Celem polityki strukturalnej jest osiągnięcie na terytorium UE spójności gospodarczej i społecznej, czyli niwelowanie różnic w poziomie życia i w poziomie rozwoju gospodarczego występujących między różnymi regionami i państwami UE. Różnice te bowiem stanowią przeszkodę w osiągnięciu prawdziwej integracji europejskiej. Należy podkreślić, iż polityka strukturalna stanowi dozwolony wyjątek od zasady zakazu udzielania pomocy publicznej, która zakłóca swobodną konkurencję na wspólnym rynku UE.
Polityka strukturalna rozwijała się wraz z rozwojem Unii Europejskiej, a jej początki sięgają lat 70., lecz prawdziwym przełomem stała się reforma funduszy strukturalnych dokonana w 1988 r. Była ona związana z faktem wprowadzania w życie jednolitego rynku europejskiego, liberalizacją tego rynku oraz związanym z tym wzrostem konkurencji. Następnie reformowano politykę strukturalną przy okazji Traktatu z Maastricht (1992 r.), na mocy którego m.in. została wprowadzona w życie unia gospodarcza i walutowa. Obecna struktura polityki regionalnej opiera się na założeniach „Agendy 2000” oraz budżetu Unii Europejskiej.
Cele polityki strukturalnej
Dokument o nazwie „Agenda 2000” – przyjęty na szczycie Unii Europejskiej w Berlinie w marcu 1999 r. – ustanowił podział celów polityki strukturalnej:
Cel 1
Jest to podstawowy cel polityki strukturalnej. Priorytetem celu 1 jest oddziaływanie na obszary, w których notuje się zacofanie w rozwoju społeczno-ekonomicznym. Obszary takie są identyfikowane na podstawie poziomu produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca nieprzekraczającego 75% w stosunku do średniego poziomu notowanego w Unii Europejskiej. Regiony zakwalifikowane do uzyskania wsparcia w ramach celu 1 skupiają około 2/3 całości nakładów przeznaczonych na pomoc, a zatem na nich koncentruje się działalność funduszy strukturalnych.
Należy też wspomnieć o tzw. pomocy przejściowej, udzielanej przez 3–5 lat obszarom, które nie będą mogły korzystać z pomocy w ramach celu 1 i 2. Wsparcie ma być stopniowo zmniejszane.
Programy realizowane w ramach celu 1 finansowane są przez wszystkie fundusze strukturalne, tzn.: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz Finansowy Instrument Wsparcia Rybołówstwa.
Cel 2
Pomoc przyznawana w ramach celu 2 przeznaczona jest dla obszarów dotkniętych zmianami strukturalnymi w zakresie przemysłu, usług i rybołówstwa oraz obszarów wiejskich i wysoko zurbanizowanych, w których występuje regres społeczno-ekonomiczny i w których występują problemy związane z dostosowaniem się do zmienionych warunków zewnętrznych, np. gospodarczych.
Programy wspierane w ramach celu 2 mają sprzyjać większemu zróżnicowaniu ekonomicznemu, zwłaszcza w regionach w znacznym stopniu uzależnionych od jednego tylko sektora gospodarki, przeżywającego
kryzys ekonomiczny. W ramach celu 2 wspierane są małe i średnie przedsiębiorstwa oraz przedsięwzięcia innowacyjne. Finansowane jest również szkolenie zawodowe, ochrona środowiska oraz programy związane z przeciwdziałaniem niezawinionego wykluczenia społecznego niektórych grup ludności, głównie w wyniku zmian ekonomicznych na danym obszarze.
Projekty w ramach celu 2 finansowane są z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego.
Cel 3
Cel 3 jest celem o charakterze horyzontalnym, służącym wspieraniu działań w regionach niezakwalifikowanych do uzyskania wsparcia w ramach celu 1 i 2. Pomoc przeznaczona dla obszarów celu 3 udzielana jest na finansowanie programów mających za zadanie wsparcie procesu adaptacji i modernizacji systemów edukacyjnych oraz przedsięwzięć związanych z rynkiem pracy.
