Jak ustalić wymiar urlopu wypoczynkowego

Długie weekendy i dni wolne od pracy w 2020 roku

Każdy pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Prawa tego nie może się zrzec. To, z ilu dni wolnych będzie mógł skorzystać zależy przede wszystkim od jego ogólnego stażu pracy oraz od tego czy jest to jego pierwsza praca na umowę o pracę czy kolejne zatrudnienie.

Wymiar urlopu wypoczynkowego

Określony w ten sposób wymiar urlopu na podstawie art. 154 § 1 Kodeksu pracy wynosi:

- 20 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,

- 26 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Do łącznego okresu zatrudnienia wlicza się zarówno wszystkie okresy poprzednich zatrudnień bez względu na przerwy w świadczeniu pracy i sposób ustania stosunku pracy, jak i okresy pobierania nauki niepodlegające sumowaniu, przy czym jeśli okresy te pokrywają się, tzn. jeżeli pracownik jednocześnie pracował i uczył się, to obliczając długość okresu zatrudnienia wybiera się wariant dla niego korzystniejszy. W przypadku ukończenia różnych szkół do okresu pracy determinującego wymiar urlopu wlicza się inną liczbę lat zależną od rodzaju szkoły, to jest:

- czas trwania nauki przewidziany programem nauczania, nie więcej jednak niż 3 lata - gdy mówimy o zasadniczej lub innej równorzędnej szkole zawodowej,

- czas trwania nauki przewidziany programem nauczania, nie więcej jednak niż 5 lat - gdy mówimy o średniej szkole zawodowej,

- 5 lat - gdy mówimy o średniej szkole zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych,

- 4 lata - gdy mówimy o średniej szkole ogólnokształcącej,

- 6 lat - gdy mówimy o szkole policealnej,

- 8 lat - gdy mówimy o szkole wyższej (studia licencjackie, inżynierskie, magisterskie).

Polecamy: Monitor prawa pracy i ubezpieczeń

Wymiar urlopu wypoczynkowego w przypadku pierwszej pracy

Pracownikowi zatrudnionemu po raz pierwszy na umowę o pracę, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, na podstawie art. 153 § 1 Kodeksu pracy przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego z upływem każdego kolejnego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu, z którego mógłby skorzystać po przepracowaniu całego roku. W przypadku pierwszej pracy w życiu, gdy łączny okres zatrudnienia nie przekracza jeszcze 10 lat, zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy uzyskuje zatem prawo do korzystania z urlopu w częściach - w wysokości 1/12 z 20 dni po przepracowaniu każdego miesiąca pracy, to jest np. po pierwszym miesiącu ma prawo do 1,(6) dnia odpoczynku, a po dwóch miesiącach do 3,(3) dnia odpoczynku.

Przyjmuje się, że jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, jeśli taki jest dobowy wymiar czasu pracy pracownika w danym dniu. W związku jednak z tym, że w sytuacji pierwszej pracy nie dokonuje się zaokrąglenia liczby dni odpoczynku, to możliwe jest udzielenie urlopu w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy, jeżeli ta część pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika. Mimo to prezentuje się także stanowisko, że pracodawca chcąc uprzywilejować osobę zatrudnioną może udzielić jej urlopu w wyższym wymiarze zaokrąglając liczbę dni odpoczynku.

Warto pamiętać, że odnosząc się do powszechnie stosowanych zasad w prawie pracy okres miesiąca pracy nie kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi tego terminu (tak jak to jest w prawie cywilnym) tylko z upływem dnia poprzedzającego go, to jest np. jeśli zakład pracy zawarł umowę o pracę od dnia 01.09.2011 roku to pierwszy miesiąc pracy (z możliwością nabycia uprawnień do urlopu) upłynął pracownikowi 30.09.2011 roku, natomiast jeśli umowa o pracę została zawarta od dnia 21.09.2011 roku to pierwszy miesiąc pracy upłynął 20.10.2011 roku i tego dnia pracownik nabył prawo do swojego pierwszego urlopu. Pogląd taki prezentowany jest także w orzecznictwie sądowym.

Wyznaczając wymiar urlopu wypoczynkowego w przypadku pierwszej pracy w pełnym wymiarze czasu pracy należy przede wszystkim obliczyć przez ile pełnych miesięcy pracy zatrudniony będzie ją świadczył. Liczbę miesięcy przemnaża się przez wyznaczony uprzednio „wymiar miesięczny” czyli 1,(6) dnia, a otrzymany wynik przelicza się na pełne dni odpoczynku, natomiast niepełną część dnia przelicza się na pozostałe godziny wolne do wykorzystania. Przykładowo, jeśli pracownik podejmie swoją pierwszą pracę na pełen etat na okres czterech miesięcy to wówczas wymiar urlopu wypoczynkowego wyniesie:

W związku z powyższym w przypadku czterech miesięcy pracy wymiar urlopu wypoczynkowego w wysokości 6,(6) dnia oznacza dla pracownika 6 pełnych dni odpoczynku po 8 godzin oraz 0,(6) dnia co przeliczone na godziny stanowi 5 godzin i 20 minut.

