Zasady dotyczące przeprowadzania inwentaryzacji drogą potwierdzenia sald

Składniki objęte inwentaryzacją drogą potwierdzenia sald

Inwentaryzacja drogą potwierdzenia sald, czyli otrzymania od banków lub uzyskania od kontrahentów potwierdzeń prawidłowości wykazanego w księgach rachunkowych stanu aktywów, dotyczy:

• aktywów finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych lub przechowywanych przez inne jednostki, w tym zdematerializowanych papierów wartościowych,
• należności, w tym udzielonych pożyczek, z tym że z wyłączeniem należności spornych i wątpliwych, a w bankach należności zagrożonych oraz należności od osób, które nie prowadzą ksiąg rachunkowych i należności z tytułów publicznoprawnych (te składniki inwentaryzować należy drogą porównania danych  zawartych w księgach rachunkowych z odpowiednimi dokumentami),
• powierzonych kontrahentom własnych składników aktywów.

Inwentaryzacja nie ogranicza się jedynie do zadania spisania lub porównania danych księgowych, ale jest procesem znacznie szerszym, bowiem rozpoczyna się ona już w momencie planowania, a kończy dopiero na zaksięgowaniu różnic inwentaryzacyjnych. Można ją zatem przedstawić w kilku krokach:

1. planowanie inwentaryzacji – które uwzględnia wyznaczenie terminu oraz sposobu jej przeprowadzenia, określa instrukcje inwentaryzacyjne (które mogą być przekazane również w formie ustnej), wyznacza osoby odpowiedzialne za jej przebieg oraz zespoły spisowe, a w przypadku spisu z natury – wzór karty spisowej, sposób jej wydawania
2. przeprowadzenie inwentaryzacji jedną z trzech wyżej opisanych metod, tzn. spisanie majątku, wysłanie potwierdzeń lub porównanie z danymi źródłowymi
3. wyjaśnienie różnic między zapisami w księgach a informacjami uzyskanymi w drodze inwentaryzacji, czyli stanem faktycznym
4. rozliczenie różnic inwentaryzacyjnych – różnice te należy zaliczyć do kosztów (niedobory) lub przychodów (nadwyżki) tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji.

Spis z natury składników trudno mierzalnych i niedostępnych

Termin przeprowadzenia inwentaryzacji drogą potwierdzenia sald

Mimo iż inwentaryzacja jest przeprowadzana ze stanem na ostatni dzień każdego roku obrotowego, nie jest konieczne, aby dokonywać jej dokładnie w tym dniu. Ustawa o rachunkowości daje jednostkom pewną rozpiętość czasową, zgodnie z którą termin inwentaryzacji uznaje się za dotrzymany.

Składniki aktywów można bowiem inwentaryzować w terminie nie wcześniejszym niż trzy miesiące przed końcem roku obrotowego i jednocześnie nie późniejszym niż do 15 dnia następnego roku obrotowego. Zasada ta nie dotyczy jednak aktywów pieniężnych i papierów wartościowych, a także produktów w toku oraz materiałów, towarów i wyrobów gotowych, których ewidencja jest prowadzona za pomocą metody odpisywania w koszty ich wartości na dzień zakupu (materiały i towary) lub w momencie ich wytworzenia (produkty gotowe), połączonego z ustalaniem ich stanu i wyceny oraz korekty kosztów o wartość tego stanu nie później niż na dzień bilansowy.

Jeśli inwentaryzacja jest przeprowadzona w wyżej wskazanym terminie, stan majątku na dzień bilansowy jest ustalany na podstawie stwierdzonego drogą potwierdzenia salda, odpowiednio skorygowanego o wszystkie ruchy na tym saldzie w okresie do dnia kończącego rok obrotowy.

Sposób inwentaryzacji wartości niematerialnych i prawnych

Przykład: rok obrotowy jednostki A obejmuje okres od 1 stycznia do 31 grudnia. Jednostka potwierdziła rozrachunki z kontrahentem X na dzień 30 listopada, czyli we właściwej rozpiętości czasowej wskazanej przez ustawodawcę. Saldo należności odnotowane w księgach i potwierdzone przez kontrahenta X wyniosło na ten dzień 36.750 zł. W okresie od 1 do 31 grudnia kontrahent X dokonał płatności należności w kwocie 10.000 zł, jednocześnie zrealizował zakupy w kwocie 12.000 zł. Zatem jednostka A na dzień bilansowy ustali swoje saldo w następujący sposób:

Autopromocja Kasowy PIT 2025 – webinar. Nowe przepisy Sprawdź	saldo należności na dzień 30.11 – kontrahent X (saldo potwierdzone zgodne z saldem wynikającym z ksiąg)	36.750
-	spłata należności przez kontrahenta X w okresie 1-31.12	10.000
+	zakup dokonany przez kontrahenta X w okresie 1-31.12	12.000
	________________________________________________________________________
=	saldo należności na 31.12 – kontrahent X	38.750

Przy takim ustalaniu salda na dzień bilansowy ważne jest, żeby stan wynikający z ksiąg rachunkowych nie był ustalony po dniu bilansowym.

