Ukraińcy w Polsce – zatrudnienie, integracja, edukacja

Dane statystyczne w zakresie tytułów pobytowych, na podstawie których cudzoziemcy będący obywatelami państw trzecich, przebywają w Polsce posiada Urząd ds. Cudzoziemców, który publikuje je na stronie https://udsc.gov.pl/statystyki/raporty-okresowe/zestawienia-roczne/.

Natomiast Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) dysponuje danymi statystycznymi (uzyskiwanymi z powiatowych urzędów pracy i urzędów wojewódzkich) dot. liczby cudzoziemców pracujących w Polsce na podstawie różnych dokumentów dopuszczających cudzoziemców do polskiego rynku pracy: zezwolenia na pracę cudzoziemca, oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, zezwolenia na pracę sezonową cudzoziemca.

Obywatele Ukrainy stanowią najliczniejszą grupę cudzoziemską w Polsce, przodując w statystykach wiz, wjazdów, osiedlania się, podejmujących w Polsce pracę czy studia. W ostatnim czasie obserwuje się jednak zatrzymanie trwającego od pięciu lat wzrostu udziału obywateli Ukrainy wśród pracujących na polskim rynku pracy. Pomimo to nadal ponad 90% cudzoziemskich pracowników wykonujących prace krótkoterminowe stanowią obywatele Ukrainy, a w przypadku prac wykonywanych na podstawie zezwoleń, pozwalających na wykonywanie pracy w dłuższym okresie - ponad 80%.

Od lat zdecydowana większość Ukraińców pracujących w Polsce podejmuje pracę w tzw. procedurze uproszczonej (oświadczenia), która pozwala pracować bez zezwolenia na pracę przez 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy pod warunkiem wpisania przez powiatowy urząd pracy oświadczenia pracodawcy o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń (do 2017 r. - oświadczenia pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi).

Ukraińcy pracują w Polsce również na podstawie, wprowadzonego z początkiem 2018 roku, zezwolenia na pracę sezonową, które pozwala wykonywać pracę przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy w roku kalendarzowym w sektorach: rolnictwo, ogrodnictwo, turystyka, w ramach działalności określonych w rozporządzeniu (Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy I Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie podklas działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), w których wydawane są zezwolenia na pracę sezonową cudzoziemca).

W 2017 r dla obywateli Ukrainy zarejestrowano 1 714 891 oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi (94% wszystkich zarejestrowanych w tym roku oświadczeń), natomiast wojewodowie wydali 192 547 zezwoleń na pracę (82% ogółu wydanych zezwoleń). Wzrost r/r wyniósł prawie 36% dla oświadczeń i 86% dla zezwoleń. W I półroczu 2018 r. obywateli Ukrainy dotyczyło 98% wydanych zezwoleń na pracę sezonową (31 200 zezwoleń), prawie 92% „nowych” oświadczeń wpisanych do ewidencji oświadczeń (692 466 oświadczeń) oraz 74% zezwoleń na pracę (110 075 zezwoleń).

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podkreślił, że podanych wyżej liczb dot. poszczególnych dokumentów nie należy utożsamiać z liczbą obywateli Ukrainy faktycznie podejmujących pracę w Polsce. W przypadku prac sezonowych liczby te mogą być większe, jako że zgodnie z ustawą cudzoziemiec - w określonych przypadkach - może wykonywać pracę sezonową jeszcze przed wydaniem zezwolenia na pracę sezonową.

Na przestrzeni ostatnich trzech lat widoczna jest tendencja wzrostowa w zakresie zawierania umów o pracę i umów zlecenie, a malejąca w odniesieniu do umów o dzieło. Wzrost zawieranych umów o pracę i umów zlecenie przekłada się na wzrost obywateli Ukrainy w polskim systemie powszechnym ubezpieczeń społecznych. Według danych ZUS dotyczących cudzoziemców zgłoszonych do ubezpieczenia emerytalno-rentowego na koniec II kwartału 2018 r obywatele Ukrainy stanowili 75% ubezpieczonych cudzoziemców z państw trzecich (ponad 400 tys.).

Polecamy: Miał być wielki projekt, a jest wielki chaos. Co dalej z Nowym Jedwabnym Szlakiem?

Polecamy: Umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od stycznia 2019 r.

Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF

Integracja i świadczenie wychowawcze dla cudzoziemców

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej  poinformował też, że w Polsce wdrażany jest obecnie Fundusz Azylu, Migracji i Integracji (FAMI), który przeznaczony jest między innymi na integrację cudzoziemców. Środki z funduszu FAMI zostały zakontraktowane przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wojewodom, którzy na swoim terenie realizują projekty integracyjne, skierowane także do obywateli Ukrainy legalnie przebywających na terenie Polski, polegające między innymi na:

- nauce języka polskiego,

- zapewnieniu doradztwa i pomocy w kwestiach legalizacji pobytu, administracyjnych i prawnych, przysługujących praw pracowniczych,

- zapewnieniu doradztwa i pomocy integracyjnej, opieki zdrowotnej, psychologicznej i socjalnej, opieki nad dziećmi oraz łączenia rodzin,

- działaniach zwiększających kontakt i integrację ze społeczeństwem polskim,

- zapewnieniu kursów adaptacyjnych dla cudzoziemców dotyczących wartości i praw obowiązujących w Polsce,

- zapewnieniu wsparcia dla szkół w zakresie pracy z dzieckiem cudzoziemskim, a także

- działania wspierające usamodzielnienie się i samowystarczalność cudzoziemców.

Projekty realizowane są przez Wojewodów od początku 2018 roku. Grupą docelową działań są cudzoziemcy niebędący obywatelami Unii Europejskiej, przebywający na terytorium Polski legalnie, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 grudnia 2013 o cudzoziemcach (z późniejszymi zmianami).

Z danych jednostkowych z II kwartału 2018 r., gromadzonych przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w Zbiorach Centralnych wynika, że w powyższym okresie świadczenie wychowawcze (potocznie zwane „500 plus”) wypłacane było na 4 562 dzieci z obywatelstwem ukraińskim, a wśród wnioskodawców o to świadczenie 4 394 osoby miało obywatelstwo ukraińskie.