REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Trzydziestolecie VAT-u i akcyzy w Polsce – sukcesy i porażki. Refleksje profesora Witolda Modzelewskiego

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Trzydziestolecie VAT-u i akcyzy w Polsce – sukcesy i porażki. Refleksje profesora Witolda Modzelewskiego
Trzydziestolecie VAT-u i akcyzy w Polsce – sukcesy i porażki. Refleksje profesora Witolda Modzelewskiego
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Przypadające w 2023 roku trzydziestolecie podatku od towarów i usług oraz akcyzy w Polsce skłania do refleksji i uogólnień – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski. Profesor wskazuje, że ów trzydziestoletni okres dzielony jest na co najmniej dwa okresy: przedwspólnotowy (lata 1993-2004) oraz wspólnotowy, gdy te podatki poddano niekończącej się i w istotnej części nieprzewidywalnej harmonizacji.

Można nawet sformułować tezę ogólną, że daniny te, zapewniające ponad połowę dochodów budżetu państwa, których nie da się zastąpić innymi źródłami, mają w istocie dwie już wizje, które po ponad trzydziestu latach już się bardzo różnią; wspólne są tylko ich ogólne koncepcje, i co najważniejsze, po roku 2004 nie zniszczono kilku obiektywnie najważniejszych elementów konstrukcji tych podatków, które gwarantowały ich dostateczną efektywność fiskalną. 

REKLAMA

REKLAMA

Najważniejsze elementy konstrukcji VAT i akcyzy pozostałe z okresu przedwspólnotowego

Tymi elementami są w szczególności:

  • powszechny  system rejestracji i identyfikacji podatników, którym dziś nadaje się NIP, będący unikatowym i abstrakcyjnym identyfikatorem podmiotów tego podatku podlegających odrębnej rejestracji: system ten, wprowadzony jeszcze w 1993 r., nie był jednak rozwijany przez wiele lat a na centralne rejestry tych podmiotów trzeba było czekać ponad dwadzieścia lat. Nie zmienia to jednak faktu, że bez wprowadzonego przed trzydziestu laty systemu rejestracji i identyfikacji podmiotów tych podatków bezprecedensowy sukces fiskalny lat 1993-2004 byłby niemożliwy,
  • powszechny system ewidencji w kasach rejestrujących sprzedaży na rzecz konsumentów i rolników ryczałtowych wprowadzony w 1994 r., który następnie stał się wzorem dla wielu państw: mimo wrogiego lobbingu, zwłaszcza w dziedzinie tzw. kas wirtualnych, jak dotąd nie udało się zdemontować tego systemu, choć nie jest twórczo rozwijający, ale się jeszcze nie zestarzał,
  • banderolowanie niektórych grup wyrobów akcyzowych (napojów alkoholowych, ale bez piwa, oraz wyrobów tytoniowych) połączony z systemem zaliczkowej wpłaty podatku akcyzowego (system nakazujący wpłaty zaliczki na ten podatek już przy pobraniu tychże banderol). System ten przetrwał do dziś, choć podjęto jeszcze w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych próby jego destrukcji np. w postaci pogorszenia jakości tychże banderol. Niestety nie rozszerzono zakresu przedmiotowego tego systemu, który zatrzymał się na swoim rozwoju w 1995 r. (resztę czasu zmarnowano),
  • powszechny system wpłat dziennych podatku akcyzowego, którego – co jest czymś wyjątkowym – nie tylko nie popsuto, lecz również rozszerzono na nowe wyroby, które objęto tym podatkiem w późniejszych latach: dzięki tym zaliczkom udało się utrzymać dostateczny poziom efektywności fiskalnej tego podatku w okresie rozpoczętym w 2004 r. (wspólnotowa wersja akcyzy).

VAT i akcyza w wersji wspólnotowej – sukcesy i porażki po 2004 roku

Wymieńmy teraz najważniejsze osiągnięcia drugiego z powyższych okresów ewolucji tych podatków. Bezsprzecznie do nich należą:

  • utworzenie po wielu latach centralnych rejestrów podatników podatku od towarów i usług („biała lista”) w 2016 r. oraz – dopiero niedawno – CRPA (rejestr podmiotów podatku akcyzowego),
  • wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności w wersji obowiązkowej (2019 r.) i nieco wcześniej w formie dobrowolnej a zwłaszcza objęcie tym systemem grupy najbardziej wrażliwych na oszustwa towarów i usług.