Przykład 1

Dnia 11.07.2011 roku zakład pracy zawarł umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na trzymiesięczny okres próbny od 11.07.2011 roku do 10.10.2011 roku z pracownikiem Piotrem będącym absolwentem szkoły policealnej (szkoła ukończona dnia 22.06.2011 roku), dla którego jest to pierwsza praca.

- Staż pracy Pana Piotra będący podstawą do naliczenia urlopu wypoczynkowego w tym zakładzie pracy wynosi 6 lat (z tytułu ukończenia szkoły policealnej).

- Wymiar urlopu wypoczynkowego Pana Piotra w 2011 roku będący podstawą do obliczenia liczby przysługujących mu dni urlopu do wykorzystania w związku z dotychczasowym stażem pracy krótszym niż 10 lat wynosi 20 dni.

- Wymiar urlopu wypoczynkowego Pana Piotra proporcjonalny do zawartej umowy o pracę z obecnym pracodawcą wynosi 5 dni (1/12 z 20 dni za każdy miesiąc pracy czyli 1/12 przemnożona przez wymiar urlopu to jest 20 i liczbę miesięcy pracy to jest 3, bez zaokrąglania), przy czym do dnia 09.10.2011 roku pracownik ma prawo do 3,(3) dni odpoczynku, a prawo do kolejnych nabywa dopiero dnia 10.10.2011 roku po przepracowaniu całych trzech miesięcy pracy.

Wymiar urlopu wypoczynkowego przy kolejnych zatrudnieniach

W każdym następnym roku kalendarzowym pracownik nabywa prawo do kolejnych urlopów wypoczynkowych. Pracownikowi uprawnionemu do kolejnego urlopu, podejmującemu następne zatrudnienie na umowę o pracę w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą, na podstawie art. 155¹ § 1 Kodeksu pracy przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu u niego przepracowanego. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy przed rozwiązaniem umowy o pracę osoba zatrudniona wykorzysta urlop w wymiarze jej przysługującym lub w wyższym. Wówczas kolejny pracodawca musi odpowiednio skorygować wymiar urlopu umniejszając go w ten sposób, by łączny należny pracownikowi w danym roku kalendarzowym wymiar nie był niższy od tego, który wynika z okresu zatrudnienia w danym roku u wszystkich pracodawców.

W pozostałych przypadkach nowy zakład pracy daje pracownikowi kolejne prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego (w przypadku umowy o pracę na czas nie krótszy niż do końca roku) albo w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym (w przypadku umowy o pracę na czas krótszy niż do końca roku). Bardzo istotne jest w takiej sytuacji zwracanie uwagi na to, by łączny należny pracownikowi w danym roku kalendarzowym wymiar nie był wyższy od określonego ogólnym stażem i wymiarem czasu pracy.

Przy tego typu wyliczeniach niepełny miesiąc kalendarzowy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca, a jeśli w tym samym miesiącu kalendarzowym nastąpi ustanie stosunku pracy i nawiązanie nowego, to zaokrąglenia do pełnego miesiąca dokonuje dotychczasowy pracodawca. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Chcąc precyzyjnie wyznaczyć wymiar urlopu wypoczynkowego przy kolejnych zatrudnieniach na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy należy analogicznie obliczyć przez ile miesięcy pracy zatrudniony będzie ją świadczył. Liczbę miesięcy przemnaża się przez wyznaczony „wymiar miesięczny” czyli 1,(6) dnia w przypadku gdy wymiar jest równy 20 dni oraz 2,1(6) dnia w przypadku gdy wymiar jest równy 26 dni, a otrzymany wynik zaokrągla się w górę (bądź w dół) - w zależności od wariantu. Przykładowo, jeśli pracownik legitymujący się ponad dziesięcioletnim stażem pracy podejmie następną pracę w danym roku kalendarzowym na pełen etat na okres czterech miesięcy (od maja do sierpnia) to wówczas wymiar urlopu wypoczynkowego wyniesie:

Jeżeli natomiast ta sama osoba zawrze w danym roku kalendarzowym kolejną umowę o pracę z innym pracodawcą na pełen etat na okres czterech miesięcy (od września do końca roku) to wówczas przy obliczaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego trzeba będzie odjąć od pełnego wymiaru zsumowane uprzednio wszystkie wykorzystane już w danym roku dni urlopu.

