REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Renta alimentacyjna przyznawana po śmierci bliskiej osoby

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Odszkodowania Campter
Campter Odszkodowania uzyskuje odszkodowania dla osób poszkodowanych w wypadkach oraz na skutek zdarzeń losowych
Renta alimentacyjna – przyznawana po śmierci bliskiej osoby
Renta alimentacyjna – przyznawana po śmierci bliskiej osoby

REKLAMA

REKLAMA

Tak zwana renta alimentacyjna to renta przyznawana po śmierci osoby bliskiej. W artykule omówiono pojęcie i charakter prawny renty oraz jej podstawy prawne, krąg osób zobowiązanych i uprawnionych do tego świadczenia, przesłanki jej zasądzenia oraz wysokości, a także praktyczne zagadnienia, takie jak charakterystyka dowodów w procesie o zasądzenie renty alimentacyjnej.

Podstawy prawne renty alimentacyjnej

Renta przyznawana osobom bliskim zmarłego poszkodowanego wskutek deliktu ma swą podstawę prawną w przepisie art. 446 § 2 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Zgodnie z jego treścią „osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

REKLAMA

Autopromocja

REKLAMA

Przepis ten reguluje instytucję tzw. renty alimentacyjnej. Renta ta ma charakter roszczenia odszkodowawczego - ponieważ do przesłanek jej przyznania należy śmierć, wskutek czynu niedozwolonego, osoby zobowiązanej do alimentacji - jednakże służy ona naprawieniu szkody poniesionej przez to, że pozostali bliscy utracili osobę zobowiązaną do alimentacji (lub dobrowolnie dostarczającą im środków utrzymania) (wyrok SN z dnia SN z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 360/02).

Należy więc odróżnić tę rentę w szczególności od renty przyznawanej na podstawie przepisu art. 444 § 2 k.c. poszkodowanemu deliktem, renty umownej uregulowanej w art. 903 i następnych k.c. (choć przepisy te stosuje się do renty alimentacyjnej na przykład w zakresie jej waloryzacji), a także renty rodzinnej z ubezpieczenia społecznego - jej przyznanie na rzecz członków rodziny zmarłego jest niezależne i nie wyklucza przyznania renty alimentacyjnej (tak wyrok SN z dnia 24 czerwca 2008 r., I PK 298/07).

Rodzaje renty alimentacyjnej

W zasadzie przepis art. 446 § 2 k.c. reguluje dwa różne rodzaje renty alimentacyjnej. Jedna z nich służy osobom, które były osobami uprawnionymi do alimentów ze strony zmarłego (tzw. renta obligatoryjna). Uprawnionymi do drugiego rodzaju renty alimentacyjnej są osoby, którym zmarły stale i dobrowolnie dostarczał środków utrzymania (tzw. renta fakultatywna) (E. Ryś, Odpowiedzialność cywilna z tytułu śmierci osoby bliskiej, „Monitor Prawniczy”, nr 24, 2008).

Krąg osób uprawnionych do renty obligatoryjnej wyznaczają wprost przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.) - obejmuje on osoby złączone ze zmarłym więzami pokrewieństwa (rodzice, dzieci, rodzeństwo) lub więzami prawnymi (małżonkowie, przysposobieni). Natomiast w przypadku renty fakultatywnej k.c. posługuje się pojęciem „osób bliskich” zmarłego. Pojęcie to nie jest zdefiniowane ustawowo, jednakże przyjmuje się, że obejmuje ono zarówno osoby złączone więzami pokrewieństwa i powinowactwa, jak i inne osoby pozostające w faktycznej, długotrwałej zażyłości (konkubenci, rodzice zastępczy, dalsi krewni) (M. Safjan, Art. 446 (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red.: K. Pietrzykowski, Warszawa 2013).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Podstawą przyznania renty może być zatem:

