Do końca lutego zakłady pracy, przedsiębiorcy oraz inni płatnicy powinni przygotować roczne obliczenie podatku od dochodu uzyskanego przez podatnika w ubiegłym roku. W tym celu konieczne jest wypełnienie formularza PIT-40.
SPIS TREŚCI
PORADY PRAWNE
WYJAŚNIENIA
PRZYKŁADY
Kto składa oświadczenie
Płatnik, który otrzymuje oświadczenie podatnika na formularzu PIT-12, jest obowiązany do sporządzenia rocznego obliczenia podatku od dochodu uzyskanego przez podatnika w 2006 roku. Do złożenia oświadczenia uprawnieni są poza pracownikami (osobami zatrudnionymi u płatnika), także członkowie spółdzielni, tymczasowo aresztowani, osoby otrzymujące
emerytury i renty z zagranicy za pośrednictwem płatnika, a także osoby otrzymujące stypendium. Krąg podatników uprawnionych do wystąpienia z oświadczeniem PIT-12 został zatem ograniczony do osób, które otrzymują różne świadczenia za pośrednictwem płatnika. Wynika to wyraźnie z art. 37 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.), dalej ustawa o PIT. Przepis ten stanowi, że oświadczenie PIT-12 składa
podatnik, od którego zaliczki miesięczne pobierają płatnicy określeni w art. 31, 33 lub 35 ust. 1 pkt 1 i 2, 4 i 7 ustawy o
PIT. Oznacza to, że rocznego obliczenia podatku za podatnika dokonują następujący płatnicy:
- osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej zwane zakładami pracy - w stosunku do osób, które uzyskują od tych zakładów
przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy,
- rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz inne spółdzielnie zajmujące się produkcją rolną - w stosunku do członków spółdzielni lub ich domowników, na rzecz których dokonują wypłat z tytułu dniówek obrachunkowych czy udziału w dochodzie podzielnym spółdzielni,
- osoby prawne i ich jednostki organizacyjne, które dokonują wypłat emerytur i rent z zagranicy - w stosunku do osób, którym wypłacają
emerytury i
renty,
- jednostki organizacyjne uczelni, placówki naukowe, zakłady pracy oraz inne jednostki organizacyjne - w odniesieniu do osób, którym wypłacają stypendia,
- areszty śledcze oraz zakłady karne - w stosunku do tymczasowo aresztowanych oraz skazanych, którym wypłacają należności za pracę,
- centrum integracji społecznej - w stosunku do osób, którym wypłacają
świadczenia integracyjne przyznane na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. nr 122, poz. 1143).
Nie są to jednak jedyne ograniczenia. Kolejne wynikają z dalszej treści art. 37 ust. 1 ustawy o
PIT. Przepis ten szczegółowo określa, jakie warunki - poza dotrzymaniem terminu - musi spełnić
podatnik, aby móc wnioskować o dokonanie rocznego obliczenia podatku przez płatnika.
Jakie warunki spełnić
Z możliwości rozliczenia uzyskanych w 2006 roku dochodów mogą skorzystać podatnicy, którzy poza dochodami uzyskanymi od płatnika nie uzyskali innych dochodów (z wyjątkiem określonych w art. 30-30c oraz 30e ustawy o PIT) i nie mają obowiązku doliczenia kwot uprzednio odliczonych z wyjątkiem zwróconej za pośrednictwem płatnika zapłaconej i odliczonej
składki na
ubezpieczenie zdrowotne.
Oznacza to, że
podatnik może wnioskować o dokonanie rocznego obliczenia podatku wtedy, gdy w ubiegłym roku poza dochodami uzyskanymi od płatnika nie uzyskał innych dochodów, z wyjątkiem m.in. dochodów:
- z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową,
- z tytułu świadczeń otrzymanych przez emerytów lub rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy,
- z wynagrodzeń za udzielanie pomocy Policji, organom kontroli skarbowej, funkcjonariuszom celnym, Straży Granicznej, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu i Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu, wypłacanych z funduszu operacyjnego,
-z tytułu gromadzenia oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych,
-z odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej,
- z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych,
- z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych,
- z tytułu zbycia prawa poboru akcji nowej emisji przez pracowniczy
fundusz emerytalny w imieniu członka funduszu,
- od kwot jednorazowo wypłacanych przez otwarty fundusz emerytalny członkowi funduszu, któremu rachunek funduszu otwarto w związku ze śmiercią jego współmałżonka,
- uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, i z realizacji praw z nich wynikających oraz z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.
Podatnik musi oczywiście spełniać także i inne warunki. Wtedy może liczyć na dokonanie rocznego rozliczenia za 2006 rok z fiskusem za pośrednictwem płatnika. Wszystko dlatego, że wspomnianych dochodów (przychodów) uzyskanych z wymienionych źródeł nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł i pobiera się od nich
podatek w formie ryczałtu. A to oznacza, że podatnik może w takim przypadku skorzystać z ułatwienia polegającego na zrzuceniu obowiązku rozliczenia z fiskusem na płatnika.