Przykład 2

Dnia 01.09.2011 roku zakład pracy zawarł umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na dwumiesięczny okres próbny od 01.09.2011 roku do 31.10.2011 roku z pracownicą Marią legitymującą się dwoma dyplomami ukończenia szkoły wyższej (studia licencjackie ukończone dnia 10.06.2009 roku i studia magisterskie ukończone dnia 29.08.2011 roku) oraz czternastomiesięcznym stażem pracy (umowa o pracę z poprzednim pracodawcą od 01.07.2010 roku do 31.08.2011 roku, dodatkowo: informacja ze świadectwa pracy o liczbie wykorzystanych dni urlopu wypoczynkowego w bieżącym roku kalendarzowym - 14 dni).

- Staż pracy Pani Marii wynosi razem 9 lat i 2 miesiące (8 lat z tytułu ukończenia trzyletnich studiów licencjackich oraz rok i 2 miesiące pracy, gdyż okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy biegł równolegle z dodatkowym okresem pobierania nauki, nie nadającym większych uprawnień z tytułu ukończenia studiów magisterskich).

- Wymiar urlopu wypoczynkowego Pani Marii w 2011 roku w związku z dotychczasowym łącznym stażem pracy krótszym niż 10 lat wynosi 20 dni.

- Wymiar urlopu wypoczynkowego Pani Marii proporcjonalny do zawartej umowy o pracę z obecnym pracodawcą wynosi 3,(3) dnia - co po zaokrągleniu w górę daje 4 dni (1/12 z 20 dni za każdy miesiąc pracy czyli 1/12 przemnożona przez wymiar urlopu to jest 20 i liczbę miesięcy pracy to jest 2, zaokrąglona w górę).

Przykład 3

Dnia 20.10.2011 roku pracownica Maria (z przykładu 2) w trakcie trwania umowy o pracę z aktualnym pracodawcą otrzymała inną propozycję pracy w pełnym wymiarze czasu pracy na czas określony od 01.11.2011 roku do 30.04.2012 roku, z której zdecydowała się skorzystać po rozwiązaniu się dotychczasowej umowy o pracę z upływem czasu, na który była zawarta, to jest z dniem 31.10.2011 roku (umowa o pracę z ostatnim pracodawcą od 01.09.2011 roku do 31.10.2011 roku, dodatkowo: informacja ze świadectwa pracy o liczbie wykorzystanych dni urlopu wypoczynkowego w bieżącym roku kalendarzowym - 4 dni).

- Staż pracy Pani Marii u kolejnego pracodawcy na dzień 01.11.2011 roku wynosi obecnie razem 9 lat i 4 miesiące (8 lat z tytułu ukończenia trzyletnich studiów licencjackich, rok i 2 miesiące pracy z poprzedniego zakładu pracy oraz 2 miesiące z ostatniego).

- Wymiar urlopu wypoczynkowego Pani Marii w 2011 roku w związku z dotychczasowym łącznym stażem pracy krótszym niż 10 lat wynosi nadal 20 dni.

- Wymiar urlopu wypoczynkowego Pani Marii w nowym zakładzie pracy wynosi 2 dni (mimo, że wyliczany proporcjonalnie do zawartej umowy o pracę z nowym pracodawcą wynosi 3,(3) dnia), ponieważ należny pracownikowi w danym roku kalendarzowym wymiar nie może przekroczyć tego określonego w kodeksie pracy (w tym wypadku 20) - co po uwzględnieniu 14 dni urlopu wykorzystanych w poprzednim zakładzie pracy i 4 dni urlopu wykorzystanych w ostatnim zakładzie pracy (według danych i wyliczeń z przykładu 2) da dokładnie 2 dni.

Podstawa prawna:

- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - Dz. U. 1974 nr 24, poz. 141 (tekst pierwotny) i Dz. U. 1998 nr 21, poz. 94 (tekst jednolity) z późn. zm.; Dz. U. 2011 nr 36, poz. 181, nr 63, poz. 322, nr 80, poz. 432 oraz nr 144, poz. 855 (wg stanu prawnego na dzień 29 grudnia 2011 roku)

- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika - Dz. U. nr 62, poz. 286 z późn. zm.; 2002 nr 214, poz. 1812, 2003 nr 230, poz. 2293, 2006 nr 125, poz. 869,  2009 nr 115, poz. 971 (wg stanu prawnego na dzień 29 grudnia 2011 roku)

Małgorzata Przebieracz

Outsourcing Rachunkowości - Grant Thornton