Projekty w ramach celu 3 finansowane są głównie z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Podział środków w ramach celu 3 odbywa się z uwzględnieniem sytuacji w zakresie zatrudnienia, wykluczenia społecznego, poziomu edukacji oraz udziału kobiet w rynku pracy. Programy w ramach celu 3 obejmują następujące kwestie:
• wspieranie dostosowania społeczno-ekonomicznego,
• rozwój aktywnej polityki służącej zwalczaniu wysokiego bezrobocia,
• tworzenie systemów
szkolenia i edukacji obejmujących cały okres życia zawodowego,
• ograniczanie sytuacji wykluczenia z rynku pracy znacznych grup społecznych oraz dyskryminacji różnych grup.
Instrumenty polityki strukturalnej UE
Działania strukturalne Unii Europejskiej finansują następujące fundusze strukturalne:
• Europejski Fundusz Społeczny (EFS),
• Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF),
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR),
• Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem (FIFG).
Europejski Fundusz Społeczny (EFS)
Europejski Fundusz Społeczny funkcjonuje od 1960 r., a z przeznaczonych na ten fundusz środków finansowane są działania z zakresu:
• zwalczania i przeciwdziałania bezrobociu,
• zwiększenia dostępu i uczestnictwa kobiet w rynku pracy,
• zwalczania zjawiska wykluczenia społecznego,
• kształcenia ustawicznego, wspierania i rozwijania edukacji i doradztwa,
• wspierania wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do dostosowania się siły roboczej, rozwoju przedsiębiorczości i potencjału ludzkiego w dziedzinie badań, nauki i technologii.
Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF)
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej powstał w 1964 r. na mocy traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (1957). W skład funduszu wchodzą dwie sekcje:
• Sekcja Gwarancji – z tej sekcji finansowana jest Wspólna Polityka Rolna (dotacje dla gospodarstw rolnych, skupu produktów rolnych),
• Sekcja Orientacji – z tej sekcji wspierane jest przekształcenie w rolnictwie w poszczególnych państwach
UE, stanowi ona instrument polityki strukturalnej.
Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje następujące działania:
• poprawa struktury gospodarstw rolnych oraz struktury przetwórstwa i zbytu produktów rolnych,
• konwersja i reorientacja rolnego potencjału produkcyjnego,
• poparcie dla rozpoczęcia produkcji innej niż żywnościowa,
• usuwanie nierówności i wspieranie równości szans mężczyzn i kobiet,
• poprawa warunków życia i pracy na wsi,
• różnicowanie działalności rolniczej,
• utrzymanie i wspieranie gospodarstw niskonakładowych.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)
Europejski Funduszu Rozwoju Regionalnego finansuje programy z zakresu:
• rozwoju lokalnego oraz tworzenia i zabezpieczania trwałych miejsc pracy,
• działalności średnich i małych przedsiębiorstw,
• inwestycji tworzących miejsca pracy lub utrzymujących trwałe zatrudnienia,
• inwestycji w infrastrukturę, która w regionach objętych celem 1 przyczynia się do zwiększenia potencjału gospodarczego, spójności strukturalnej oraz tworzenia lub utrzymywania trwałych miejsc pracy,
• rozwoju turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury, łącznie z ochroną dziedzictwa kulturowego i naturalnego, pod warunkiem że tworzone są trwałe miejsca pracy,
• badań i rozwoju skierowanych na popieranie wprowadzania nowych technologii i innowacji,
• rozwoju społeczeństwa informacyjnego,
• osiągnięcia równości między kobietami a mężczyznami w dziedzinie zatrudnienia, głównie poprzez zakładanie przedsiębiorstw oraz poprzez infrastrukturę lub usługi umożliwiające godzenie życia rodzinnego i zawodowego,
• międzyregionalnej i transgranicznej współpracy w zakresie rozwoju regionalnego.
Z Funduszu Rozwoju Regionalnego mogą być również finansowane tzw. duże projekty, w których ogólna wartość inwestycji przekracza 50 milionów euro. Projekty te są bezpośrednio negocjowane i oceniane przez Komisję Europejską, ewentualnie przy pomocy Europejskiego Banku Inwestycyjnego.
Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem (FIFG)
Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem powstał w 1993 r. w ramach reformy funduszy strukturalnych. Jego celem jest zachowanie równowagi zasobów morza i nakładu floty rybackiej.
