PIT od przychodów zleceniobiorców z Ukrainy przebywających w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym

Kwestia posiadania miejsca zamieszkania w Polsce

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm. – dalej u.p.d.o.f.), osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).

Zgodnie z art. 3 ust. 2a u.p.d.o.f., osoby, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

Za dochody (przychody) osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się m.in. w  dochody (przychody) z działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia.

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - stosownie do art. 3 ust. la ww. ustawy - uważa się osobę fizyczną, która:

• posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
• przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Przepisy art. 3 ust. 1. la, 2a i 2b stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (art. 4a u.p.d.o.f.).

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

W tym momencie należałoby dokonać analizy Konwencji między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku z dnia 12 stycznia 1993 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 63, poz. 269 – dalej UPO).

Zgodnie z art. 4 ust. 1 UPO określenie „osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie” oznacza każdą osobę, która zgodnie z prawem tego Państwa podlega tam opodatkowaniu z uwagi na miejsce zamieszkania, jej miejsce stałego pobytu, siedzibę zarządu albo inne kryterium o podobnym charakterze. Jednakże określenie to nie obejmuje osoby, która podlega opodatkowaniu w Umawiającym się Państwie z tytułu dochodu uzyskiwanego tylko w tym Państwie lub z tytułu majątku znajdującego się w danym Państwie.

W myśl art. 4 ust. 2 UPO, jeżeli stosownie do postanowień ustępu 1 tego artykułu osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach, to jej status będzie określony według następujących zasad:

• osobę uważa się za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania; jeżeli ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek jej interesów życiowych);
• jeżeli nie można ustalić, w którym Umawiającym się Państwie osoba ma ośrodek interesów życiowych, albo jeżeli nie posiada ona stałego miejsca zamieszkania w żadnym z Umawiających się Państw, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym zwykle przebywa;
• jeżeli przebywa ona zazwyczaj w obydwu Państwach lub nie przebywa zazwyczaj w żadnym z nich, to będzie ona uważana za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, którego jest obywatelem;
• jeżeli jest ona obywatelem obu Państw lub nie jest obywatelem żadnego z nich, właściwe władze Umawiających się Państw rozstrzygną zagadnienie w drodze wzajemnego porozumienia.

W świetle wyżej cytowanych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za osobę posiadającą w Polsce miejsce zamieszkania dla celów podatkowych uważa się taką, która posiada w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub przebywa w Polsce przez więcej niż 183 dni w roku kalendarzowym. Jeżeli natomiast osoba posiada miejsce zamieszkania w dwóch państwach zgodnie z ich prawem wewnętrznym, to dla ustalenia rezydencji podatkowej, należy sięgnąć do stosownych postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Zdaniem organów podatkowych sam fakt przekroczenie pobytu powyżej 183 dni i nie przedłożenie certyfikatu rezydencji decyduje o tym, że osoba taka podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce (np. interpretacja nr DD11/ 033/11-6/GOJ/14/ - Minister Finansów, 30.12.2014 r., interpretacja nr ILPB2/415-1065/14-5/TR – Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, 06.02.2015 r.).

Oznacza to, że jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania na Ukrainie przebywa w Polsce krócej niż 183 dni, lecz nie udokumentowała swojego miejsca zamieszkania za granicą certyfikatem rezydencji i osiąga dochody z tytułu osobiście świadczonych usług w Polsce, to  podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Po upływie 183 dni pobytu obcokrajowca w Polsce, który nie przedstawił certyfikatu rezydencji, jego dochód należy opodatkować na zasadach ogólnych, w sposób przewidziany dla osób podlegających nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce.

Opodatkowanie umów zlecenia według umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

Zgodnie z art. 14 ust. 1 UPO dochody, które osoba mająca miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie osiąga z wykonywania wolnego zawodu albo z innej działalności o samodzielnym charakterze, podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie, chyba że osoba ta dysponuje zwykle stałą placówką w drugim Umawiającym się Państwie dla wykonywania swej działalności. Jeżeli dysponuje ona taką stałą placówką to dochody mogą być opodatkowane w drugim Państwie, jednak tylko w takim zakresie, w jakim mogą być przypisane tej stałej placówce.