Do sukcesów w opiniotwórczych mediach zaliczana jest hurtem cyfryzacja tych podatków, która (jakoby) zwiększa ich efektywność fiskalną, a zwłaszcza poprzez nakazy prowadzenia ewidencji, dokumentowania oraz deklarowania tych podatków w formie cyfrowej: zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie wierzeniami jest to „konieczne unowocześnienie”, ale nie sposób udowodnić, że cyfryzacja zwiększyła czy też zmniejszyła efektywność fiskalną tych podatków.

REKLAMA

 

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Znacznie dłuższa jest lista działań destrukcyjnych, które tylko częściowo należą do przeszłości. Ich skutkiem była (i jest) nie tylko bezpowrotna utrata istotnej części dochodów budżetowych z tych podatków (co najmniej 100 mld zł w latach 2008-2022), lecz również zorganizowanej przestępczości podatkowej, która stała się wręcz wizytówką tych podatków w wersji ukształtowanej od 2004 r. Oczywiście ich patologizacja w latach 2004-2022 jest procesem złożonym i obejmuje wiele elementów ich konstrukcji: można wymienić jednak wprowadzone w tym czasie rozwiązania, które umożliwiały lub sprzyjały ucieczce od opodatkowania i wyłudzeniom nienależnych zwrotów tych podatków. Należy do ich przede wszystkim:

  • krajowe odwrotne obciążenie (lata 2011-2019), które doprowadziło do upowszechnienia wyłudzeń zwrotów w podatku od towarów i usług na nieznaną dotychczas skalę (tzw. transakcje stalowe),
  • normatywne miejsce świadczenia usług związane z tzw. siedzibą działalności usługobiorcy,
  • z istoty patologiczna koncepcja wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, która pozwala do dziś bezkarnie wyłudzać zwroty tego podatku,
  • uzależnienie zwolnień lub stawki 0% w akcyzie od potencjalnego przeznaczenia wyrobów akcyzowych, które tym samym nie są opodatkowanie w pierwotnym obowiązku podatkowym, natomiast nie jest egzekwowane opodatkowanie tych wyrobów w przypadku zmiany ich przeznaczenia (wtórny obowiązek podatkowy),
  • rażące dysproporcje w zakresie opodatkowania substytucyjnych wyrobów akcyzowych powodujące, że zmiana struktury spożycia powoduje trwały spadek dochodów budżetowych (najbardziej znanym przykładem tych patologii jest czterokrotnie niższe opodatkowanie akcyzą niektórych wyrobów nowatorskich w porównaniu do obciążenia papierów.

 

Wspólnotowe wersje tych podatków podlegają niestety dalszej destrukcji, a nagłaśniane działania uszczelniające mają w istotnej części pozorny lub  nieefektywny charakter. Przyczyny tego stanu rzeczy są złożone i można podzielić je na dwie grupy:

A) brak zainteresowania całości klasy politycznej tymi podatkami: nie ma jakiejkolwiek polityki prowadzonej w interesie publicznym, której celem jest wzrost efektywności fiskalnej tych podatków (choć były tylko nieliczne wyjątki),

b) opanowanie procesu legislacyjnego dotyczącego prawa regulującego te podatki przez trzy grupy interesariuszy:

  1. pierwszą z nich jest biznes zajmujący się ucieczką od opodatkowania (tu występuje zwłaszcza w roli „ekspertów” – ciekawe od czego?),
  2. drugą jest biznes informatyczny, który na siłę cyfryzuje te podatki na koszt podatników,
  3. trzecią są lobbyści branżowi, którzy zabiegają o wprowadzenie przepisów „korzystnych dla podatników” (czyli dla nich).

Tu prawdopodobnie się już nic nie zmieni, przynajmniej dopóki będzie trwać formalnie proces harmonizacji tych podatków, będący doskonałym parawanem dla tych działań. 

Prof. dr hab. Witold Modzelewski

 

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KSeF dla rolników – rewolucja, która zapuka do gospodarstw w 2026 roku

Cyfrowa rewolucja wkracza na wieś! Już w 2026 roku także rolnik będzie musiał zmierzyć się z KSeF – Krajowym Systemem e-Faktur. Czy jesteś gotowy na koniec papierowych faktur, łatwiejsze rozliczenia i nowe wyzwania technologiczne? Sprawdź, co dokładnie się zmienia i jak przygotować swoje gospodarstwo, żeby nie zostać w tyle.

KSeF tuż za rogiem: 5 pułapek, które mogą sparaliżować Twoją firmę. Jak się przed nimi uchronić?

Do obowiązkowego KSeF zostało już niewiele czasu. Choć większość firm twierdzi, że jest gotowa, praktyka pokazuje coś zupełnie innego. Niespodziewane błędy w testach, odrzucane faktury czy awarie mogą sparaliżować sprzedaż. Sprawdź pięć najczęstszych pułapek i dowiedz się, jak ich uniknąć.