Podatnik potwierdza w oświadczeniu także to, że nie korzysta z możliwości opodatkowania dochodów łącznie z dochodami małżonka lub w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących
dzieci, a także to, że nie korzysta z odliczeń od dochodu i podatku. Łączne spełnienie wspomnianych warunków umożliwia złożenie płatnikowi PIT-12.
Jak wypełnić formularz
Wypełnienie formularza PIT-40 z pewnością nie sprawi większości płatników żadnych problemów, zwłaszcza wtedy, gdy formularz ten wypełniali już w latach poprzednich.
Wypełnienie formularza należy rozpocząć od wpisania w poz. 1 na pierwszej stronie numeru identyfikacji podatkowej płatnika. Następnie w poz. 4 należy wpisać rok, za który dokonywane jest roczne obliczenie podatku. Oczywiście w tym przypadku będzie to rok 2006. Dalej musimy wypełnić część A formularza. Tu wpisujemy miejsce składania formularza, a więc właściwy
urząd skarbowy, do którego zostanie przesłany PIT-40. Płatnicy muszą pamiętać, że odpowiedni będzie
urząd skarbowy, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, a nie płatnika. To bardzo istotna uwaga, bo łatwo się tu pomylić i wpisać nie ten urząd, co trzeba.
Kolejna część formularza PIT-40, dosyć obszerna, to część B, czyli dane płatnika. Tu w rubrykach od 7 do 18
płatnik wpisuje informacje, które dotyczą tylko jego. I tak w poz. 7 płatnik zaznacza właściwy kwadrat informujący o tym, czy jest osobą fizyczną, czy też nie. Następnie w poz. 8 wpisuje swoją pełną nazwę - w przypadku płatników niebędących osobą fizyczną (np. Jawa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) albo podaje nazwisko, pierwsze imię i datę urodzenia - w przypadku płatników będących osobą fizyczną (np. Kowalski Jan, 11 marca 1973 r.). W kolejnych pozycjach od 9 do 18 płatnik wpisuje kraj, województwo,
powiat, gminę, ulicę, numer domu lub lokalu, miejscowość, kod pocztowy i pocztę - czyli podaje dane adresowe (adres siedziby lub adres zamieszkania w zależności od tego, czy jest osobą fizyczną, czy też nie).
Kolejna część C przeznaczona jest na wpisanie danych podatnika. Płatnik podaje tu w części C.1 - dane identyfikacyjne podatnika (a więc NIP podatnika, jego nazwisko, pierwsze imię i datę urodzenia), a w części C.2 - adres zamieszkania podatnika (pozycje od 23 do 32, gdzie wpisuje się kolejno kraj, województwo, powiat, gminę, ulicę, numer domu lub lokalu, miejscowość, kod pocztowy i pocztę). Następna część D formularza (poz. 33 i 34) to miejsce na ujawnienie danych dotyczących tego, czy do formularza dołączono zgłoszenie NIP-3 lub PIT-R (pozycje te wypełnia się tylko wtedy, jeśli takie formularze zostały dołączone, jeśli nie - pozycje te pomija się).
Po wypełnieniu pierwszej strony formularza czas na wpisanie odpowiednich danych na drugiej stronie PIT-40. Ta część formularza rozpoczyna się od części E, gdzie
płatnik wpisuje informacje o kosztach uzyskania przychodów.
Płatnik normalnie uwzględnia zryczałtowane
koszty uzyskania przychodów określone w art. 22 ust. 2 ustawy o PIT. Koszty te wynoszą 102 zł 25 gr miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1227 zł (gdy podatnik uzyskuje przychody od jednego zakładu pracy) lub 127 zł 82 gr miesięcznie, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 1533 zł 84 gr (gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę).
Następna część w PIT-40 wypełniana przez płatnika to część F. W tej części zostały wymienione źródła przychodów, z jakich podatnik może uzyskiwać dochody. Zadanie płatnika polega na wpisaniu w odpowiednich pozycjach (od 36 do 66):
- wysokości przychodu z poszczególnego źródła,
- kwoty, w jakiej zostały uwzględnione
koszty uzyskania przychodów,
- wysokości dochodu,
Na pierwszym miejscu wśród źródeł przychodów znajdują się
wynagrodzenia, i to nie tylko ze stosunku pracy, ale także ze stosunku służbowego, spółdzielczego i pracy nakładczej, a także
zasiłki z
ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakład pracy.
