Strona główna » Księgowość » Poradniki » Ewidencja księgowa odsetek

Ewidencja księgowa odsetek

07 lipca 2005, 13:00

REKLAMA

Koszty finansowe: W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz odsetki i obciążające ją koszty z tytułu odsetek dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.

Elementem wpływającym na wynik z operacji finansowych są odsetki, i to zarówno po stronie przychodów, jak i kosztów finansowych.

Do ewidencji księgowej odsetek należy stosować nadrzędne zasady rachunkowości, w tym zasadę memoriału oraz zasadę współmierności przychodów i kosztów. W księgach rachunkowych jednostki należy zatem ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz odsetki i obciążające ją koszty z tytułu odsetek dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Ponadto do aktywów jednostki będą zaliczone koszty lub przychody z tytułu odsetek dotyczące przyszłych okresów, a do pasywów – przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty z tytułu odsetek, które nie zostały jeszcze poniesione.

Wycena należności i zobowiązań

Należy pamiętać, że nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycenia się (jest to przepis obligatoryjny) należności i udzielone pożyczki w kwocie wymaganej zapłaty, a zobowiązania – w kwocie wymagającej zapłaty. W obu przypadkach oznacza to powiększenie wartości nominalnych należności i zobowiązań o odsetki należne na dzień wyceny.

Kierownik jednostki może zrezygnować z naliczenia odsetek w sytuacjach, gdy:

• w umowach z odbiorcami wyraźnie uregulowano sprawę odstąpienia od naliczania odsetek za nieterminową zapłatę należności,

• kierownik jednostki, stosując dopuszczoną ustawą zasadę istotności, określił w zasadach (polityce) rachunkowości wysokość kwoty, do której nie będą wystawiane i księgowane noty za nieterminową zapłatę należności,

• w umowach z dostawcami wyraźnie uregulowano sprawę odstąpienia od naliczania odsetek za nieterminową zapłatę zobowiązań,

• jednostka posiada wyraźne, najlepiej w formie pisemnej, oświadczenie reprezentantów dostawcy dotyczące odstąpienia dochodzenia odsetek za nieterminową zapłatę zobowiązań.

Nie rzadziej niż na dzień bilansowy należności i udzielone pożyczki wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty, a zobowiązania – w kwocie wymagającej zapłaty.

Do przychodów finansowych zaliczamy w szczególności odsetki dotyczące:

• nieterminowej zapłaty należności,

• środków pieniężnych na rachunkach bankowych,

• udzielonych pożyczek,

• innych papierów wartościowych (np. obligacji Skarbu Państwa),

• umorzonych odsetek od zobowiązań.

Przykład 1

W 2004 r. spółka naliczyła i zaksięgowała odsetki za nieterminową zapłatę należności z tytułu dostaw i usług w kwocie 50 000 zł. Odbiorcy zapłacili w ciągu roku kwotę 25 000 zł. W wyniku rozmów z kontrahentami zarząd spółki postanowił umorzyć odsetki na kwotę 10 000 zł. Na koniec roku 2004 dokonano odpisu aktualizującego wartość pozostałej kwoty odsetek.

Operacje gospodarcze ujęto w następujący sposób:

1. Zaksięgowanie naliczonych kontrahentowi odsetek za nieterminową zapłatę należności (50 000 zł)

Wn „Należności z tytułu dostaw i usług”

Ma „Przychody finansowe – odsetki”

2. Zapłata odsetek przez odbiorców (25 000 zł)

Wn „Rachunek bankowy”

Ma „Należności z tytułu dostaw i usług”

3. Decyzja zarządu spółki o umorzeniu odsetek (10 000 zł)

a) księgowanie u dłużnika

Wn „Przychody finansowe – odsetki”

Ma „Należności z tytułu dostaw i usług”

b) księgowanie u wierzyciela

Wn „Koszty finansowe – umorzone odsetki”

Ma „Należności z tytułu dostaw i usług”

4. Odpis aktualizujący wartość pozostałej kwoty odsetek (15 000 zł)

Wn „Koszty finansowe – odpisy aktualizujące należności z tytułu odsetek”

Ma „Odpisy aktualizujące wartość należności”

Do kosztów finansowych zaliczamy w szczególności odsetki dotyczące:

• nieterminowej zapłaty zobowiązań,

• otrzymanych pożyczek,

• kredytów bankowych zaciągniętych na finansowanie działalności bieżącej jednostki,

• kredytów bankowych zaciągniętych na finansowanie zakupu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, płaconych po okresie oddania ich do używania,

• umorzonych odsetek od należności.

