Ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje trzy przypadki, w których nie stosuje się przepisów ustawy: transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans; czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy; działalności w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier na automatach itp.
Innymi słowy, transakcja dotycząca każdej z wymienionych w tym przepisie sytuacji nie podlega VAT. Biorąc pod uwagę treść wymienionych wyłączeń, należy zauważyć niezgodność z regulacjami zawartymi w VI Dyrektywie oraz orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Polska ustawa stanowi, że z podatku wyłączone są transakcje dotyczące zbycia przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans, i jak wynika z dotychczasowej praktyki organów podatkowych, przedmiotowy przepis jest interpretowany ściśle. Innymi słowy, jeżeli transakcja nie dotyczy majątku, który nie jest przedsiębiorstwem, o którym mowa w kodeksie cywilnym, lub zakładu, który nie jest zakładem samobilansującym się, podlega przepisom ustawy i powinna być w świetle dotychczasowej praktyki opodatkowana (zwolniona) VAT.
Powyższa praktyka powinna jednak ulec zmianie, bowiem art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług jest implementacją art. 5 ust. 8 oraz art. 6 ust. 5 VI Dyrektywy. Zgodnie z przytoczonymi artykułami VI Dyrektywy, z zakresu opodatkowania VAT wyłączone są wszelkie przypadki zbycia przedsiębiorstwa lub jego części, przy pomocy której można samodzielnie wykonywać działalność gospodarczą.
Biorąc pod uwagę powyższe, bez trudu można wyciągnąć wniosek, że możliwości wyłączenia z opodatkowania VAT transakcji zbycia przedsiębiorstwa na gruncie przepisów VI Dyrektywy są dużo większe z uwagi na szeroki zakres omawianego wyłączenia, które obejmuje także fragment majątku przedsiębiorstwa, stawiając jako warunek pewną samodzielność gospodarczą wyodrębnionego majątku.
Należy także dodać, że ETS w wyroku C-497/01 z 27 listopada 2003 r. stwierdził, że gdy państwo członkowskie zdecydowało się na wyłączenie z podatku określonych czynności, jak np. transakcji dotyczącej przedsiębiorstwa lub jego części (art. 5 ust. 8 VI Dyrektywy), to powinno je stosować konsekwentnie. Powyższe oznacza, że przepis art. 6 pkt 1 ustawy o VAT powinien być interpretowany w taki sposób, iż na jego podstawie z opodatkowania VAT wyłączone są wszelkie przypadki zbycia przedsiębiorstwa lub jego części, przy pomocy których można prowadzić samodzielnie działalność gospodarczą.
Powyższa interpretacja polskiej ustawy w duchu przepisów VI Dyrektywy i orzecznictwa ETS spowodowałaby, że wszelkie transakcje dotyczące majątku nadającego się do wykonywania samodzielnych zadań gospodarczych nie rodziłyby obowiązku w zakresie VAT należnego. Ponadto wniesienie powyższego majątku do innej spółki nie rodziłoby obowiązku skorygowania dotychczas odliczonego podatku naliczonego. Interpretacja w tym zakresie przepisów VAT zgodnie z VI Dyrektywą znacznie uprościłaby rozliczenia w zakresie tego podatku oraz zmniejszyła obciążenia podatkowe czynności, których celem są przekształcenia przedsiębiorców.
Paweł Jabłonowski prawnik w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy
