Dłuższy termin na zgłoszenie nabycia rzeczy i praw majątkowych

Prawie dwa lata (od 1 stycznia 2007 r.) obowiązuje art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn dotyczący warunków korzystania ze zwolnień w tym podatku. Przepis ten w ust. 1 pkt 1 stanowi, że osoby, które zgłosiły nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, zostają zwolnione z podatku od spadków i darowizn, jeżeli spełniają następujące warunki:

Autopromocja

a) są w stosunku do spadkodawcy osobami wymienionymi w art. 4a ust. 1 zdanie wstępne (tj. małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha),

b) zgłoszą nabycie w odpowiednim terminie.

Termin ten wynosi obecnie miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego (np. przy nabyciu w drodze zapisu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wykonania zapisu; przy nabyciu tytułem zachowku - z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części; przy nabyciu z polecenia darczyńcy - z chwilą wykonania polecenia itd.), a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - miesiąc od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

Autopromocja

Webinar:
KSeF 2.0 – co biuro rachunkowe musi wiedzieć przed wejściem w życie obowiązku?

Sprawdź

A zatem, nawet osoby należące do kręgu uprawnionych do skorzystania ze zwolnienia (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha) nie mogą skorzystać z ulgi (zwolnienia) jeśli w terminie miesiąca nie zgłosiły nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego.

Potrzeba wydłużenia terminu

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej ww. przepis (nowelizacja została uchwalona 10 października br. i wejdzie w życie 1 stycznia 2009 r.): „Wielu podatników należących do grupy uprawnionych do zwolnienia z podatku od spadków nie jest w stanie wypełnić warunku zachowania miesięcznego terminu do złożenia zawiadomienia do urzędu skarbowego. Wynika to z następujących przyczyn.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku generalnie określa nabycie udziału w masie majątkowej spadkodawcy np. w 1/2, 1/3 itp. Skład masy spadkowej nie jest określany w tym postanowieniu, ponieważ dopiero to postanowienie (...) prawomocne, daje możliwość uprawnionym na jego podstawie spadkobiercom do ustalenia tej masy i jej wartości - czyli sprawdzenie (ustalenie) do jakich rzeczy i praw majątkowych mają uprawnienia spadkobiercy np. w 1/2, 1/3 itp. Dopiero na podstawie tego postanowienia spadkobiercy będą ustalać masę majątkową spadkodawcy, czyli będą występować do różnych rejestrów np. z ksiąg wieczystych, ewidencji, banków itp. o informacje i wyciągi. Taka procedura jest długotrwała i nie przerywa biegu miesięcznego terminu.

(...) W zgłoszeniu nabycia rzeczy i praw majątkowych składanym do urzędu skarbowego, spadkobierca musi podawać szczegółowe dane (np. dotyczące położenia nieruchomości, powierzchni, wartości itp.). Zatem, żeby rzetelnie wypełnić ten druk musi podać wszystkie wymagane przez organ podatkowy informacje. Bardzo często podatnik nie zna wartości nabywanych rzeczy i praw majątkowych, co oznacza, że musi także posiadać ich wiarygodną wycenę, ażeby urząd skarbowy jej nie zakwestionował - a zatem musi wystąpić do uprawnionych rzeczoznawców o sporządzenie takiej wyceny. Taka procedura jest czasochłonna i nie przerywa biegu terminu do złożenia zgłoszenia.

Autopromocja

Konferencja: Kongres KSeF. Cyfrowa rewolucja w fakturowaniu

Sprawdź

Ponadto powstaje również problem (dla poszczególnych spadkobierców) z ustaleniem początkowego dnia od którego liczy się miesięczny termin.

Ustawa stanowi, że miesięczny termin liczy się od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku. Jeśli jest kilku (a nawet kilkunastu spadkobierców) to każdy z nich musi pilnować czy postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku nie zostanie zaskarżone. Oznacza to, że data ogłoszenia postanowienia (uwzględniając prawo do zaskarżenia) wcale nie jest datą pewną (od której liczy się termin do uprawomocnienia).

W praktyce, (...) ok. 90 proc. uprawnionych uchybia miesięcznemu terminowi do złożenia zgłoszenia o nabyciu rzeczy i praw majątkowych w urzędzie skarbowym”.

A zatem, termin do zawiadomienia organu podatkowego o nabyciu rzeczy lub prawa jest niemożliwy do spełnienia, ponieważ spadkobiercy nie są w stanie w ciągu jednego miesiąca rzetelnie wypełnić informacji wymaganych przez organ podatkowy w zgłoszeniu (np. dlatego, że trwa ustalanie położenia rzeczy, ich statusu prawnego oraz ustalanie wartości rzeczy - na co stosowne podmioty wydają spadkobiercy określone opinie lub zaświadczenia).

Autopromocja

Webinar:
KSeF w małym biurze rachunkowym

Sprawdź

W związku z tym konieczne stało się wydłużenie tego terminu.

Dodatkowym argumentem za wprowadzeniem zmian było także to, że „w tej samej ustawie o podatku od spadków i darowizn jest zapis dotyczący nabycia przez ww. osoby rzeczy i praw majątkowych na podstawie umowy w formie aktu notarialnego. Zgodnie z art. 4a ust. 4 w przypadku takiego nabycia nabywca nie musi dokonywać zgłoszenia do urzędu skarbowego. Tymczasem nabycie na podstawie postanowienia sądu o stwierdzeniu spadku musi być zgłoszone przez spadkobiercę w terminie miesiąca. Zatem nabywcy na podstawie orzeczenia sądu są w gorszej sytuacji, niż nabywcy na podstawie umowy w formie aktu notarialnego, ponieważ muszą spełnić jeszcze dodatkowe przesłanki” (z ww. uzasadnienia).

Co się zmieni od 1 stycznia 2009 r.?

W związku z przedstawionymi powyżej problemami, konieczne stało się wprowadzenie odpowiednich zmian w treści art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Od 1 stycznia 2009 r. nabycie własności rzeczy i praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę będzie zwolnione od podatku, jeżeli osoby te zgłoszą to nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

Wydłużenie terminu do sześciu miesięcy dotyczy także sytuacji, o której mowa w art. 4a ust. 2, tj. kiedy nabywca dowiedział się o nabyciu po upływie terminów.

Stosownie bowiem do tego przepisu, jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów wyznaczonych dla dokonania zgłoszenia nabycia, zwolnienie od podatku stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy (przed zmianą - w terminie miesiąca) od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

Tak jak obecnie, obowiązek zgłoszenia nie będzie nadal obejmował przypadków, gdy:

• wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy (obecnie jest to 9637 zł) lub

• gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

W nowelizacji postanowiono także, że nowe, dłuższe terminy będzie się stosować w przypadkach, w których obowiązek podatkowy powstanie po 31 grudnia 2008 r.

Podstawa prawna:

• ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn.zm.),

• ustawa z 10 października 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. Nr 203, poz. 1267).