Kiedy urząd skarbowy nie może nam ograniczyć prawa do odliczenia VAT

Ograniczeń tego prawa nie usprawiedliwia nawet fakt, iż zostały wprowadzone w celu zapewnienia kontroli nakładania i poboru VAT. Jak podkreśla ETS, ograniczenia takie są niezgodne z zasadą neutralności opodatkowania VAT. Prawo do odliczenia podatku naliczonego ma bowiem na celu całkowite uwolnienie podatników biorących udział w transakcjach opodatkowanych od ciężaru VAT należnego lub zapłaconego. Jak z tego wynika, niektóre przepisy polskiej ustawy dotyczące odliczenia VAT są niezgodne z dyrektywą UE, gdyż wprowadzają takie ograniczenia.

Z orzecznictwa ETS dla polskich podatników wynikają następujące informacje:

 

1. Status podatnika VAT oraz prawo do odliczenia uzyskuje się wraz z dokonaniem pierwszego wydatku inwestycyjnego w celu i z założeniem rozpoczęcia działalności gospodarczej, a nie ze złożeniem dokumentów rejestracyjnych.

Taka informacja wynika z wyroku z 14 lutego 1985 r. w sprawie C-268/83 D.A. Rompelman i E.A. Rompelman-Van Deelen przeciwko Minister van Financien.

W tej sprawie sąd krajowy zwrócił się do Trybunału z pytaniem, czy nabycie prawa do przyszłego przeniesienia prawa własności części budynku, która ma być dopiero wybudowana i która ma być zakupiona w celu wynajęcia osobom trzecim w przyszłości, może być uznane za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 4 ust. 1 VI Dyrektywy.

Trybunał, orzekając w tej sprawie, podkreślił, że z art. 4 ust. 1 oraz z art. 17 ust. 1 i 2 VI Dyrektywy wynika, iż system odliczeń podatku ma na celu całkowite zwolnienie osoby biorącej udział w transakcji z obciążenia VAT nałożonego lub zapłaconego podczas wszystkich czynności gospodarczych podejmowanych przez podatnika. Wspólny system VAT ma na celu zapewnienie obciążenia podatkiem w całkowicie neutralny sposób wszystkich czynności gospodarczych, jakikolwiek by nie był ich cel lub wynik, pod warunkiem że same podlegają opodatkowaniu VAT.

ETS podkreślił, że czynności gospodarcze, o których mowa w art. 4 ust. 1 VI Dyrektywy, mogą same się składać z kilku kolejnych transakcji, co wyraźnie sugeruje dobór wyrażeń w art. 4 ust. 2 VI Dyrektywy, który wspomina o „wszystkich czynnościach producentów, handlowców oraz osób świadczących usługi”. Czynności przygotowawcze, takie jak np. nabycie majątku, a także zakup nieruchomości, które stanowią część transakcji, należy traktować jak działalność gospodarczą.

W związku z powyższym nie należy robić rozróżnienia pomiędzy różnymi formami prawnymi, które mogą przyjmować czynności przygotowawcze, szczególnie pomiędzy nabyciem prawa do przyszłego zakupu nieruchomości a rzeczywistym nabyciem tej nieruchomości. Ponadto zasada stanowiąca, że w przypadku obciążenia podatkiem działalności gospodarczej VAT musi być neutralny, wymaga, aby pierwszy wydatek inwestycyjny dokonany w celu i z założeniem rozpoczęcia czynności gospodarczej był traktowany jako działalność gospodarcza. W sprzeczności z powyższą zasadą byłoby założenie, że działalność taka rozpoczyna się dopiero z chwilą, gdy nieruchomość jest rzeczywiście wykorzystywana w ramach działalności gospodarczej, tj. z chwilą, gdy zaczyna ona przynosić opodatkowany zysk. Jakakolwiek inna interpretacja art. 4 powodowałaby, że VAT stanowiłby koszt działalności gospodarczej, uniemożliwiając przedsiębiorcy odliczenie tego podatku zgodnie z przepisami art. 17 VI Dyrektywy, co doprowadziłoby do arbitralnego rozróżnienia pomiędzy wydatkiem dokonanym przed rzeczywistym wykorzystaniem nieruchomości a wydatkiem powstałym podczas jej użytkowania. Nawet gdy podatek naliczony zapłacony dla transakcji przygotowawczych zostaje zwrócony po rozpoczęciu rzeczywistego użytkowania nieruchomości, wydatek ten, który bywa znaczny, obciążałby nieruchomość w okresie pomiędzy pierwszym wydatkiem inwestycyjnym a rozpoczęciem użytkowania. Stąd osoba dokonująca transakcji inwestycyjnej ściśle związanej z przyszłym wykorzystaniem nieruchomości w celach gospodarczych i niezbędnej dla tego celu musi być traktowana jako podatnik w rozumieniu art. 4 VI Dyrektywy.