Biorąc pod uwagę
stosunek pracy, zsumowaniu będą podlegały wszelkie wypłaty z tego tytułu, a nie tylko
wynagrodzenie. Doliczyć więc trzeba również m.in.
premie, nagrody pieniężne,
wynagrodzenie za
godziny nadliczbowe, za czas choroby, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop, świadczenia pieniężne ponoszone za podatnika, nieodpłatne świadczenia oraz świadczenia odpłatne częściowo. Dotyczy to również
wynagrodzenia ze stosunku: służbowego, spółdzielczego i z pracy nakładczej.
Kolejne źródło przychodów stanowią dochody uzyskiwane przez pracowników rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną. W tym przypadku bierze się pod uwagę dniówki obrachunkowe i
udziały w dochodzie podzielnym oraz
zasiłki z ubezpieczenia społecznego (macierzyński, wychowawczy, chorobowy).
Źródłem przychodów - jakie powinien uwzględnić
płatnik, dokonując rocznego obliczenia podatku - mogą być także
emerytury - renty zagraniczne, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacone przez organ rentowy, a także należności za prace przypadające tymczasowo aresztowanym lub skazanym.
Innym źródłem przychodu może być również działalność wykonywana osobiście przez podatnika, o której mowa w art. 13 ustawy o PIT (w tym także umowy zlecenia i umowy o dzieło).
Źródło przychodu podatnika stanowią prawa autorskie i inne prawa, o których mowa w art. 18 ustawy o PIT. Przepis ten określa, że za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw.
Płatnik może uwzględnić wśród źródeł przychodów także inne niż wymienione wcześniej źródła.
W kolejnej części G formularza PIT-40 przeznaczonej na
odliczenia od dochodu płatnik wykazuje w poz. 67 kwotę odliczonych od dochodu składek na
ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe oraz chorobowe), które zostały potrącone w trakcie roku podatkowego. Następnie w poz. 68 (jeśli zachodzi taka konieczność) płatnik wpisuje kwotę zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT. Chodzi tu o dokonane w roku podatkowym zwroty nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zmniejszyły dochód podlegający opodatkowaniu.
Potem płatnik wypełnia część H formularza, czyli oblicza należny
podatek. W części H.1 płatnik wpisuje w poz. 71 podstawę obliczenia podatku (po zaokrągleniu do pełnego złotego), a następnie w poz. 72 obliczony podatek zgodnie z art. 27 ustawy o PIT. A to oznacza, że płatnik, dokonując rocznego obliczenia podatku dochodowego, uwzględnia stawki i wysokość dochodów wynikających ze skali podatkowej.
Po wskazaniu w poz. 73 ewentualnych doliczeń do podatku, płatnik w poz. 74 wykazuje podatek. Następnie w części H.2 wykazuje odliczenia od podatku. Chodzi tu o kwoty
składki na
ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w art. 27b ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT (poz. 75 formularza). Tu płatnik wpisuje nie całą zapłaconą składkę przez podatnika, ale kwotę
składki pobranej w roku podatkowym i podlegającej odliczeniu. Kwota całej składki wynosiła w ubiegłym roku 8,75 proc. Jednak kwota składki na
ubezpieczenie zdrowotne możliwa do odliczenia w roku podatkowym to 7,75 proc. Kwotę tę płatnik wpisuje w poz. 76 formularza.
Płatnik może jeszcze uwzględnić inne niż wymienione odliczenia. Służy do tego pozycja 78, w tym jednak przypadku w poz. 77 należy podać rodzaj odliczenia.
Jak rozliczyć podatek
Na koniec w części H.3 płatnik wpisuje podatek należny z zaznaczeniem, czy powstała nadpłata w podatku, czy też konieczność dopłaty podatku. Sytuacja, kiedy płatnik będzie musiał dokonać dopłaty do podatku należnego, ma miejsce, w przypadku gdy zaliczki potrącone w ciągu roku podatkowego okażą się mniejsze niż kwota podatku należnego. Natomiast odwrotna sytuacja, czyli taka, kiedy płatnik może uzyskać nadpłatę podatku, będzie miała miejsce wtedy, gdy zaliczki potrącone w ciągu roku podatkowego okażą się wyższe niż kwota należnego podatku.
Jak łatwo się domyślić,
pracodawca nie będzie obciążony obowiązkiem dopłaty do należnego podatku zamiast pracownika bez możliwości uzyskania zwrotu tych dopłaconych kwot. Ustawodawca zadbał o odpowiednie rozwiązanie. Przewidział, że jeżeli w wyniku sporządzonego przez płatnika rozliczenia podatku okaże się, że do podatku należnego trzeba dopłacić, wówczas płatnik dokonuje potrącenia tej kwoty z wynagrodzenia pracownika za marzec lub na wniosek pracownika za kwiecień. Sytuacja nie jest już tak jasna i prosta, jeżeli
pracownik kończy pracę u danego pracodawcy w miesiącach wcześniejszych niż marzec czy kwiecień (czyli w styczniu bądź w lutym). W tych przypadkach należy dokonać potrącenia różnicy między podatkiem należnym a pobranym z ostatniej wypłaty pracownika-podatnika.
