Kiedy przedawniają się zaległości podatkowe

Terminowe wywiązywanie się ze zobowiązań podatkowych to jeden z podstawowych obowiązków każdego obywatela. Niezapłacony podatek staje się zaległością podatkową, którą fiskus może wyegzekwować wraz z odsetkami. Ciążące na podatniku zobowiązanie z czasem ulega jednak przedawnieniu, co oznacza, że organ podatkowy nie może skutecznie domagać się jego realizacji.

Długość terminów przedawnienia

Długość terminu przedawnienia zależy przede wszystkim od tego, w jaki sposób powstaje zobowiązanie podatkowe: czy z mocy prawa, czy z chwilą doręczenia podatnikowi decyzji określającej wysokość podatku. Pierwszy przypadek dotyczy m.in. podatku dochodowego od osób fizycznych, który podatnik zgodnie z przepisami ma obowiązek samodzielnie obliczyć i wpłacić do urzędu skarbowego w ustawowym terminie. Z chwilą doręczenia decyzji wymiarowej zobowiązanie podatkowe powstaje natomiast przykładowo w podatku od spadków i darowizn, gdzie organ podatkowy na podstawie danych zawartych w złożonej przez podatnika deklaracji ustala, jaki podatek należy zapłacić. Na uregulowanie należności wobec fiskusa podatnik ma 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. W przypadku zobowiązań podatkowych powstających z dniem doręczenia decyzji występują dwa terminy przedawnienia: termin do wydania decyzji wymiarowej oraz termin przedawnienia zobowiązania podatkowego, które powstało po doręczeniu decyzji. Zasady i terminy przedawnienia zobowiązań podatkowych regulują przepisy Ordynacji podatkowej.

Przedawnienie wymiaru podatku

Przedawnienie to jeden ze sposobów wygasania zobowiązań podatkowych, obok m.in. zapłaty podatku, zaniechania poboru czy pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta. Przedawnienie oznacza, że zobowiązanie podatkowe wygasa po upływie określonego czasu od momentu jego powstania i organ podatkowy nie ma możliwości wyegzekwowania świadczenia należnego fiskusowi. Generalnie termin przedawnienia zobowiązania podatkowego wynosi pięć lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Niekiedy jednak zobowiązanie podatkowe na skutek upływu terminu przedawnienia w ogóle nie powstanie. Dotyczy to podatków powstających po doręczeniu decyzji, gdzie zastosowanie ma termin przedawnienia wymiaru podatku. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej w przypadku, gdy zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej jego wysokość, zobowiązanie to nie powstaje, jeżeli decyzja została doręczona po upływie trzech lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Trzyletni termin przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej wysokość podatku wydłuży się do pięciu lat, jeżeli podatnik nie złożył w terminie deklaracji bądź w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego. Dłuższy, pięcioletni termin przedawnienia prawa do wydania decyzji ma zastosowanie także w przypadku VAT. Dodatkowe zobowiązanie podatkowe w tym podatku nie powstanie, jeżeli decyzja ustalająca zostanie doręczona po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Podobnie będzie w przypadku zobowiązania z tytułu opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych. Zobowiązanie to nie powstanie, jeżeli decyzja ustalająca zostanie doręczona po upływie pięciu lat od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia rocznego zeznania PIT.

Podatnicy korzystający z preferencji podatkowych w postaci ulg i zwolnień powinni natomiast pamiętać o tym, że w razie niedopełnienia wymogów warunkujących skorzystanie z ulgi, prawo organu podatkowego do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe powstaje w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące utratę prawa do ulgi. Na wydanie decyzji urząd skarbowy ma trzy lata licząc od końca roku, w którym to zdarzenie nastąpiło, a jeżeli podatnik nie zgłosił utraty prawa do ulgi co najmniej na dwa miesiące przed upływem tego terminu, termin na wydanie decyzji wydłuża się do pięciu lat.

Zawieszenie i przerwanie biegu

Jak wskazano powyżej, dwa podstawowe terminy przedawnienia wynoszą pięć i trzy lata. Ich długość w praktyce może jednak ulec przedłużeniu na skutek wystąpienia okoliczności, powodujących przerwanie lub zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Jeżeli wydanie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu, które trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub uprawomocniło się orzeczenie sądu, jednak nie dłużej niż przez dwa lata.

Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

l od dnia wydania decyzji w sprawie odroczenia płatności podatku (zaległości podatkowej) lub rozłożenia go na raty, do dnia terminu płatności odroczonego podatku (zaległości podatkowej), ostatniej raty podatku (zaległości podatkowej),

l od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku, do dnia upływu przedłużonego terminu.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia następuje w przypadku wszczęcia postępowania karnego skarbowego w związku z niewykonaniem zobowiązania podatkowego oraz wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Termin przedawnienia zobowiązania podatkowego biegnie dalej od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania, doręczenia organowi podatkowego odpisu prawomocnego orzeczenia sądu bądź uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

Bieg terminu przedawnienia przerywa natomiast ogłoszenie upadłości lub wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. W tych wypadkach biegnie on na nowo odpowiednio od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek odwoławczy. Przerwanie biegu przedawnienia różni się zatem od zawieszenia tym, że przy zawieszeniu, pewnego czasu nie wlicza się do okresu przedawnienia. Po zakończeniu okresu zawieszenia przedawnienie biegnie dalej. W przypadku natomiast zaistnienia okoliczności powodujących przerwanie biegu przedawnienia, po ich ustaniu przedawnienie biegnie na nowo.

WAŻNE

Przedawnieniu nie ulegają zobowiązania podatkowe zabezpieczone zastawem lub hipoteką. Jednak po upływie terminu przedawnienia mogą być one egzekwowane z przedmiotu hipoteki lub zastawu

PRZYKŁAD

UTRATA PRAWA DO ULGI

Podatnik otrzymał spadek po przyjacielu. W jego skład wchodziło mieszkanie o powierzchni 50 mkw. Podatnik rozliczając się z fiskusem z nabytego majątku skorzystał z ulgi podatkowej w podatku od spadków pozwalającej nie płacić podatku od powierzchni mieszkania nieprzekraczajcej 110 mkw. W rezultacie nie zapłacił podatku. Warunkiem skorzystania ze zwolnienia było jednak zamieszkiwanie w nabytym lokalu będąc zameldowanym na pobyt stały przez pięć lat licząc od dnia złożenia zeznania podatkowego. Podatnik sprzedał jednak mieszkanie już po roku. W świetle prawa utracił zatem prawo do ulgi. W tym wypadku prawo organu podatkowego do wydania decyzji ustalającej wysokość podatku powstaje w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące utratę ulgi, a zatem w dniu przeniesienia własności mieszkania.

MAGDALENA MAJKOWSKA

magdalena.majkowska@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

- Art. 68-71 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).