REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Trzydziestolecie VAT-u i akcyzy w Polsce – sukcesy i porażki. Refleksje profesora Witolda Modzelewskiego

Trzydziestolecie VAT-u i akcyzy w Polsce – sukcesy i porażki. Refleksje profesora Witolda Modzelewskiego
Trzydziestolecie VAT-u i akcyzy w Polsce – sukcesy i porażki. Refleksje profesora Witolda Modzelewskiego
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Przypadające w 2023 roku trzydziestolecie podatku od towarów i usług oraz akcyzy w Polsce skłania do refleksji i uogólnień – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski. Profesor wskazuje, że ów trzydziestoletni okres dzielony jest na co najmniej dwa okresy: przedwspólnotowy (lata 1993-2004) oraz wspólnotowy, gdy te podatki poddano niekończącej się i w istotnej części nieprzewidywalnej harmonizacji.

Można nawet sformułować tezę ogólną, że daniny te, zapewniające ponad połowę dochodów budżetu państwa, których nie da się zastąpić innymi źródłami, mają w istocie dwie już wizje, które po ponad trzydziestu latach już się bardzo różnią; wspólne są tylko ich ogólne koncepcje, i co najważniejsze, po roku 2004 nie zniszczono kilku obiektywnie najważniejszych elementów konstrukcji tych podatków, które gwarantowały ich dostateczną efektywność fiskalną. 

REKLAMA

Autopromocja

Najważniejsze elementy konstrukcji VAT i akcyzy pozostałe z okresu przedwspólnotowego

Tymi elementami są w szczególności:

  • powszechny  system rejestracji i identyfikacji podatników, którym dziś nadaje się NIP, będący unikatowym i abstrakcyjnym identyfikatorem podmiotów tego podatku podlegających odrębnej rejestracji: system ten, wprowadzony jeszcze w 1993 r., nie był jednak rozwijany przez wiele lat a na centralne rejestry tych podmiotów trzeba było czekać ponad dwadzieścia lat. Nie zmienia to jednak faktu, że bez wprowadzonego przed trzydziestu laty systemu rejestracji i identyfikacji podmiotów tych podatków bezprecedensowy sukces fiskalny lat 1993-2004 byłby niemożliwy,
  • powszechny system ewidencji w kasach rejestrujących sprzedaży na rzecz konsumentów i rolników ryczałtowych wprowadzony w 1994 r., który następnie stał się wzorem dla wielu państw: mimo wrogiego lobbingu, zwłaszcza w dziedzinie tzw. kas wirtualnych, jak dotąd nie udało się zdemontować tego systemu, choć nie jest twórczo rozwijający, ale się jeszcze nie zestarzał,
  • banderolowanie niektórych grup wyrobów akcyzowych (napojów alkoholowych, ale bez piwa, oraz wyrobów tytoniowych) połączony z systemem zaliczkowej wpłaty podatku akcyzowego (system nakazujący wpłaty zaliczki na ten podatek już przy pobraniu tychże banderol). System ten przetrwał do dziś, choć podjęto jeszcze w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych próby jego destrukcji np. w postaci pogorszenia jakości tychże banderol. Niestety nie rozszerzono zakresu przedmiotowego tego systemu, który zatrzymał się na swoim rozwoju w 1995 r. (resztę czasu zmarnowano),
  • powszechny system wpłat dziennych podatku akcyzowego, którego – co jest czymś wyjątkowym – nie tylko nie popsuto, lecz również rozszerzono na nowe wyroby, które objęto tym podatkiem w późniejszych latach: dzięki tym zaliczkom udało się utrzymać dostateczny poziom efektywności fiskalnej tego podatku w okresie rozpoczętym w 2004 r. (wspólnotowa wersja akcyzy).

VAT i akcyza w wersji wspólnotowej – sukcesy i porażki po 2004 roku

Wymieńmy teraz najważniejsze osiągnięcia drugiego z powyższych okresów ewolucji tych podatków. Bezsprzecznie do nich należą:

  • utworzenie po wielu latach centralnych rejestrów podatników podatku od towarów i usług („biała lista”) w 2016 r. oraz – dopiero niedawno – CRPA (rejestr podmiotów podatku akcyzowego),
  • wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności w wersji obowiązkowej (2019 r.) i nieco wcześniej w formie dobrowolnej a zwłaszcza objęcie tym systemem grupy najbardziej wrażliwych na oszustwa towarów i usług.

Do sukcesów w opiniotwórczych mediach zaliczana jest hurtem cyfryzacja tych podatków, która (jakoby) zwiększa ich efektywność fiskalną, a zwłaszcza poprzez nakazy prowadzenia ewidencji, dokumentowania oraz deklarowania tych podatków w formie cyfrowej: zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie wierzeniami jest to „konieczne unowocześnienie”, ale nie sposób udowodnić, że cyfryzacja zwiększyła czy też zmniejszyła efektywność fiskalną tych podatków.

 

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Znacznie dłuższa jest lista działań destrukcyjnych, które tylko częściowo należą do przeszłości. Ich skutkiem była (i jest) nie tylko bezpowrotna utrata istotnej części dochodów budżetowych z tych podatków (co najmniej 100 mld zł w latach 2008-2022), lecz również zorganizowanej przestępczości podatkowej, która stała się wręcz wizytówką tych podatków w wersji ukształtowanej od 2004 r. Oczywiście ich patologizacja w latach 2004-2022 jest procesem złożonym i obejmuje wiele elementów ich konstrukcji: można wymienić jednak wprowadzone w tym czasie rozwiązania, które umożliwiały lub sprzyjały ucieczce od opodatkowania i wyłudzeniom nienależnych zwrotów tych podatków. Należy do ich przede wszystkim:

  • krajowe odwrotne obciążenie (lata 2011-2019), które doprowadziło do upowszechnienia wyłudzeń zwrotów w podatku od towarów i usług na nieznaną dotychczas skalę (tzw. transakcje stalowe),
  • normatywne miejsce świadczenia usług związane z tzw. siedzibą działalności usługobiorcy,
  • z istoty patologiczna koncepcja wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, która pozwala do dziś bezkarnie wyłudzać zwroty tego podatku,
  • uzależnienie zwolnień lub stawki 0% w akcyzie od potencjalnego przeznaczenia wyrobów akcyzowych, które tym samym nie są opodatkowanie w pierwotnym obowiązku podatkowym, natomiast nie jest egzekwowane opodatkowanie tych wyrobów w przypadku zmiany ich przeznaczenia (wtórny obowiązek podatkowy),
  • rażące dysproporcje w zakresie opodatkowania substytucyjnych wyrobów akcyzowych powodujące, że zmiana struktury spożycia powoduje trwały spadek dochodów budżetowych (najbardziej znanym przykładem tych patologii jest czterokrotnie niższe opodatkowanie akcyzą niektórych wyrobów nowatorskich w porównaniu do obciążenia papierów.

 

Wspólnotowe wersje tych podatków podlegają niestety dalszej destrukcji, a nagłaśniane działania uszczelniające mają w istotnej części pozorny lub  nieefektywny charakter. Przyczyny tego stanu rzeczy są złożone i można podzielić je na dwie grupy:

A) brak zainteresowania całości klasy politycznej tymi podatkami: nie ma jakiejkolwiek polityki prowadzonej w interesie publicznym, której celem jest wzrost efektywności fiskalnej tych podatków (choć były tylko nieliczne wyjątki),

b) opanowanie procesu legislacyjnego dotyczącego prawa regulującego te podatki przez trzy grupy interesariuszy:

  1. pierwszą z nich jest biznes zajmujący się ucieczką od opodatkowania (tu występuje zwłaszcza w roli „ekspertów” – ciekawe od czego?),
  2. drugą jest biznes informatyczny, który na siłę cyfryzuje te podatki na koszt podatników,
  3. trzecią są lobbyści branżowi, którzy zabiegają o wprowadzenie przepisów „korzystnych dla podatników” (czyli dla nich).

Tu prawdopodobnie się już nic nie zmieni, przynajmniej dopóki będzie trwać formalnie proces harmonizacji tych podatków, będący doskonałym parawanem dla tych działań. 

Prof. dr hab. Witold Modzelewski

 

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
WIBOR będzie zastąpiony przez POLSTR - nowy wskaźnik referencyjny. Od kiedy?

POLSTR – tak będzie nazywał się nowy wskaźnik referencyjny, który zastąpi WIBOR. Taką decyzję podjął 30 stycznia 2025 r. Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. wskaźników referencyjnych.

Sądy masowo popierają przedsiębiorców w sporze o Mały ZUS Plus

Sądy Okręgowe w całej Polsce wydały ponad 60 wyroków zgodnych z interpretacją Rzecznika MŚP, uznając, że przedsiębiorcy mogą ponownie skorzystać z Małego ZUS Plus po dwóch latach przerwy. ZUS stoi na stanowisku, że okres ten powinien wynosić trzy lata. Spór trwa, a część spraw trafia do Sądu Najwyższego.

Czy komputery kwantowe są zagrożeniem dla blockchaina i bezpieczeństwa cyfrowych transakcji?