Ale to nie jedyna sytuacja, z którą musi uporać się płatnik. W przypadku rozliczenia podatnika przez zakład pracy może również pojawić się nadpłata podatku. W takich sytuacjach pracodawca-płatnik uwzględnia nadpłatę podatku przy obliczaniu zaliczki za marzec kolejnego roku, czyli jeżeli nadpłata będzie miała miejsce w rozliczeniu za 2006 rok, płatnik powinien ją skorygować w rozliczeniu za marzec 2007 r. Widać jednak wyraźnie, że w takim przypadku podatnik nie otrzymuje gotówki. Otrzymanie gotówki przez pracownika-podatnika w ramach zwrotu nadpłaconego podatku nie jest jednak wykluczone.
Taka sytuacja może mieć miejsce wtedy, gdy kwota nadpłaty okaże się wyższa niż
zaliczka na
podatek dochodowy należna za marzec roku następującego po roku podatkowym, czyli w naszym przypadku chodzi o marzec 2007 r. Jeżeli tak się zdarzy, płatnik ma obowiązek zwrócić podatnikowi nadpłatę podatku w gotówce. Gotówka wypłacana przez płatnika pochodzi z zaliczek pobranych od jego pracowników, przekazywanych do urzędu skarbowego w kolejnych miesiącach.
Po uporaniu się ze wszystkimi rubrykami płatnik wypełnia jeszcze tylko część I formularza, a więc rubrykę zatytułowaną „oświadczenie płatnika lub osoby wyznaczonej do obliczenia i pobrania podatku”. W tej części płatnik wpisuje imię i nazwisko oraz umieszcza podpis osoby odpowiedzialnej za obliczenie i pobranie podatku. Obok podpisu umieszcza też odcisk pieczątki.
Kiedy złożyć PIT roczny
W praktyce mogą zdarzyć się takie sytuacje, kiedy płatnik sporządzi dla podatnika roczne obliczenie podatku PIT-40, przekaże je podatnikowi, a ten w międzyczasie przypomni sobie, że jednak korzysta z odliczeń. Co wtedy zrobić? Okazuje się, że wtedy, gdy
pracownik zdecyduje się przenieść obowiązek sporządzenia zeznania podatkowego za 2006 rok na płatnika, nie oznacza to jeszcze, że jego wybór jest nieodwołalny.
Podatnik w każdej chwili może zmienić zdanie i rozliczyć się sam, w terminie do końca kwietnia. Sytuacje takie mogą mieć miejsce np. wtedy, gdy po podjęciu decyzji przez podatnika o dokonaniu rozliczenia przez płatnika okaże się, że podatnik-pracownik chce się rozliczyć wspólnie z małżonkiem.
Jeżeli więc podatnik zmieni zdanie i będzie chciał rozliczać się sam, nie musi sporządzać jakichkolwiek dodatkowych dokumentów. Pracownik - w takim przypadku - dokonuje rozliczenia podatku na podstawie otrzymanego już od płatnika rozliczenia zawartego na formularzu PIT-40.
Trzeba jeszcze zaznaczyć, że rozliczenie podatnika przez płatnika nie oznacza, że nie może on być skontrolowany przez organy podatkowe. Urząd skarbowy w pierwszej kolejności może dokonać kontroli złożonego zeznania podatkowego i w wyniku tej kontroli może wydać decyzję określającą inną wysokość należnego podatku niż wynikającą z zeznania PIT-40.
Co do zasady jednak podatek ustalony przez płatnika w sporządzonym przez niego za podatnika zeznaniu jest podatkiem należnym, chyba że naczelnik urzędu skarbowego wyda inną decyzję w tej sprawie.
Czy składać korektę
Płatnik, wypełniając PIT-40, może się pomylić. Pomyłki te można stosownie do przepisów Ordynacji podatkowej skorygować. Uprawnienie takie daje płatnikom art. 81 Ordynacji podatkowej. Z przepisu tego wynika, że jeśli tylko odrębne przepisy nie stanowią inaczej, podatnicy, płatnicy i inkasenci mogą skorygować uprzednio złożoną deklarację. Skorygowanie deklaracji następuje przez złożenie korygującej deklaracji wraz z dołączonym pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty. Składając korektę deklaracji PIT-40, płatnik zaznacza w części A formularza w poz. 6 kwadracik: korekta formularza.
6 kroków jak bezbłędnie wypełnić PIT-40
1 Wpisz podstawowe informacje
Płatnik (pracodawca) najpierw wypełnia pierwszą stronę PIT-40, gdzie podaje podstawowe informacje, m.in. swój NIP. Wpisuje też rok podatkowy, za który dokonuje rocznego obliczenia podatku, oraz urząd skarbowy, do którego adresowany jest formularz, a także dane identyfikacyjne swoje i podatnika.