Ze środków FIFG współfinansowane są następujące działania:
• uzyskanie równowagi pomiędzy nakładem połowowym a dostępnymi i odtwarzalnymi zasobami ryb,
• modernizacja i odnowa floty rybackiej,
• poprawa warunków pracy i bezpieczeństwa na statkach rybackich i w portach,
• poprawa jakości ryb i produktów rybnych oraz wzrostu wartości dodanej ryb,
• ożywienie obszarów zależnych od rybołówstwa i hodowli ryb,
• rozwój akwakultury,
• ochrona obszarów morskich,
• wyposażenie portów rybackich,
• promocja produktów rybnych i wzrostu spożycia ryb.
W 2007 r. ten fundusz zostanie zastąpiony Funduszem Rybołówstwa.
Fundusz Spójności
Fundusz Spójności jest instrumentem polityki spójności gospodarczej i społecznej, w ramach którego finansowane są projekty w następujących dziedzinach:
• ochrona środowiska naturalnego,
• sieci transeuropejskie w zakresie infrastruktury transportu.
Fundusz Spójności przyczynia się do osiągnięcia równowagi gospodarczej i społecznej między państwami członkowskimi UE, realizując cele wyznaczone przez art. 104 traktatu ustanawiającego Wspólnoty Europejskie (dalej „TWE”).
Początkowo zaplanowano, iż wsparcie w ramach Funduszu Spójności udzielane będzie w latach 1993–1999 r., jednak na szczycie Unii Europejskiej w Berlinie funkcjonowanie Funduszu Spójności zostało przedłużone do 2006 r.
Wsparcie w ramach Funduszu Spójności przeznaczone jest dla krajów UE, gdzie produkt narodowy brutto (PNB) per capita jest niższy niż 90% przeciętnej w państwach UE, w których został opracowany program zmierzający do spełnienia kryteriów określonych w art. 104 TWE dotyczących zmniejszenia dysproporcji istniejących w ramach Unii Europejskiej.
Projekty finansowane z Funduszu Spójności nie mogą być finansowane z innych funduszy strukturalnych, jak również muszą być zgodne z polityką Wspólnoty, w tym z ochroną konkurencji, ochroną środowiska, zamówieniami publicznymi.
Nadmienić należy, iż przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej Polska korzystała z Przedakcesyjnego Instrumentu Polityki Strukturalnej (ISPA), który został utworzony w 1999 r. Z chwilą przystąpienia do Unii Europejskiej Polska przestała być beneficjentem funduszu ISPA, jednak zatwierdzone w ramach funduszu ISPA projekty będą nadal kontynuowane jako projekty finansowane z Funduszu Spójności. Szczegółowe uregulowania dotyczące przejścia z systemu ISPA na finansowanie z Funduszu Spójności zawarte zostały w Traktacie Akcesyjnym. Od dnia akcesji obowiązywać będą nowe zasady Funduszu Spójności, dotyczące m.in. zasad organizowania przetargów.
Inicjatywy Unii Europejskiej
Inicjatywy Unii Europejskiej uzupełniają działania podejmowane w ramach funduszy strukturalnych z związku z realizacją celów 1, 2 i 3. Celem inicjatyw europejskich jest rozwiązanie problemów występujących na całym terytorium UE. Inicjatywy Unii inicjowane są przez Komisję Europejską, jednak ich koordynacja i wdrażanie odbywa się na poziomie każdego państwa członkowskiego.
W okresie programowania 2000–2006 funkcjonują cztery inicjatywy wspólnotowe:
INTERREG III
W okresie programowania 2000–2006 w ramach tej inicjatywy wspierane są:
– współpraca transgraniczna (część A),
– współpraca transnarodowa (część B),
– współpraca międzyregionalna (część C).
INTERREG III finansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Głównym celem tej inicjatywy jest rozwój przygranicznych regionów krajów Wspólnoty oraz regionów przygranicznych krajów członkowskich i graniczących z nimi obszarów nienależących do Wspólnoty, w tym szczególnie krajów kandydujących do Unii. Kontynuowane są także programy dotyczące współpracy transnarodowej. Wsparcie mogą również otrzymać programy z zakresu współpracy obszarów niegraniczących ze sobą, ale mających podobną sytuację społeczno-ekonomiczną.
Przy podziale środków między kraje członkowskie uwzględniana jest liczba ludności zamieszkująca obszary przygraniczne Unii, peryferyjność regionów, a także położenie.