W zależności od warunków umów kredytowych odsetki mogą być płacone:

• łącznie ze spłatą kolejnych rat kapitałowych kredytu, np. w okresach miesięcznych, kwartalnych,

• jednorazowo za cały okres wykorzystywania i spłaty kredytu, w momencie udzielenia go przez bank.

Gdy kredyt bankowy został zaciągnięty w walucie obcej, należy pamiętać, że przy spłacie odsetek oraz przy ich wycenie, nie rzadziej niż na dzień bilansowy, wystąpią różnice kursowe, które spowodują zwiększenie lub zmniejszenie kwoty odsetek.

Ujęcie w księgach rachunkowych operacji gospodarczych dotyczących odsetek od kredytów udzielonych na sfinansowanie bieżącej działalności jednostki powinno być następujące:

1. Zapłata odsetek od kredytu w ciągu roku obrotowego

Wn „Koszty finansowe – odsetki od kredytu”

Ma „Rachunek bankowy”

2. Pobrane z góry jednorazowe odsetki od kredytu bankowego

Wn „Rozliczenia międzyokresowe kosztów – odsetki od kredytu”

Ma „Rachunek bankowy”

3. Zarachowanie w koszty miesięcznej raty odsetek pobranych z góry

Wn „Koszty finansowe – odsetki od kredytu”

Ma „Rozliczenia międzyokresowe kosztów – odsetki od kredytu”

4. Naliczenie przez jednostkę na dzień bilansowy odsetek od kredytu bankowego (brak noty z banku)

Wn „Koszty finansowe – odsetki od kredytu”

Ma „Pozostałe rezerwy na zobowiązania”

5. Ustalenie na dzień bilansowy ujemnych różnic kursowych dotyczących odsetek

Wn „Koszty finansowe – ujemne różnice kursowe”

Ma „Pozostałe rezerwy na zobowiązania”

6. Ustalenie na dzień bilansowy dodatnich różnic kursowych dotyczących odsetek

Wn „Pozostałe rezerwy na zobowiązania”

Ma „Przychody finansowe – dodatnie różnice kursowe”

Wynik księgowy a podatkowy

Naliczone i zapłacone odsetki, zaewidencjonowane w przychodach lub kosztach finansowych, nie kształtują wyłącznie wyniku finansowego jednostki wykazywanego w sprawozdaniu finansowym. Wpływają one na wysokość podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych, ponieważ odsetki stają się przychodem lub kosztem podatkowym w momencie ich faktycznej zapłaty lub otrzymania. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych:

• do przychodów podatkowych nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym udzielonych pożyczek (art. 12 ust. 4 pkt 2 updop),

• za koszty uzyskania przychodów nie uważa się niezapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym także od pożyczek i kredytów (art. 16 ust. 1 pkt 11 updop).

W związku z odmiennym momentem zaliczenia odsetek do przychodu lub kosztu według prawa bilansowego i według prawa podatkowego może powstać obowiązek ustalenia składnika aktywów lub utworzenia rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Stosownie do przepisów art. 37 ustawy o rachunkowości podstawę do ustalenia odroczonego podatku dochodowego będzie stanowić różnica przejściowa między wartością księgową a wartością podatkową składników aktywów lub pasywów dotyczących odsetek.

I tak w przypadku wystąpienia nie rzadziej niż na koniec roku:

1) należności z tytułu odsetek za zwłokę – powstanie dodatnia różnica przejściowa, w związku z którą należy utworzyć rezerwę na podatek odroczony i zaksięgować następująco:

Wn „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”,

Ma „Rezerwa na odroczony podatek dochodowy”,

2) pozostałych rezerw na zobowiązania (oszacowanie własne jednostki) lub zobowiązań z tytułu odsetek (dokument obcy kontrahenta, np. dostawcy, banku) – powstanie ujemna różnica przejściowa, w związku z którą należy ustalić składnik aktywów na podatek odroczony i zaksięgować następująco:

Wn „Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego”,

Ma „Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego”.