2 Ustal koszty uzyskania przychodów
Następnie płatnik zaznacza właściwy kwadrat w rubryce dotyczącej kosztów uzyskania przychodów, wskazując, czy zostały one np. uwzględnione na podstawie wydatków faktycznie poniesionych udokumentowanych imiennymi biletami okresowymi.
3 Określ źródła przychodów
W części F formularza płatnik wpisuje kwotę przychodów z poszczególnych źródeł, wysokość kosztów uzyskania przychodów oraz kwoty pobranych zaliczek na podatek.
4 Oblicz należny podatek
W dalszej części płatnik wpisuje podstawę obliczenia podatku oraz podatek należny obliczony przy uwzględnieniu obowiązującej skali podatkowej.
5 Rozlicz nadpłatę lub niedopłatę
Płatnik wykazuje nadpłatę w podatku (jeśli taka ma miejsce) i zalicza ją na poczet zaliczki za marzec, a gdy okaże się, że kwota pobranych zaliczek była niższa niż należny podatek, wpisuje odpowiednią kwotę w poz. 80 formularza.
6 Podpisz formularz
Na zakończenie płatnik składa oświadczenie o znajomości przepisów dotyczących odpowiedzialności karnej skarbowej oraz składa podpis.
Jakie obowiązki ma płatnik
Przy dokonywaniu rocznego obliczenia podatku płatnik powinien:
- uwzględnić sumę wypłaconych w ciągu roku wynagrodzeń oraz innych świadczeń stanowiących przychód podatnika,
- odliczyć od dochodu potrącone w ciągu roku składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe,
- ustalając dochód uwzględnić (na wniosek podatnika)
koszty uzyskania przychodów w wysokości wydatków na dojazd do zakładu pracy wynikających z imiennych biletów miesięcznych,
- pomniejszyć podatek o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne,
- porównać kwotę podatku należnego z kwotą wpłaconych w ciągu roku zaliczek na podatek w celu ustalenia, czy powstała nadpłata czy też konieczność zapłaty pozostałej części należnego podatku.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Anna Wojda
Gazeta Prawna Nr 30/2007 [Dodatek: Tygodnik Podatkowy] z dnia 2007-02-12
Jakie dochody powinni uwzględnić płatnicy, wypełniając PIT-40? Co ma zrobić płatnik, jeśli po wypełnieniu PIT-40 okaże się, że do podatku trzeba dopłacić?
Roczne obliczenie podatku na formularzu PIT-40 może być dokonane m.in. przez zakład pracy, podmioty dokonujące wypłaty emerytur i rent z zagranicy, jednostki organizacyjne uczelni, placówek naukowych, areszty śledcze. Podatnik powinien w tym celu złożyć płatnikowi przed dniem 10 stycznia roku następnego roku oświadczenie na formularzu PIT-12. Ustawa PIT przyjmuje fikcję prawną, iż takie oświadczenie oznacza, że podatnik: poza dochodami uzyskanymi od płatnika nie uzyskał innych dochodów (z wyjątkiem np. dochodów z dywidend, odsetek, ze zbycia udziałów lub akcji, ze zbycia nieruchomości przed upływem 5 lat od nabycia), nie korzysta z odliczeń (z wyjątkiem składek społecznych, zdrowotnych oraz z tytułu zwrotów nienależnie pobranych świadczeń), nie korzysta z możliwości opodatkowania dochodów wspólnie z małżonkiem albo samotnie wychowywanym dzieckiem, nie zmniejsza podatku o 1 proc. na rzecz organizacji pożytku publicznego, nie ma obowiązku doliczenia do podatku lub dochodu kwot uprzednio odliczonych (z jednym wyjątkiem). Roczne obliczenie podatku nie może być dokonane, jeśli pracownik prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną stawką liniową. Ostatnia zmiana PIT wprowadza taką możliwość, ale dopiero w rocznym rozliczeniu za 2007 rok. Również obliczenie podatku za 2007 rok będzie możliwe w razie korzystania z odliczenia 1 proc. podatku. Obecnie nie jest to możliwe. Według zasad mających zastosowanie do dochodów za 2006 rok przy dokonywaniu rocznego obliczenia podatku płatnik: uwzględnia pracownicze koszty, odlicza od dochodu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, na wniosek podatnika odlicza od dochodu zwrócone płatnikowi świadczenia, które zostały nienależnie pobrane - jeżeli nie zostały one potrącone od dochodu przy poborze zaliczek, odlicza od podatku kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, dolicza do podatku otrzymany za jego pośrednictwem zwrot uprzednio zapłaconej i odliczonej składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Istotne jest, że podatek wynikający z obliczenia rocznego przez płatnika jest podatkiem dochodowym należnym od podatnika za dany rok, chyba że naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję określającą inną wysokość zobowiązania w podatku dochodowym. Zaległość w podatku będzie ciążyła w takim przypadku na płatniku, gdyż decyzja podatkowa będzie formą korekty deklaracji PIT-40, złożonej przez płatnika.