URBAN II
URBAN II jest inicjatywą UE, której realizacja ma na celu zapewnienie społecznej i ekonomicznej odnowy miast i dzielnic znajdujących się w kryzysie oraz wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. Przedsięwzięcia realizowane w ramach Inicjatywy URBAN II uzyskują dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Pomoc finansową otrzymają działania mające na celu promocję innowacyjnych strategii umożliwiających społeczno-ekonomiczny rozwój znajdujących się w kryzysie obszarów miejskich. Osiągnięcie celów inicjatywy wymaga szerokiej współpracy z władzami lokalnymi.
Z inicjatywy URBAN II wspierane są następujące działania:
• integracja ludności lokalnej i polepszenie warunków życia w mieście,
• inicjatywy lokalne dotyczące tworzenia miejsc pracy związanych ze środowiskiem, kulturą i usługami dla ludności,
• rozwój edukacji,
• poprawa efektywności wykorzystania energii.
URBAN II został zaprogramowany dla określonej liczby znajdujących się na terenie Unii Europejskiej obszarów miejskich przeżywających kryzys. Jednocześnie określona została dla poszczególnych krajów członkowskich maksymalna ilość obszarów, które zostaną objęte wsparciem w latach 2000–2006. Dofinansowanie projektów inwestycyjnych w ramach inicjatywy, w regionach zakwalifikowanych jako cel 1, zostało ustalone na 75% kosztów projektu.
LEADER+
LEADER+ stanowi kontynuację realizowanej w latach 1994–1999 inicjatywy LEADER II. W okresie programowania 2000–2006 inicjatywą LEADER+ zostały objęte wszystkie obszary wiejskie znajdujące się na terytorium Unii Europejskiej. LEADER+ zaprogramowany został jako instrument „towarzyszący” nowej polityce rozwoju obszarów wiejskich, uzupełniający wspólną politykę rolną oraz wspierający stały rozwój obszarów wiejskich.
LEADER+ dzieli się na trzy części:
• wspieranie rozwoju obszarów wiejskich (część A),
• wspieranie współpracy regionalnej i transnarodowej (część B),
• stworzenie sieci obszarów wiejskich UE, a także promocja działań wszystkich podmiotów zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich (część C).
LEADER+ jest finansowany z Sekcji Orientacji Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Środki przeznaczone na inicjatywę stanowią 19,3% ogólnej kwoty przeznaczonej na realizację programów wspólnotowych.
Ze środków tej inicjatywy wspierane są następujące działania:
• przyczyniające się do poprawy jakości życia na obszarach wiejskich,
• wpływające na poprawę jakości wytwarzanych na obszarach wiejskich produktów,
• umożliwiające wprowadzanie nowych technologii informacyjnych,
• powodujące rozwój na obszarach wiejskich zasobów naturalnych i kulturowych.
EQUAL
Inicjatywa EQUAL dotyczy rozwoju ponadnarodowej współpracy w zakresie przeciwdziałania wszelkim formom wykluczenia, dyskryminacji i nierówności na rynku pracy oraz integracji społecznej i zawodowej imigrantów.
Inicjatywa obejmuje całe terytorium Unii. W ramach obecnej inicjatywy finansowana jest współpraca międzynarodowa oraz współdziałanie pomiędzy: promotorami projektów oraz osobami zaangażowanymi w zarządzanie inicjatywą.
W ramach inicjatywy EQUAL wspierane są następujące programy:
• wielostronne projekty realizowane przez jednostki publiczne, prywatne, organizacje pozarządowe, które badają i opracowują nowe podejścia, metody i praktyki we współpracy międzynarodowej,
• sformułowanie polityki państw członkowskich i rozpowszechnianie dobrej praktyki poprzez powiązania między narodowymi projektami.
Kryteriami uzyskania wsparcia są: poziom zatrudnienia, skala nierówności płci w dostępie do rynku pracy, poziom biedy, liczba osób ubiegających się o azyl na danym terytorium.
Akcje innowacyjne
Akcje innowacyjne to przedsięwzięcia realizowane na mniejszą skalę, zawierające obowiązkowo elementy nowatorskie. Są one proponowane przez Komisję Europejską według jej własnego uznania, bez obowiązku konsultowania ich z danym państwem członkowskim, władzami regionalnymi, lokalnymi czy sektorem prywatnym, partnerami mogącymi zgłaszać konkretne projekty akcji.