  1. w przypadku renty obligatoryjnej - istnienie obowiązku alimentacyjnego po stronie zmarłego na rzecz osoby występującej z roszczeniem. W tym przypadku świadczenie nie jest zależne od tego, czy zmarły poszkodowany faktycznie dostarczał środki utrzymania na rzecz osoby uprawnionej, zależy natomiast od tego, czy w chwili śmierci spełnione były przesłanki aktualizujące obowiązek alimentacyjny wobec tej osoby; zob. wyr. SN z 24.8.1990 r. (I CR 422/90),
  2. w przypadku renty fakultatywnej - fakt stałego świadczenia środków utrzymania przez zmarłego na rzecz osoby bliskiej, o ile wymagają tego zasady współżycia społecznego. Ważne jest aby świadczenia te nie wynikały z orzeczenia Sądu, miały charakter stały (jako przeciwieństwo świadczeń sporadycznych) oraz by były dobrowolne (a więc nie mogą wynikać z niedozwolonej presji osób trzecich) (P. Machnikowski, Art. 446 (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red.: E. Gniewek, Warszawa 2014).

Choć brzmienie przepisu sugeruje, że zasady współżycia społecznego odgrywają rolę jedynie przy rencie fakultatywnej, roszczenie nie może się sprzeciwiać zasadom współżycia społecznego (art. 5 k.c.) także w odniesieniu do renty obligatoryjnej. Z jednej strony zatem zasady współżycia społecznego mogą wpłynąć na zasądzenie renty na potrzeby wykraczające poza podstawowe potrzeby uprawnionego, z drugiej zaś strony postępowanie uprawnionego sprzeczne z zasadami współżycia społecznego może prowadzić do oddalenia roszczenia o rentę, także obligatoryjną (uchwała SN z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86).

Kasy fiskalne 2015 / 2016 – zwolnienia

Nowe wzory deklaracji i informacji PIT 2014 / 2015

Kalkulatory

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Wysokość renty alimentacyjnej

Rozróżnienie dwóch rodzajów renty – obligatoryjnej i fakultatywnej wpływa również na zasądzenie przez Sąd renty alimentacyjnej w określonej wysokości.

REKLAMA

W przypadku renty obligatoryjnej reguluje to wprost art. 135 k.r.o., zgodnie z którym zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Zakres potrzeb poszkodowanego będzie podlegał ocenie zróżnicowanej w zależności od tego, czy uprawnionymi są dzieci zmarłego, czy inne osoby. W pierwszym przypadku podstawą określenia wysokości renty jest brak samodzielności po stronie uprawnionego do alimentów (art. 133 § 1 k.r.o.) w drugim - istnienie stanu niedostatku (art. 133 § 2 k.r.o.) oraz w sytuacji obowiązku alimentacyjnego pomiędzy byłymi małżonkami, występowanie stanu istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego (art. 60 § 2 k.r.o.) (M. Safjan, op. cit.).

Z kolei odpowiadające powyższej przesłance kryterium „możliwości zarobkowych zobowiązanego” jest najczęściej wyliczeniem obejmującym faktyczne dochody zobowiązanego przed śmiercią (z uwzględnieniem tej ich części, która przeznaczał on na własne potrzeby) a także hipotetyczne możliwości zarobkowe zmarłego, w tym możliwości na rynku pracy, kształtowanie się wysokości wynagrodzenia w danej dziedzinie, zakres kwalifikacji zawodowych zmarłego.

W odniesieniu do renty fakultatywnej wydaje się, że wysokość świadczenia alimentacyjnego wyznacza z jednej możliwości dowodowe ze strony uprawnionego – w zakresie wykazania wysokości świadczeń uiszczanych przez zmarłego, z drugiej strony zaś miarkują je (w górę lub w dół) zasady współżycia społecznego. Należy podkreślić, że zgodnie z interpretacją wynikającą z orzecznictwa Sądu Najwyższego, przy ustalaniu wysokości renty alimentacyjnej nie mogą odnieść żadnego skutku argumenty odwołujące się do rozstrzygnięć w innych analogicznych sprawach (ze względu na indywidualny charakter tego świadczenia) (por. wyrok SN z dnia 3 lipca 2008 r., IV CSK 113/08).

