Jak rozumieć pojęcie "optymalizacja podatkowa"

W praktyce optymalizacja podatkowa może przybrać postać nielegalnego lub legalnego działania w formie np. odpowiednio uchylania się od opodatkowania lub jego unikania. Czasami wyróżnia się jeszcze jedną formę optymalizacji, tzw. tax flight, co w dosłownym tłumaczeniu brzmi: ucieczka podatku. Polega ona na przenoszeniu działalności gospodarczej do innego kraju wyłącznie w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych.

Przykładem unikania opodatkowania może być zmiana formy opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych i przejście z zasad ogólnych i progresywnej skali podatkowej na podatek liniowy. Inną formą unikania opodatkowania może być korzystanie z ulg czy zwolnień podatkowych.

Podstawowe typy oszustw podatkowych to:

 I. Zatajenie materialne przedmiotów podlegających opodatkowaniu.

  Zatajenie materialne jest możliwe we wszystkich podatkach. Polega ono m.in. na nieewidencjonowaniu całości przychodów ze sprzedaży towarów lub usług, stosowanie nieprawidłowych stawek ryczałtu ewidencjonowanego itd.

II. Zatajenie rachunkowe, czyli sporządzanie tzw. podwójnej księgowości - jednej dla celów podatkowych, drugiej odzwierciedlającej rzeczywiste operacje. Zatajenie rachunkowe reguluje art. 193 Ordynacji podatkowej, który stanowi, że księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Księgi podatkowe uważa się za rzetelne, jeżeli dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty.

III. Zatajenie prawne, czyli upozorowanie czynności prawnej.

O ostatnim typie zatajenia jest mowa w art. 199a Ordynacji podatkowej, który stanowi, że organ podatkowy, dokonując ustalenia treści czynności prawnej, uwzględnia zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności. Jeżeli pod pozorem jednej czynności prawnej dokonano innej czynności prawnej, skutki podatkowe wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej. Organy podatkowe nie mają uprawnień do stwierdzania istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania - w szczególności z zeznań strony, chyba że strona odmawia składania zeznań - wynikają wątpliwości co do jego istnienia lub nieistnienia. Właściwe do tego są wyłącznie sądy powszechne.

 

Uchylanie się od opodatkowania i unikanie opodatkowania było niejednokrotnie przedmiotem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i sądów.