W okresie programowania obejmującym lata 2000–2006 postanowiono zredukować liczbę działań innowacyjnych finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego do trzech, nastawionych przede wszystkim na wzmocnienie konkurencyjności regionów.
Ramy prawne funkcjonowania funduszy strukturalnych – prawo UE
Podstawowym aktem prawnym z zakresu funduszy strukturalnych jest rozporządzenie Rady 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. wprowadzające ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych. Szczegółowe zasady dotyczące poszczególnych funduszy zawarte są w dalszych aktach prawnych UE, chodzi tu m.in. o:
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1783/1999 z 12 lipca 1999 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1784/1999 z 12 lipca 1999 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego,
• rozporządzenie Rady Nr 1263/1999 z 21 czerwca 1999 r. w sprawie Finansowego Instrumentu Sterowania Rybołówstwem,
• rozporządzenie Rady Nr 1257/1999 z 17 maja 1999 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej,
• rozporządzenie Rady Nr 1164/1994 z 16 maja 1996 r. ustanawiające Fundusz Spójności.
Powyższe akty prawne uzupełnione są aktami wprowadzającymi szczegółowe zasady dotyczące kwalifikowania wydatków, procedur zarządzania i kontroli, działań informacyjnych i promocyjnych itd., jak również dokumentami (wytyczne i przewodniki) opracowanymi przez Komisję w odniesieniu do funkcjonowania poszczególnych funduszy.
Narodowy Plan Rozwoju
W celu zintegrowania i zaprogramowania sposobu wykorzystania przez polskich beneficjentów środków pochodzących z funduszy strukturalnych został przyjęty Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004–2006. Jest to dokument strategiczny, który integruje polityki sektorowe, wskazując na potrzeby poszczególnych regionów Polski, w zgodności z politykami prowadzonymi przez Unię Europejską, i ustala strategię w poszczególnych dziedzinach.
W ramach Narodowego Planu Rozwoju zostały określone programy operacyjne, jakie będą realizowane w ramach Podstaw Wsparcia Wspólnoty dla Polski w latach 2004–2006. Program operacyjny jest to dokument przyjęty przez Komisję i określający działania wieloletnie, które mogą być wdrażane przez jeden lub kilka funduszy oraz jeden lub kilka dostępnych instrumentów finansowych oraz Europejski Bank Inwestycyjny.
W ramach Podstaw Wsparcia Wspólnoty zostały określone następujące plany operacyjne:
a) sektorowy program operacyjny „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw” – współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)
Celem tego programu jest poprawa pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki funkcjonującej w warunkach otwartego rynku.
Dotyczy to głównie firm ulokowanych w sektorach tworzących podstawy nowej gospodarki opartej na najnowszych zdobyczach wiedzy technicznej (biotechnologia, informatyka, mikrotechnologia, nowe technologie materiałowe, odnawialne źródła energii, ochrona zdrowia i ochrona środowiska).
Program koncentruje się na realizacji trzech priorytetów:
• rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu,
• wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw działających na Jednolitym Rynku Europejskim,
• pomoc techniczna.
Instytucją zarządzającą sektorowym programem operacyjnym „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw” jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy (Departament Zarządzania Programem Wzrostu Konkurencyjności Gospodarki). Instytucjami pośredniczącymi w zarządzaniu są Ministerstwo Nauki i Informatyzacji (Departament Współpracy Międzynarodowej w odniesieniu do priorytetu 1, działania 1.4. i 1.5.) oraz Ministerstwo Środowiska (Departament Integracji Europejskiej – w zakresie priorytetu 2, działania 2.4.).
Wnioski o dofinansowanie składane są do:
• Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (we współpracy z regionalnymi instytucjami finansującymi), działania: 1.1, 1.2, 2.1, 2.3,
• Agencji Rozwoju Przemysłu SA, działanie 1.3,
• Wydziału Funduszy Strukturalnych w Ministerstwie Nauki i Informatyzacji, działania 1.4, 1.5,
• Departamentu Instrumentów Finansowych oraz Departamentu Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu w MGiP, działanie 2.2,
• Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, działanie 2.4;
b) sektorowy program operacyjny „Rozwój zasobów ludzkich” – współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego (ESF)
Celem sektorowego programu operacyjnego „Rozwój zasobów ludzkich” jest budowa otwartego – opartego na wiedzy – społeczeństwa poprzez zapewnienie warunków do rozwoju zasobów ludzkich w drodze kształcenia, szkolenia i pracy.