Blockchain od lat jest symbolem bezpieczeństwa i niezmienności danych. Jego zastosowanie wykracza daleko poza kryptowaluty – wykorzystuje się go w finansach, administracji, logistyce czy ochronie zdrowia. Jednak pojawienie się komputerów kwantowych, zdolnych do przeprowadzania obliczeń niewyobrażalnych dla klasycznych komputerów, rodzi pytanie: czy blockchain przestanie być odporny na złamanie? A jeśli tak, jakie będą tego konsekwencje dla transakcji, danych i całej gospodarki cyfrowej?

Przelewy natychmiastowe – czy europejskie banki są gotowe do zmian?

Zgodnie z decyzją Parlamentu Europejskiego przelewy w euro mają docierać na konta klientów w UE w ciągu 10 sekund. Bankom, które nie spełnią tego wymogu, mogą grozić nie tylko kary, ale i utrata klientów.

REKLAMA

Przedsiębiorców niepokoją podatki i niestabilność prawa. Dużym problemem są też rosnące koszty energii

Rosnące koszty energii, wysokie podatki i niestabilność prawa to największe obawy polskich przedsiębiorców. Firmy mierzą się także z problemem braków kadrowych, a większość nie spodziewa się poprawy warunków gospodarczych w najbliższym czasie.

Ranking depozytów: koniec stycznia 2025 r. 4%, 5% a nawet 8% na lokacie lub koncie oszczędnościowym - w którym banku można tyle dostać

W styczniu 2025 r. nastąpiły zmiany w czołówce promocyjnych depozytów bankowych. Dwa banki przestały oferować 8% w skali roku. Ale inna instytucja postanowiła właśnie na początku 2025 r. taką ofertę udostępnić. Mimo licznych promocji lokat i rachunków oszczędnościowych widoczny jest trend stopniowego pogarszania się oferty depozytowej - już od 2 lat. Skutkiem tego - jak pokazują dane NBP - przeciętna lokata zakładana jest z oprocentowaniem mniejszym niż 4% w skali roku.

Obligacje skarbowe - luty 2025 r. Oprocentowanie do 6,80% w skali roku. Oferta obligacji nowych emisji

Ministerstwo Finansów w komunikacie z 27 stycznia 2025 r. przekazało informacje o oprocentowaniu i ofercie obligacji oszczędnościowych (detalicznych) Skarbu Państwa nowych emisji, które będą sprzedawane w lutym 20245 r. Oprocentowanie i marże tych obligacji nie zmienią się w porównaniu do oferowanych w styczniu br. Od 28 stycznia br. można nabywać nowe (lutowe) emisje obligacji skarbowych w drodze zamiany z niewielkim dyskontem. 

Nowe stawki podatku od środków transportowych w 2025 r. Kto i kiedy płaci ten podatek?

Przewoźnicy mogą odetchnąć z ulgą. Po sporych podwyżkach podatku od środków transportowych w 2024 roku, w obecnym 2025 r. ich poziom wzrósł tylko nieznacznie. Zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Finansów, w 2025 roku maksymalna stawka opłaty zwiększy się o niecałe 3 proc., podczas gdy w 2024 roku podwyżka wyniosła aż 15 proc.

REKLAMA

Nowe przepisy dla firm transportowych od 2025 roku: polscy przewoźnicy mogą wynająć pojazd za granicą

Początek 2025 r. zapowiada zmiany wpływające na funkcjonowanie polskich firm transportowych. Jedną z nich jest nowelizacja ustawy o transporcie drogowym z 21 listopada 2024 r., zgodnie z którą polscy przewoźnicy od niedawna mogą wypożyczyć ciężarówkę zarejestrowaną za granicą. Rozwiązanie to może przynieść korzyści firmie transportowej i zwiększyć np. elastyczność operacyjną czy ograniczyć liczbę przestojów, ale ma też swoje ograniczenia. Jakie? Co ważniejsze, nieprzestrzeganie nowych regulacji niesie ryzyko dotkliwych kar finansowych dla przewoźników.

Rewolucja w branży finansowej: Konferencja dla Biur Rachunkowych i Księgowych

W dynamicznie zmieniającym się świecie finansów, bycie na bieżąco z trendami i nowymi regulacjami to klucz do sukcesu. Dlatego już w marcu 2025 roku odbędzie się jedno z najważniejszych wydarzeń w branży – Konferencja dla Biur Rachunkowych i Księgowych – KONEL. To niepowtarzalna okazja, by poszerzyć wiedzę, nawiązać kontakty i zyskać przewagę konkurencyjną.

REKLAMA