Forma przeprowadzenia inwentaryzacji drogą potwierdzenia sald

Ustawa o rachunkowości nie wskazuje, w jakiej formie należy dokonać inwentaryzacji drogą potwierdzenia sald. Jedynym wyznacznikiem jest tutaj konieczność zachowania zasady, że jej wyniki oraz przeprowadzenie należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami ksiąg rachunkowych.

Potwierdzenie salda środków pieniężnych nie jest tematem kłopotliwym, ponieważ banki z zasady odpowiadają na listy. Najbezpieczniejszą formą inwentaryzacji jest bowiem wysłanie potwierdzenia (prośby o potwierdzenie salda) w formie tradycyjnej, to jest listem poleconym.

Jednakże w dobie Internetu nie sposób przemilczeć temat możliwości inwentaryzacji za pomocą poczty elektronicznej. Jest to jak najbardziej dopuszczalna forma, której popularność uwidacznia się szczególnie w przypadku kontrahentów zagranicznych.

Z drugiej strony należy mieć na uwadze, że w przypadku sprawy sądowej o sporną należność potwierdzenie mailowe może mieć mniejszą wartość dowodową. Dlatego też należności od kontrahentów krajowych najlepiej potwierdzić za pomocą listu poleconego, ponieważ każda jednostka powinna dołożyć wszelkich starań, aby otrzymane potwierdzenia były jak najbardziej wiarygodne.

Jak ująć w księgach rachunkowych i rozliczyć podatkowo różnice inwentaryzacyjne

Kto powinien wysłać potwierdzenia?

Saldo rozrachunków cechuje się tym, że należność jednej jednostki stanowi jedocześnie zobowiązanie innej. Dlatego też często pojawia się pytanie, czy powinno potwierdzać się saldo należności, czy konieczne jest również dokonanie inwentaryzacji zobowiązań.

Oczywiście, nie ma żadnej przeszkody, jeśli my – jako jednostka – chcemy potwierdzić nasze zobowiązanie wobec dostawcy. Jednocześnie ustawa o rachunkowości wyraźnie wskazuje, że drogą potwierdzenia sald należy zinwentaryzować należności. Jeśli potwierdzimy zobowiązanie naszego kontrahenta, zasada potwierdzenia naszej należności jest de factozachowana, jednakże nie należy wychodzić z założenia, że to nasz dłużnik wyśle taką prośbę. Obowiązuje niepisana reguła, że wierzyciel wysyła potwierdzenie do dłużnika.

Prawo bilansowe nie nakłada również szczegółowych wytycznych, kto z danej jednostki powinien zająć się bezpośrednio inwentaryzacją majątku drogą potwierdzenia salda. Najprościej (i najczęściej) inwentaryzacja taka odbywa się poprzez wyznaczenie osoby lub osób (w zależności od wielkości jednostki) z działu księgowości, które zajmują się obszarem rozrachunków na co dzień.

Milczący akcept

O ile w mniejszych jednostkach, które mają zaledwie kilku kontrahentów, otrzymanie potwierdzeń nie jest problemem, ponieważ nawet jeśli upłynął już długi okres od wysłania listu przez jednostkę, osoba wysyłająca może zadzwonić i dopilnować, albo raczej kontrolować proces wpływu potwierdzeń.

Inaczej temat przedstawia się tam, gdzie kontrahentów jest dużo – nawet kilka tysięcy. Istnieje bowiem ryzyko, że nie otrzymamy odpowiedzi od odbiorcy. Należy mieć na uwadze, że prawo bilansowe nie dopuszcza tzw. milczącego potwierdzenia. Zatem w przypadku, kiedy nie uzyskamy odpowiedzi od kontrahenta, należność należy uznać za niepotwierdzoną (a nie potwierdzoną poprzez milczenie) i wówczas dokonać jej inwentaryzacji drogą weryfikacji realnej wartości należności.

Należności, których spłata nie jest prawdopodobna, należy objąć odpisem aktualizującym – np. w przypadku należności kwestionowanych lub z zapłatą, których dłużnik zalega (pod warunkiem, że według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata w umownej wysokości nie jest prawdopodobna) lub należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu nieściągalności.

Potwierdzenie salda zerowego

Nie raz zdarza się, że saldo naszych należności wynosi na dzień bilansowy 0. Pojawia się wówczas pytanie, czy należy wysyłać do tego kontrahenta potwierdzenie. Ustawa o rachunkowości nie mówi o potwierdzeniu salda należności o określonej wartości, ale o potwierdzeniu salda należności w ogóle, a nie można uznać, że saldo równe 0 nie spełnia warunku uznania go mimo wszystko za saldo. Dlatego też powinno się potwierdzać również salda zerowe, ponieważ po pierwsze jest to wypełnienie ustawowego obowiązku inwentaryzacji, po drugie – upewnienie się, że rzeczywisty stan salda jest równy 0, a po trzecie – potwierdzenie dłużnikowi, że jego zobowiązanie zostało uregulowane.

Sławomir Ekman

Dyrektor http://24ivalue.pl/

Zapraszamy do dyskusji na forum o podatkach