Zasady ochrony i przechowywania dokumentacji księgowej

Obowiązek przechowywania dokumentacji księgowej

Zgodnie z generalną zasadą dokumentację księgową, w tym księgi rachunkowe, dowody księgowe, dokumenty inwentaryzacyjne i sprawozdania finansowe, należy przechowywać w należyty sposób i chronić przed niedozwolonymi zmianami, nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem lub zniszczeniem.

Wyjaśnijmy, że za dokumentację księgową, zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości, uważa się dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące:

1) określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;

2) metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego;

3) sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:

- zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej,

- wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na informatycznych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych,

- opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera – opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji;

4) systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów.

Wymogi dotyczące ochrony ksiąg rachunkowych

Istotą kwestią jest ochrona gromadzonych przez jednostkę danych księgowych (ksiąg rachunkowych). Mogą być one gromadzone elektronicznie, innymi słowy, mogą mieć formę zbiorów utrwalonych na informatycznych nośnikach danych.

Ustawodawca wskazuje przy tym, że w przypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera ochrona danych powinna polegać na stosowaniu odpornych na zagrożenia nośników danych, na doborze stosownych środków ochrony zewnętrznej, na systematycznym tworzeniu rezerwowych kopii zbiorów danych zapisanych na informatycznych nośnikach danych, pod warunkiem zapewnienia trwałości zapisu informacji systemu rachunkowości, przez czas nie krótszy od wymaganego do przechowywania ksiąg rachunkowych, oraz na zapewnieniu ochrony programów komputerowych i danych systemu informatycznego rachunkowości, poprzez stosowanie odpowiednich rozwiązań programowych i organizacyjnych, chroniących przed nieupoważnionym dostępem lub zniszczeniem.

Jeżeli jednak system ochrony zbiorów danych rachunkowości, utrwalonych na informatycznych nośnikach danych, nie spełnia powyższych wymagań, zapisy te powinny być wydrukowane nie później niż na koniec roku obrotowego. Przy czym, za równoważne z wydrukiem uznaje się przeniesienie treści ksiąg rachunkowych na informatyczny nośnik danych, zapewniający trwałość zapisu informacji, przez czas nie krótszy od wymagany dla przechowywania ksiąg rachunkowych.

Przechowywanie ksiąg rachunkowych na innym nośniku niż określonym przez ustawodawcę jest dopuszczalne tylko pod warunkiem zapewnienia odtworzenia ksiąg w formie wydruków.

Przechowywanie dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych

W przypadku dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych jednostka co do zasady ma obowiązek przechowywania ich w oryginalnej postaci, w ustalonym porządku dostosowanym do sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w podziale na okresy sprawozdawcze, w sposób pozwalający na ich łatwe odszukanie.

Roczne zbiory dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych powinny zostać oznaczone w sposób pozwalający na ich identyfikację, tzn. określeniem nazwy ich rodzaju oraz symbolem końcowych lat i końcowych numerów w zbiorze.

Takie same zasady przechowywania obowiązuję w przypadku dokumentów po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy, tj. dokumentacji przyjętych zasad rachunkowości, ksiąg rachunkowych oraz sprawozdania finansowego.

Ważne!

Powyższa zasada obowiązuje z wyłączeniem dokumentów dotyczących przeniesienia praw majątkowych do nieruchomości, powierzenia odpowiedzialności za składniki aktywów, znaczących umów i innych ważnych dokumentów określonych przez kierownika jednostki, treść dowodów księgowych może być przeniesiona na informatyczne nośniki danych pozwalające zachować w trwałej i niezmienionej postaci zawartość dowodów. Warunkiem stosowania tej metody przechowywania danych jest posiadanie urządzeń pozwalających na odtworzenie dowodów w postaci wydruku, o ile inne przepisy nie stanowią inaczej. Wydruk jest dowodem równoważnym z dowodem księgowym, z którego treść została przeniesiona na informatyczny nośnik danych.

Polecamy: Controlling i Rachunkowość Zarządcza – prenumerata

Niejednokrotnie dokumentacja księgowa jest przechowywana poza jednostką, przez inną jednostkę, świadczącą usługi w zakresie przechowywania dokumentów. Nie zwalnia to z obowiązku stosowania powyższych przepisów. Dodatkowo, w przypadku gdy księgi rachunkowe są prowadzone poza siedzibą jednostki lub miejscem sprawowania zarządu, kierownik jednostki jest obowiązany:

- powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia ksiąg rachunkowych w terminie 15 dni od dnia ich wydania;

- zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych wraz z dowodami księgowymi uprawnionym organom zewnętrznej kontroli lub nadzoru w siedzibie jednostki lub w miejscu sprawowania zarządu albo w innym miejscu za zgodą organu kontroli lub nadzoru.

Okres przechowywania zatwierdzonych sprawozdań finansowych

W świetle zapisów ustawy o rachunkowości zatwierdzone roczne sprawozdania finansowe podlegają trwałemu przechowywaniu. Nie jest więc wskazany jakikolwiek limit czasowy dla przechowywania tego typu dokumentów.

W tym miejscu warto wskazać, że planowana jest zmiana art. 74 ust. 1 ustawy o rachunkowości, czyli przepisu dotyczącego okresu przechowywania zatwierdzonych sprawozdań finansowych, która ma na celu skrócenie okresu obowiązkowego przechowywania zatwierdzonych sprawozdań finansowych z trwałego przechowywania do 5 lat.

Takie rozwiązanie zawiera projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym, który został przyjęty przez rząd w dniu 25 września 2018 r. i w tym samym dniu skierowany do Sejmu. W dniu 3 października 2018 r. miało miejsce pierwsze czytanie projektu na posiedzeniu Sejmu. Natomiast 22 października 2018 r. sejmowa Komisja Nadzwyczajna do spraw deregulacji zarekomendowała przyjęcie noweli. Ustawa w większości ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.