Ewentualna niedopłata podatku wynikająca z PIT-40 (nadwyżka podatku nad potrąconymi zaliczkami) jest pobierana z dochodu podatnika za marzec roku następnego. Różnicę tę, na wniosek podatnika, można pobierać z dochodu za kwiecień. Jeżeli z obliczenia rocznego wynika natomiast nadpłata, zalicza się ją na poczet zaliczki należnej za marzec, a jeżeli po pobraniu tej zaliczki pozostaje nadpłata, zwraca się ją podatnikowi w gotówce.
Należy pamiętać, że złożenie PIT-40 nie pozbawia podatnika możliwości złożenia PIT-37, jeśli zechciałby on skorzystać z ulg podatkowych, których płatnik nie może uwzględnić. Jeśli byłoby złożone zeznanie PIT-37, to podatnik mógłby je korygować jeszcze przez 5 lat.
Podstawa prawna:
- Art. 37 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Marek Koliński, doradca podatkowy
Co mają zrobić podatnicy, którzy złożyli PIT-12, ale płatnik odmówił im sporządzenia PIT-40 twierdząc, że nie pracowali u niego przez cały rok (pracownik zatrudniony był np. od 15 stycznia 2006 r.)?
Jeśli oświadczenie dotarło w terminie, zakład pracy nie może uchylić się od obowiązku przygotowania zeznania rocznego za pracownika, choć są pewne wyjątki. W przypadku gdy pracownik spóźnił się ze złożeniem PIT-12, dokonanie rozliczenia podatku za rok poprzedni przez zakład pracy zależy wyłącznie od dobrej woli pracodawcy - termin na złożenie PIT-12 jest terminem nieprzekraczalnym i nie podlega przywróceniu. W takiej sytuacji pracownik będzie musiał złożyć zeznanie samodzielnie, a pracodawca wystawi mu informację PIT-11/8B.
Pracownik może upoważnić swój zakład pracy do przygotowania PIT-40 tylko, jeśli nie miał innych dochodów poza dochodami uzyskami w zeszłym roku w tym zakładzie pracy (wyjątek stanowią dochody opodatkowane ryczałtowo oraz zyski giełdowe), nie korzysta z odliczeń ani nie będzie korzystał z preferencyjnego wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub dzieckiem, nie ma także żadnych doliczeń do podatku. Zdarza się, że składając oświadczenie pracownik zaznaczy na wniosku, że nie spełnia któregoś z warunków. Wówczas pracodawca powinien odmówić przygotowania zeznania. Należy podkreślić, że pracodawca przyjmując wspomniane oświadczenie pracownika nie ma obowiązku weryfikacji jego prawdziwości. Jeśli więc oświadczenie pracownika okazałoby się później nieprawdziwe, bo np. osiągał on inne dochody poza danym zakładem pracy, odpowiedzialność za fałszywe oświadczenie poniesie pracownik.
Mimo złożenia PIT-12 w terminie, z odmową przygotowania rozliczenia rocznego przez zakład pracy może spotkać się również osoba, która w nowym roku nie jest już pracownikiem w tym zakładzie pracy lub przestała nim być przed przygotowaniem zeznania. Mechanizm poboru podatku wynikającego z rozliczenia PIT-40 zakłada, że w przypadku konieczności dopłaty podatku płatnik potrąca różnicę z dochodu za marzec, a w przypadku gdy dana osoba już w nowym roku podatkowym nie pracuje lub kończy pracę przed marcem, dokonanie takiego potrącenia byłoby z oczywistych względów niemożliwe. W takim przypadku płatnik powinien sporządzić informację PIT- 11/8B i przekazać ją zarówno podatnikowi, jak i właściwemu urzędowi skarbowego do końca lutego 2007 r. Podatnik musi wówczas złożyć zeznanie samodzielnie.
Zeznanie PIT-40 przygotowane przez pracodawcę jest równoznaczne w skutkach z zeznaniem podatkowym, jakie pracownik składałby samodzielnie. Podatek obliczony przez pracodawcę jest traktowany jak podatek należny od pracownika za poprzedni rok podatkowy. Istotną różnicą jest jednak termin złożenia takiego zeznania. PIT-40 musi być przygotowany przez pracodawcę do końca lutego 2006 r., a w przypadku samodzielnego rozliczenia czas na złożenie zeznania jest dłuższy o dwa miesiące.
Odpowiedzialność pracodawcy w związku z PIT-40 dotyczy przygotowania prawidłowego rozliczenia podatku rocznego, terminowego złożenie deklaracji za podatnika, pobrania i odprowadzenia podatku w terminie oraz prawidłowego rozliczenia nadpłaty. Za poprawność i terminowość rozliczenia płatnik odpowiada całym swoim majątkiem. Zatem w przypadku popełnienia błędu rachunkowego lub nieuwzględnienia czy też zawyżenia dochodów pracownika, konsekwencje spadną na pracodawcę, któremu grożą za to konsekwencje karne skarbowe.
