Dodatkowe sankcje VAT

O tym, że ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.) jest zawiła i pełna niejasności, nikogo nie trzeba przekonywać. W takim przypadku nietrudno o błąd i zaniżenie zobowiązania lub zwrot różnicy podatku (zwrot podatku naliczonego) wyższy od kwoty należnej. Niestety, błąd taki skutkuje nie tylko obowiązkiem zapłacenia odsetek, ale też sankcją określoną przez przepisy jako dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

Sankcja w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego wymierzana jest podatnikowi VAT. Dotyczy więc osób, które rozliczając się z fiskusem składają deklaracje podatkowe. Nie dotyczy to podatników zwolnionych z podatku, którzy nie składają deklaracji. Jednym bowiem z warunków zastosowania sankcji jest wykazanie nieprawidłowości w złożonej deklaracji VAT. Oznacza to, że nie dotyczy to podatników zwolnionych podmiotowo. Chodzi o tych, którzy są zwolnieni od podatku z tego powodu, że wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie u nich w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro. Nie dotyczy też podatników zwolnionych przedmiotowo, którzy wykonują tylko dany rodzaj działalności zwolnionej z VAT.

Sankcje w postaci dodatkowego zobowiązania są ustalane przez organ podatkowy nie tylko za zaniżenie zobowiązania, ale też za wykazanie kwoty zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego wyższej od kwoty należnej. Dotyczy to również przypadku gdy kwota podatku naliczonego, o której mowa w art. 86 ust. 2 ustawy o VAT, jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, a podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy lub do zwrotu różnicy na rachunek bankowy. Artykuł 86 ust. 2 ustawy o VAT określa, że kwotę podatku naliczonego stanowi:

• suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika:

a) z tytułu nabycia towarów i usług,

b) potwierdzających dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty), jeżeli wiązały się one z powstaniem obowiązku podatkowego,

c) od komitenta z tytułu dostawy towarów będącej przedmiotem umowy komisu

– z uwzględnieniem rabatów,

• w przypadku importu – suma kwot podatku wynikająca z dokumentu celnego,

• zryczałtowany zwrot podatku, przysługujący podatnikowi VAT czynnemu, nabywającemu produkty rolne od rolnika ryczałtowego,

• kwota podatku należnego od importu usług, kwota podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, oraz kwota podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

W razie więc stwierdzenia, że podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określa wysokość tego zobowiązania w prawidłowej wysokości oraz ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30 proc. kwoty zaniżenia tego zobowiązania. Podobnie w razie stwierdzenia, że podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej, naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej określa kwotę zwrotu w prawidłowej wysokości oraz ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30 proc. kwoty zawyżenia. Sankcja będzie wymierzana również, gdy podatnik:

• wykazał w deklaracji podatkowej i otrzymał kwotę zwrotu różnicy podatku lub kwotę zwrotu podatku naliczonego, a powinien wykazać kwotę zobowiązania podatkowego podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego,

• nie złożył deklaracji podatkowej oraz nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego.

Sankcja nie będzie natomiast ustalana w dwóch specyficznych przypadkach. Ustawa o podatku od towarów i usług określa, że przepisów dotyczących ustalania 30 proc. dodatkowego zobowiązania nie stosuje się:

• jeżeli przed dniem wszczęcia kontroli przez naczelnika urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej podatnik dokonał odpowiedniej zmiany deklaracji podatkowej oraz wpłacił do urzędu skarbowego kwotę wynikającą ze zmiany deklaracji podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,

• w zakresie ustalania dodatkowego zobowiązania, w przypadku gdy zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie kwoty różnicy podatku lub kwoty zwrotu podatku naliczonego wiąże się z nieujęciem podatku należnego w rozliczeniu za dany okres z tytułu dostawy lub świadczenia usługi, od której podatek należny został ujęty w poprzednich okresach rozliczeniowych.

Z sankcją nie będziemy mieć do czynienia jeśli nastąpi przedawnienie. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, dodatkowe zobowiązanie podatkowe w VAT nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Nie jest to jedyna sankcja przewidziana przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług. Z podobną karą mamy do czynienia w sytuacji naruszenia obowiązku prowadzenia ewidencji za pomocą kasy fiskalnej. Przypomnijmy, że podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Naruszenie tego obowiązku skutkuje przykrymi konsekwencjami. Podatnicy nie prowadzący ewidencji za pomocą kas fiskalnych do czasu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących tracą prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę stanowiącą równowartość 30 proc. kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

Bogdan Świąder