W ramach programu realizowane są trzy priorytety:
• aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej,
• rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy,
• pomoc techniczna.
W ramach pierwszego priorytetu realizowane mają być działania zapewniające zwiększenie możliwości obywateli do uzyskania i utrzymania zatrudnienia, zmniejszenie liczby bezrobotnych i poziomu długotrwałego bezrobocia oraz ograniczenie skutków długotrwałego bezrobocia poprzez:
• podniesienie jakości służb zatrudnienia i upowszechnienie systemu doradztwa zawodowego i informacji zawodowej,
• ułatwienie startu zawodowego absolwentom szkół,
• aktywizację zawodową bezrobotnych,
• podwyższenie i uaktualnienie kwalifikacji zawodowych osób pracujących w gospodarce narodowej,
• poprawę sytuacji kobiet na rynku pracy,
• poprawę poziomu przygotowania zawodowego i mobilności zawodowej grup szczególnego ryzyka, włączając wzmocnienie zaangażowania pracodawców i partnerów społecznych,
• poprawę skuteczności działania instytucji i organizacji zajmujących się grupami szczególnego ryzyka.
W ramach drugiego priorytetu nastąpi koncentracja środków na działaniach związanych:
• z przygotowaniem społeczeństwa do funkcjonowania w systemie globalnej gospodarki rynkowej poprzez podniesienie poziomu jego wykształcenia,
• ze zwiększeniem uczestnictwa pracowników w edukacji ustawicznej,
• z wyrównywaniem szans edukacji różnych grup społecznych,
• z dostosowaniem oferty edukacyjnej szkół i podniesieniem jakości ustawicznego kształcenia zawodowego,
• z optymalizacją rozwiązań systemowych w tym obszarze i rozwojem dialogu społecznego.
Realizacja trzeciego priorytetu koncentruje się na celach, którymi są:
• zapewnienie wysokiej jakości i spójności działań służących wdrażaniu programu,
• zagwarantowanie zgodności realizowanych projektów z prawem unijnym i politykami wspólnotowymi, jak również zapewnienie Instytucji Płatniczej i Komisji Europejskiej, iż środki wspólnotowe są właściwie zarządzane,
• zorganizowanie systemu informacji i promocji operacji SPO RZL.
Głównymi beneficjentami wsparcia dostarczonego w ramach usług dla osób fizycznych będą bezrobotni, zagrożeni bezrobociem, absolwenci, osoby pracujące zainteresowane podwyższeniem swoich kwalifikacji, osoby chcące rozpocząć działalność gospodarczą, pracodawcy (głównie MSP), kobiety, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, w tym osoby niepełnosprawne, młodzież pochodząca z rodzin patologicznych i wypadająca z systemu szkolnego oraz osoby korzystające długotrwale ze świadczeń pomocy społecznej: osoby uzależnione, bezdomni, byli więźniowie, młodzież opuszczająca placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze, osoby długotrwale pozostające bez pracy.
Instytucją zarządzającą sektorowym programem operacyjnym „Rozwój zasobów ludzkich” jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy (Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym). Instytucjami pośredniczącymi w zarządzaniu oprócz Ministerstwa Gospodarki jest Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu – Sekcja Koordynacji w Departamencie Strategii Edukacyjnej i Funduszy Strukturalnych;
c) sektorowy program operacyjny „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” – współfinansowany z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych (Sekcja Orientacji)
Głównymi celami tego programu jest poprawa konkurencyjności gospodarki rolno-żywnościowej oraz zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Włączenie sektora rolno-żywnościowego do jednolitego rynku rozszerzy możliwości zbytu polskich produktów, lecz jednocześnie wzmocni konkurencję.
W ramach programu „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” realizowane mają być następujące priorytety:
• wspieranie zmian i dostosowań w rolnictwie,
• zrównoważony rozwój obszarów wiejskich,
• rozwój i dostosowanie do norm UE przetwórstwa artykułów rolnych,
• pomoc techniczna.