Podstawa prawna:
- Art. 37 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Anna Misiak, ekspert z MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy
Co może zrobić podatnik, który nie otrzyma do końca lutego druku PIT-40, mimo że złożył oświadczenie na formularzu PIT-12. Czy za nieprzygotowanie PIT-40 płatnikowi grożą sankcje?
Zasadniczym warunkiem dokonania przez płatnika (pracodawcę) rocznego obliczenia podatku jest złożenie płatnikowi przez podatnika oświadczenia PIT-12. Jest ono skuteczne wówczas, gdy podatnik złoży je przed 10 stycznia roku następującego po roku podatkowym. Przekroczenie tego terminu sprawia, że podatnik nie może zobowiązać płatnika do sporządzenia rocznego obliczenia podatku. Natomiast złożenie przez podatnika oświadczenia we właściwym czasie zwalnia go z obowiązku samodzielnego rozliczenia się z fiskusem, gdyż takie oświadczenie traktuje się na równi z zeznaniem podatkowym. Aczkolwiek podatnik, który nie ma obowiązku składania zeznania rocznego, ma prawo to uczynić. Należy zaznaczyć, że w przypadku złożenia płatnikowi oświadczenia PIT-12 złożenie zeznania rocznego jest uprawnieniem podatnika, a nie jego obowiązkiem.
W sytuacji złożenia przez podatnika oświadczenia we właściwym terminie, nie jest on zobowiązany do składania zeznania rocznego, nawet wówczas gdy płatnik mimo ciążącego na nim obowiązku nie sporządził rocznego obliczenia podatku. W przypadku, gdy pobór podatku dochodowego odbywa się za pośrednictwem płatnika, to płatnik - stosownie do art. 30 Ordynacji podatkowej - odpowiada całym swoim majątkiem za podatek niepobrany od podatnika lub pobrany w kwocie niższej od należnej, chyba że nastąpiło to z winy podatnika. Płatnik odpowiada również za niewpłacenie w terminie pobranego podatku. Należy dodać, że odpowiedzialność płatnika wyłącza odpowiedzialność podatnika. W wypadkach stwierdzenia faktu niepobrania lub niewpłacenia podatku przez płatnika organ podatkowy właściwy miejscowo według siedziby płatnika wydaje decyzję stwierdzającą wysokość podatku niepobranego lub niewpłaconego i wzywa go do wpłacenia tej kwoty w określonym terminie.
W przypadku niezłożenia przez płatnika rocznego obliczenia podatku za podatnika PIT-40 należy rozważyć możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej zarówno podatnika, jak i płatnika. Złożenie płatnikowi PIT-12 przez podatnika jest traktowane na równi ze złożeniem rocznego zeznania podatkowego PIT-37. Tym samym w przypadku niezłożenia przez płatnika w ustawowym terminie PIT-40 podatnik nie może ponosić odpowiedzialności karnej skarbowej. Na taką dolegliwość może narazić się natomiast płatnik, albowiem przepis art. 79 par. 2 kodeksu karnego skarbowego przewiduje karalność takiego zaniechania. O tym, że PIT-40 należy traktować jako deklarację w rozumieniu przepisu 79 par. 2 kodeksu karnego skarbowego świadczy odesłanie wprost poprzez treść art. 53 par. 30 kodeksu do Ordynacji podatkowej. W konsekwencji niezłożenie jej w terminie może spowodować karalność płatnika jak za wykroczenie skarbowe.
Zwykle w tego typu sprawach urzędy skarbowe proponują sprawcy jako karę grzywnę w trybie postępowania mandatowego (jej wysokość może wahać się w granicach od jednej dziesiątej do podwójnej wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia). Wskazać należy, iż karalność takiego zaniechania płatnika została wprowadzona z dniem 17 grudnia 2005 r. Przed tym dniem, zapewne z uwagi na niedopatrzenie ustawodawcy, kodeks karny skarbowy nie przewidywał odpowiedzialności za takie zaniechanie.
Podstawa prawna:
- Art. 79 par. 2 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz.U. nr 83, poz. 930 z późn. zm.).
Mariusz Orliński, ekspert ds. karnych skarbowych z kancelarii adwokatów i radców prawnych Ślązak, Zapiór i Partnerzy zrzeszonej w Consortio Lex
Podwyższone koszty uzyskania
Płatnik musi uwzględnić podwyższone koszty uzyskania przychodów w wysokości wydatków faktycznie poniesionych (udokumentowanych imiennymi biletami okresowymi), jeśli są one wyższe od kosztów zryczałtowanych obliczonych w roku podatkowym przez płatnika, pod tym jednak warunkiem, że podatnik wnioskował o to w oświadczeniu PIT-12. Jeśli nie - płatnik uwzględni koszty określone w wysokości zryczałtowanej.
