rocznym zeznaniu podatkowym w celu opodatkowania łącznie z innymi dochodami zgodnie z obowiązującą skalą podatkową. Płatnik nie ma tu obowiązku poboru zaliczek na podatek dochodowy. U osób prawnych przychód ten wpływa na wysokość dochodu, od którego płacone są zaliczki na podatek.