Mały ZUS 2026: Podwyżka może niewielka, ale składka zdrowotna znów boli

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dna 11 września 2025 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokość minimalnej stawki godzinowej w 2026 r., minimalne wynagrodzenie w 2026 roku wyniesie 4806 zł, a minimalna stawka godzinowa 31,40 zł. Minimalne wynagrodzenie wpłynie również na wysokość preferencyjnych składek ZUS, tzw. mały ZUS oraz limit dla działalności nierejestrowanej. Znaczny wzrost też nastąpi w składce zdrowotnej.

KSeF 2026 - Jeszcze można uniknąć katastrofy. Prof. Modzelewski polemizuje z Ministerstwem Finansów

Niniejsza publikacja jest polemiką prof. Witolda Modzelewskiego z tezami i argumentacją resortu finansów zaprezentowanymi w artykule: „Wystawianie faktur w KSeF w 2026 roku. Wyjaśnienia Ministerstwa Finansów”. Śródtytuły pochodzą od redakcji portalu infor.pl.

REKLAMA

Rolnicy i rybacy muszą szykować się na zmiany – nowe przepisy o pomocy de minimis już w drodze!

Rolnicy i rybacy w całej Polsce powinni przygotować się na nadchodzące zmiany w systemie wsparcia publicznego. Rządowy projekt rozporządzenia wprowadza nowe obowiązki dotyczące informacji, które trzeba będzie składać, ubiegając się o pomoc de minimis. Nowe przepisy mają ujednolicić formularze, zwiększyć przejrzystość oraz zapewnić pełną kontrolę nad dotychczas otrzymanym wsparciem.

Wystawienie faktury VAT (ustrukturyzowanej) w KSeF może naruszać tajemnicę handlową lub zawodową

Czy wystawienie faktury ustrukturyzowanej może naruszać tajemnicę handlową lub zawodową? Na to pytanie odpowiada na prof. dr hab. Witold Modzelewski.

TSUE: Sąd ma ocenić, czy klauzula WIBOR szkodzi konsumentowi ale nie może oceniać samego wskaźnika

Sąd krajowy ma obowiązek dokonania oceny, czy warunek umowny dotyczący zmiennej stopy oprocentowania opartej o WIBOR, powoduje znaczącą nierównowagę ze szkodą dla konsumenta - oceniła Rzeczniczka Generalna TSUE w opinii opublikowanej 11 września 2025 r. (sprawa C‑471/24 - J.J. przeciwko PKO BP S.A.) Dodała, że ocena ta nie może jednak odnosić się do wskaźnika WIBOR jako takiego ani do metody jego ustalania.

Kiedy ZUS może przejąć wypłatę świadczeń od przedsiębiorcy? Konieczny wniosek od płatnika lub ubezpieczonego

Brak płynności finansowej płatnika składek, zatrudniającego powyżej 20 osób, może utrudniać mu regulowanie świadczeń na rzecz pracowników, takich jak zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński czy świadczenie rehabilitacyjne. ZUS może pomóc w takiej sytuacji i przejąć wypłatę świadczeń. Potrzebny jest jednak wniosek płatnika lub ubezpieczonego.

REKLAMA

W 2026 roku 2,8 mln firm musi zmienić sposób fakturowania. Im szybciej się przygotują, tym większą przewagę zyskają nad konkurencją

W 2026 roku ponad 2,8 mln przedsiębiorstw w Polsce zostanie objętych obowiązkiem korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Dla wielu z nich będzie to największa zmiana technologiczna od czasu cyfryzacji JPK. Choć Ministerstwo Finansów zapowiada tę transformację jako krok ku nowoczesności, dla MŚP może oznaczać konieczność głębokiej reorganizacji sposobu działania. Eksperci radzą przedsiębiorcom: czas wdrożenia KSeF potraktujcie jako inwestycję.

Środowisko testowe KSeF 2.0 (dot. API) od 30 września, Moduł Certyfikatów i Uprawnień do KSeF 2.0 od 1 listopada 2025 r. MF: API KSeF 1.0 nie jest kompatybilne z API KSeF 2.0

Ministerstwo Finansów poinformowało w komunikacie z 10 września 2025 r., że wprowadzone zostały nowe funkcjonalności wcześniej niedostępne w API KSeF1.0 (m.in. FA(3) z węzłem Zalacznik, tryby offline24 czy certyfikaty KSeF). W związku z wprowadzonymi zmianami konieczna jest integracja ze środowiskiem testowym KSeF 2.0., które zostanie udostępnione 30 września.

REKLAMA