Beneficjentami pomocy programu będą podmioty prowadzące działalność rolniczą – rolnicy, prowadzący gospodarstwo rolne (osoby fizyczne i prawne), producenci rolni reprezentowani przez zrzeszenia/stowarzyszenia lub władze samorządowe, przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie przetwórstwa produktów rolnych, spółki wodne, których statutowy cel jest związany z działalnością rolniczą oraz Lasy Państwowe i właściciele lasów prywatnych.
Instytucją zarządzającą programem operacyjnym „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich” jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Departament Pomocy Przedakcesyjnej i Funduszy Strukturalnych);
d) Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – współfinansowany głównie przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i po części przez Europejski Fundusz Społeczny
Celem strategicznym programu jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską.
W ramach tego programu realizowane są następujące priorytety:
• rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów,
• rozwój regionalnych zasobów ludzkich – działania współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego, ukierunkowane na wspomaganie procesu dostosowawczego regionalnych zasobów ludzkich do wymogów europejskiego rynku pracy, współpracy regionalnych instytucji akademickich i naukowo-badawczych ze światem biznesu oraz promocja przedsiębiorczości,
• rozwój lokalny – priorytet ukierunkowany na wspomaganie procesu restrukturyzacyjnego rozwoju lokalnego poprzez wsparcie lokalnych projektów z zakresu infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem, infrastruktury społecznej i infrastruktury służącej działalności gospodarczej oraz ukierunkowany na rewitalizację zdegradowanych obszarów miejskich i przemysłowych. Obejmuje także pomoc mikroprzedsiębiorstwom i osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą,
• pomoc techniczna – głównym celem tego priorytetu jest udzielenie wsparcia instytucjom uczestniczącym we wdrażaniu programu.
Głównymi benficjentami programu są samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego i instytucje wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym przede wszystkim małe i średnie.
Instytucją zarządzającą Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy (Departament Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego) we współpracy z samorządami 16 województw. Instytucjami pośredniczącymi są właściwe urzędy wojewódzkie i urzędy marszałkowskie odpowiedzialne za wybór projektów (we współpracy z regionalnymi instytucjami finansującymi i wojewódzkimi urzędami pracy);
e) sektorowy program operacyjny „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb” – współfinansowany przez Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa
Celem strategicznym programu jest racjonalna gospodarka zasobami wód i poprawa efektywności sektora rybackiego oraz podniesienie konkurencyjności polskiego rybołówstwa i przetwórstwa rybnego. Produkty rybołówstwa i przetwórstwa powinny odpowiadać zapotrzebowaniu rynku krajowego pod względem ceny i jakości oraz powinny być konkurencyjne na rynkach zagranicznych.
W ramach tego programu realizowane będzie pięć priorytetów:
• dostosowanie nakładu połowowego do zasobów,
• odnowa i modernizacja floty rybackiej,
• ochrona i rozwój zasobów wodnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe,
• inne działania,
• pomoc techniczna.
Realizacja priorytetu pierwszego dotyczy podjęcia działań wspierających trwałe wycofanie części jednostek wchodzących w skład floty rybackiej. Dostosowanie nakładu połowowego będzie realizowane poprzez trwałe wycofanie jednostek z rybołówstwa na wodach UE. Będzie się to odbywać głównie przez złomowanie jednostek. Przewiduje się również sprzedaż statków rybackich do krajów trzecich oraz przejście statków do innych rodzajów działalności.
W ramach priorytetu drugiego ma dojść do „odmłodzenia” floty poprzez wymianę najstarszych jednostek (przy jednoczesnym wycofaniu zastępowanych jednostek bez wsparcia publicznego) z jednoczesną modernizacją floty w celu obniżania kosztów działalności połowowej oraz poprawy zarówno warunków sanitarnych panujących na statkach rybackich, jak też jakości dostarczanego surowca.
W ramach trzeciego priorytetu będą realizowane przedsięwzięcia dotyczące odbudowy dróg migracji ryb dwuśrodowiskowych, jak i kompleksowe działania mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu hodowli ryb i zakładów przetwórczych na środowisko naturalne, modernizacja portów i przystani rybackich oraz dalszy rozwój przetwórstwa rybnego.