Powyższe oznacza, iż dochód z tytułu osobiście świadczonych usług przez osobę mającą zamieszkania na Ukrainie osiągany na terytorium Polski może być opodatkowany w Polsce, pod warunkiem, że osoba ta prowadzi działalność w Polsce za pomocą stałej placówki położonej w Polsce.

Natomiast, jeżeli osoba mająca miejsce zamieszkania na Ukrainie nie prowadzi działalności za pomocą stałej placówki położnej w Polsce, to dochód przez nią uzyskany może być opodatkowany tylko w państwie jej rezydencji, tj. na Ukrainie. Warunkiem jest jednak przedstawienie płatnikowi certyfikatu rezydencji.

W świetle powyższych przepisów, dochody osiągnięte z umów zlecenia przez osobę mającą miejsce zamieszkania na Ukrainie nie podlegają opodatkowaniu w Polsce, pod warunkiem, że osoba ta przedstawi płatnikowi ukraiński certyfikat rezydencji.

Jeśli jednak pracownicy z Ukrainy nie posiadają certyfikatu rezydencji z kraju swojego pochodzenia to uznać należy, że przychody osiągnięte przez obywateli Ukrainy podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych w Polsce.

Opodatkowanie umów zlecenia zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych

Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f. podatek dochodowy od uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby, o których mowa w art. 3 ust. 2a, m.in. od przychodów z działalności określonej w art. 13 pkt 2 i 6-9 pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 20% przychodu.

Dochód obcokrajowców, którzy podlegają opodatkowaniu na zasadach nieograniczonego obowiązku podatkowego, a którzy nie przedstawili certyfikatu rezydencji poświadczającego ich miejsce zamieszkania za granicą, nie podlega opodatkowaniu zgodnie z art. 29 u.p.d.o.f. , gdyż przepis ten stosuje się wyłącznie w przypadku opodatkowania dochodów osób niemających miejsca zamieszkania na terytorium Polski. W tej sytuacji brak jest przesłanek dla zastosowania art. 29 u.p.d.o.f. .

Zatem w sytuacji, gdy zleceniobiorca z Ukrainy nie przedłoży certyfikatu rezydencji oraz jego okres pobytu w Polsce przekroczy 183 dni, to płatnik zobowiązany jest pobrać, od tego dnia,  podatek na zasadach ogólnych, traktując ww. osobę jako osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zasada ta będzie miała zastosowanie „wstecz", tzn. po przekroczeniu okresu 183 dni w roku podatkowym przychody otrzymywane przez osoby z Ukrainy z tytułu umowy zlecenia, lub umowy o dzieło będą podlegały opodatkowaniu na zasadach ogólnych od początku okresu przebywania na terytorium Polski.

W konsekwencji, kwoty wypłacane Ukraińcom winny być opodatkowane 20% zryczałtowanym podatkiem dochodowym – zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 u.p.d.p.f. – jedynie do momentu przekroczenia opisanych 183 dni w roku podatkowym. Jeżeli osoby te nie przedłożą płatnikowi certyfikatów rezydencji, po przekroczeniu 183 dni pobytu w Polsce w roku podatkowym, przedmiotowe kwoty należy opodatkować na zasadach ogólnych od początku okresu przebywania na terytorium Polski w danym roku podatkowym.

Zleceniobiorca wypełniając roczne zeznanie podatkowe będzie zatem zobowiązany zapłacić podatek na zasadach ogólnych od całości ww. dochodów i wykazać kwotę podatku pobranego przez płatnika jako zaliczkę na podatek.

Jednocześnie, jeżeli w terminie późniejszym podatnik udokumentuje swoje miejsce zamieszkania za granicą przedstawiając certyfikat rezydencji, a z umowy wynika brak opodatkowania jego dochodu w Polsce, lub opodatkowanie go według stawki niższej niż została zastosowana, to podatnik ma możliwość wystąpienia do właściwego organu podatkowego o zwrot nadpłaty podatku dochodowego, pobranego w wysokości wyższej niż należna.