Gdzie szukać danych do PIT-40
Płatnicy, wypełniając PIT-40, muszą pamiętać, że wszelkich informacji niezbędnych do rocznego obliczenia podatku powinni szukać w indywidualnych kartach wynagrodzeń pracowników.
Jak rozliczyć niedopłatę
Jeśli pobrane zaliczki są mniejsze niż należny podatek za 2006 rok, płatnik dokonuje stosownego potrącenia z dochodu podatnika. Różnicę między podatkiem wynikającym z rocznego obliczenia a sumą zaliczek pobranych za miesiące od stycznia do grudnia pobiera się z dochodu za marzec roku następnego (czyli w rozliczeniu za 2006 rok za marzec 2007 r.). Na wniosek podatnika różnicę tę pobiera się z dochodu za kwiecień następnego roku (czyli 2007).
Co zrobić z nadpłatą
Jeśli zaś z obliczenia rocznego wynika nadpłata, zalicza się ją na poczet zaliczki należnej za marzec (czyli za marzec 2007 r.), a jeżeli po pobraniu tej zaliczki pozostaje nadpłata, płatnik zwraca ją podatnikowi w gotówce.
Podatnicy, którzy nie chcieli wypełniać samodzielnie formularza PIT, mogli poprosić o to płatnika. Wystarczyło złożyć oświadczenie PIT-12 przed 10 stycznia. Jan Kowalski skorzystał z tej możliwości i dostarczył swojemu pracodawcy oświadczenie na formularzu PIT-12. Podatnik poza dochodami uzyskanymi od płatnika nie uzyskał innych dochodów. Nie ma też obowiązku doliczenia kwot uprzednio odliczonych. Podatnik nie korzysta również z możliwości opodatkowania dochodów łącznie z dochodami małżonka lub w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci. Nie zamierza też korzystać z odliczeń od dochodu i podatku. Podatnik nie zamierza też odliczać kwot darowizn pieniężnych przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Płatnik, wypełniając PIT-40 dla Jana Kowalskiego, wpisuje w poz. 1 swój NIP. Następnie w poz. 4 wpisuje rok, za który dokonuje rocznego obliczenia podatku od dochodu uzyskanego przez podatnika. Potem wpisuje swoje dane adresowe i identyfikacyjne oraz dane adresowe i identyfikacyjne podatnika. Następnie w części E zamieszcza informację o kosztach uzyskania przychodów. W przypadku podatnika będą to koszty uzyskania przychodów od jednego zakładu pracy. Ponieważ podatnik nie wnioskował o podwyższenie kosztów uzyskania przychodów, płatnik w części E PIT-40 zaznaczy kwadrat pierwszy.
Potem płatnik wypełnia część F. Tu wpisuje wysokość przychodu, kosztów uzyskania przychodów, dochód i kwotę zaliczek. Podatnik poza wynagrodzeniem ze stosunku pracy (83 057,60 zł) uzyskał od płatnika przychód z tytułu praw autorskich, do którego znalazła zastosowanie 50-proc. stawka kosztów uzyskania przychodów (przychód - 42 365 zł wpisywany w poz. 40, koszty - 18 275,35 zł; wpisane w poz. 41). Sumę tych przychodów, kosztów ich uzyskania i zaliczek pobranych na podatek wpisuje w poz. od 63 do 66. W przypadku Jana Kowalskiego w poz. 63 płatnik wpisuje 134 587,60 zł (suma przychodów), w poz. 64 - 23 429,10 zł (zsumowane koszty uzyskania przychodów), w poz. 65 - 111 158,50 zł (suma dochodów podatnika) i w poz. 66 - 16 001 zł (suma zaliczek pobranych przez płatnika).
Następna część to odliczenie od dochodu składek na ubezpieczenia społeczne (15 229,38 zł), i obliczenie podatku. Płatnik musi pamiętać, by podstawę obliczenia podatku zaokrąglić do pełnego złotego. W poz. 71 powinien więc wpisać 95 929 zł (111 158,50 zł czyli suma dochodów minus 15 229,38 zł, czyli kwota składki na ubezpieczenie społeczne) = 95 929,12 zł, a po zaokrągleniu do pełnego złotego - 95 929 zł. Od obliczonego podatku należy odjąć składki na ubezpieczenia zdrowotne. W przypadku Jana Kowalskiego będzie to kwota 9950,25 zł. Potem pozostaje wyliczenie kwoty należnego podatku. W naszym przypadku okazało się, że płatnik pobrał za niskie zaliczki. Powstała więc kwota do zapłaty w wysokości 413,00 zł. Różnicę tę płatnik pobiera z dochodu za marzec 2007 r. albo za kwiecień - gdy będzie wnioskował o to podatnik.