Priorytet czwarty nastawiony jest na łagodzenie skutków utraty pracy przez rybaków w wyniku restrukturyzacji floty lub czasowego zawieszenia działalności oraz wsparcie działań dotyczących rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego, tworzenia organizacji producenckich, promocji sprzedaży ryb i działań innowacyjnych.
W ramach priorytetu piątego realizowane będą działania mające na celu wsparcie procesu wdrażania, zarządzania, monitorowania i kontroli programu.
Beneficjentami pomocy będą przede wszystkim armatorzy statków rybackich, właściciele i dzierżawcy portów, zintegrowane kolektywne grupy właścicieli i rodzin rybackich, rybacy, organizacje rybaków śródlądowych, właściciele gospodarstw rybackich, właściciele zakładów przetwórczych o określonych możliwościach wdrożenia nowych technologii, hurtownicy, detaliści, placówki naukowo-badawcze, uczelnie.
Instytucją zarządzającą sektorowym programem operacyjnym „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb” jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Departament Rybołówstwa)
f) sektorowy program operacyjny „Transport” – współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
Celem strategicznym programu jest zwiększenie spójności transportowej kraju oraz polepszenie dostępności przestrzennej miast, obszarów i regionów Polski w Unii Europejskiej.
W ramach programu będą realizowane trzy priorytety:
• zrównoważony gałęziowo rozwój systemu transportowego,
• bezpieczniejsza infrastruktura drogowa,
• pomoc techniczna.
W ramach priorytetu pierwszego realizowane będą działania zmierzające do zrównoważenia gałęziowego i strukturalnego systemu transportowego. Polega ono na znalezieniu alternatywy dla intensywnego rozwoju transportu samochodowego poprzez wspieranie rozwoju atrakcyjnej oferty przewozów kolejowych, morskich multimodalnych.
Natomiast w ramach priorytetu drugiego środki będą kierowane na poprawę bezpieczeństwa transportu – głównie ruchu drogowego i przewozów samochodowych. Działania w ramach priorytetu dotyczą: poprawy jakości dróg krajowych, budowy obwodnic miast i miejscowości oraz ulic w ciągach dróg krajowych. Poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym osiągana będzie także poprzez wprowadzanie systemów zarządzania ruchem i prędkością, oznakowanie i wyposażenie dróg w elementy bezpieczeństwa, likwidację miejsc szczególnie niebezpiecznych czy monitoring.
Realizacja trzeciego priorytetu ma na celu zapewnienie efektywnej realizacji i trwałości interwencji funduszy strukturalnych, wsparcie prawidłowego wdrażania, zarządzania i kontroli tego programu oraz zapewnienie koordynacji interwencji funduszy oraz realizacji priorytetów.
Beneficjentami pomocy w ramach programu będą: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, PKP Polskie Linie Kolejowe SA, urzędy morskie (w Gdyni, Słupsku i Szczecinie), zarządy portów (w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie – Świnoujściu), Służba SAR oraz Ministerstwo Infrastruktury wraz z podmiotami publicznymi, z którymi zostaną zawarte odpowiednie umowy.
Instytucją zarządzającą sektorowym programem operacyjnym „Transport” jest Ministerstwo Infrastruktury (Departament Finansowania Infrastruktury i Funduszy Europejskich);
g) program operacyjny „Pomoc techniczna” współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
Program ten ma za zadanie zapewnić efektywne oraz zgodne z prawem i politykami wspólnotowymi wykorzystanie funduszy strukturalnych. Instytucją zarządzającą jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy (Wydział ds. Programu Pomocy Technicznej).
Opracowanie powstało na podstawie materiałów opublikowanych na stronach internetowych Komisji Europejskiej oraz Ministerstwa Gospodarki i Pracy, a w szczególności na stronie internetowej
http://www.funduszestrukturalne.gov.pl, która może być źródłem dalszych szczegółowych informacji w zakresie procedury składania wniosków oraz uzyskiwania dofinansowania, a także tego, jakie działania kwalifikują się do otrzymania wsparcia. Informacje dotyczące funkcjonowania funduszy strukturalnych udzielane są również telefonicznie przez Punkt Informacyjny.
Monika Tomczak-Górlikowska
adwokat
Kancelaria Miller, Canfield, W. Babicki i Wspólnicy Spółka Komandytowa