Wyjątki w ujmowaniu księgowym odsetek

Wyjątek od przedstawionych reguł stanowią odsetki, które powiększają cenę nabycia lub koszt wytworzenia w przypadkach:

• uzasadnionych niezbędnym, długotrwałym przygotowaniem towaru lub produktu do sprzedaży bądź długim okresem wytwarzania produktu, gdy jednostka ponosi koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania zapasu towarów lub produktów w okresie ich przygotowania do sprzedaży bądź wytworzenia (art. 28 ust. 4 ustawy o rachunkowości),

• środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, kiedy koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania wpływają na ogół kosztów z nimi związanych za okres ich budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub dnia oddania ich do używania (art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości).

Przykład 2

Spółka zaciągnęła w banku kredyt w kwocie 300 tys. zł na sfinansowanie budowy magazynu wyrobów gotowych. W okresie trwania budowy bank naliczył i pobrał z rachunku bankowego spółki kwotę 30 tys. zł tytułem odsetek od tego kredytu. Po oddaniu do używania magazynu bank naliczył i pobrał kolejną ratę odsetek w kwocie 5 tys. zł.

Spółka zakupiła także maszynę do pakowania wyrobów gotowych o wartości netto 50 tys. zł. Ponieważ nastąpiło opóźnienie w zapłacie faktury za maszynę, dostawca naliczył odsetki za nieterminową zapłatę w wysokości 4 tys. zł. W wyniku negocjacji kwota 2 tys. zł została przez kontrahenta umorzona, a pozostałą kwotę spółka uregulowała przelewem łącznie z zapłatą za fakturę. Do dnia przelewu maszyna do pakowania nie została oddana do używania.

Sposób ewidencji księgowej operacji gospodarczych:

1. Wpływ na wydzielony rachunek bankowy kwoty przyznanego kredytu

Wn „Rachunek kredytu bankowego” 300 tys. zł

Ma „Kredyty bankowe” 300 tys. zł

2. Naliczenie i pobranie przez bank odsetek w okresie budowy magazynu

Wn „Środki trwałe w budowie – magazyn” 30 tys. zł

Ma „Rachunek bankowy bieżący” 30 tys. zł

3. Naliczenie i pobranie przez bank odsetek po oddaniu magazynu do używania

Wn „Koszty finansowe – odsetki” 5 tys. zł

Ma „Rachunek bankowy bieżący” 5 tys. zł

4. Faktura za zakup maszyny do pakowania (kwota netto)

Wn „Środki trwałe w budowie – maszyna” 50 tys. zł

Ma „Zobowiązania” 50 tys. zł

5. Naliczenie odsetek przez dostawcę

Wn „Środki trwałe w budowie – maszyna” 4 tys. zł

Ma „Zobowiązania” 4 tys. zł

6. Umorzenie odsetek przez dostawcę

Wn „Zobowiązania” 2 tys. zł

Ma „Środki trwałe w budowie – maszyna” 2 tys. zł

7. Zapłata za fakturę i odsetki

Wn „Zobowiązania” 52 tys. zł

Ma „Rachunek bankowy bieżący” 52 tys. zł

Odsetki od środków ZFŚS

Poza wymienionymi wcześniej sytuacjami odsetki powstaną również w czasie gospodarowania środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Zdarzenia ich dotyczące powinny być ewidencjonowane w następujący sposób:

1. Naliczone i wpłacone przez bank odsetki od środków na rachunku bankowym

Wn „Rachunek bankowy środków funduszu świadczeń socjalnych”

Ma „Fundusz świadczeń socjalnych”

2. Naliczenie odsetek od pożyczki na cele mieszkaniowe

Wn „Rozrachunki z tytułu pożyczek z funduszu świadczeń socjalnych”

Ma „Fundusz świadczeń socjalnych”

3. Umorzenie naliczonych odsetek od pożyczki na cele mieszkaniowe

Wn „Fundusz świadczeń socjalnych”

Ma „Rozrachunki z tytułu pożyczek z funduszu świadczeń socjalnych”

Teresa Fołta

biegły rewident,

wiceprezes Zarządu Rewiks Sp. z o.o.

Podstawa prawna

• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66

Zapisz się na newsletter

Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.