Renta roszczeniem osobistym

Ów indywidualny charakter renty nie upoważnia do zasądzenia jednej "łącznej" renty na rzecz kilku osób, uprawnionych. Prawo do renty, przewidzianej w przepisie art. 446 § 4 k.c. jest roszczeniem osobistym każdej z osób uprawnionych i powinno być określone dla każdej z tych osób odrębnie. Sprawca ma wyrównać, w formie renty, osobno każdej z osób wymienionych w przepisie art. 446 § 2 KC, jej osobistą szkodę, wynikającą z utraty świadczeń alimentacyjnych, jakich mogła oczekiwać od zmarłego bądź z uwagi na jego ustawowy obowiązek alimentacyjny, bądź z uwagi na zasady współżycia społecznego (por. wyr. SN z dnia 2 maja 1975 r., I CR 103/75).

Dowodzenie renty alimentacyjnej

Wykazanie przesłanek zasądzenia renty alimentacyjnej w określonej wysokości stanowi ciężar dowodowy osoby uprawnionej do tego świadczenia (zgodnie z art. 6 k.c.). Wobec braku przepisów ograniczających możliwości dowodowe należy uznać, że okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy o zasądzenie renty alimentacyjnej można wykazywać za pomocą wszelkich środków dowodowych. Mogą to być zarówno dokumenty czy wydruki komputerowe, jak i osobowe źródła dowodowe (zeznania świadków czy stron).

Każdą z okoliczności można oczywiście wykazywać za pomocą wyroków zapadłych w innych sprawach i decyzji administracyjnych. Zgodnie z przepisem art. 233 § 1 k.p.c. ocena materiału dowodowego należy do Sądu, przy czym Sąd oceni dowody na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału.


Przesłanki pokrewieństwa należy wykazać za pomocą aktów stanu cywilnego. Ze względu na przymiot dokumentów urzędowych w rozumieniu art. 244 Kodeksu postępowania cywilnego, akty stanu cywilnego korzystają zarówno z domniemania autentyczności, jak i domniemania prawdziwości. Naturalnie, pokrewieństwo można wykazywać także innymi środkami dowodowymi (np. dokumentami tożsamości).

Natomiast relację bliskości w rozumieniu przepisu art. 446 § 2 k.c. można wykazać jakimikolwiek środkami dowodowymi. Więzy pokrewieństwa wykazywać można również aktami stanu cywilnego, natomiast o bliskości emocjonalnej świadczyć mogą zeznania świadków, fotografie i nagrania filmowe, a o zażyłej relacji gospodarczej na przykład zawierane wspólnie umowy.

Podobnymi środkami dowodowymi posługiwać się można w celu wykazania wysokości żądanej renty. Możliwości zarobkowe zmarłego obejmować mogą zarówno dokumenty i inne dowody wykazujące jego wykształcenie (dyplomy, certyfikaty), jak i analizy lokalnego rynku pod kątem zarobków osiąganych przez osoby o podobnym wykształceniu i kwalifikacjach. Natomiast potrzeby uprawnionego wynikać mogą zarówno z faktur, umów i rachunków dokumentujących wydatki na bieżące utrzymanie, jak i z umów dotyczących kosztów wykształcenia czy innych dowodów uzasadniających ewentualne wyższe wydatki (np. z dokumentacji medycznej – w razie przewlekłych chorób).

Zasadność roszczenia w określonej wysokości w przypadku renty fakultatywnej wymaga udowodnienia, że pomoc świadczona przez zmarłego była pomocą istotną. (E. Ryś, op. cit.). Nie istnieją tu ograniczenia dowodowe, wobec tego zasadne jest na przykład przedstawienie wyciągów z rachunków bankowych w celu wykazania wpłat dokonywanych przez zmarłego. Obligatoryjne jest także wykazanie zgodności poszczególnych wydatków z zasadami współżycia społecznego.

Zagadnienia praktyczne związane z zasądzaniem renty alimentacyjnej znajdują odzwierciedlenie przede wszystkim w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz Sądów powszechnych – analiza orzeczeń wydanych w sprawach o zasądzenie renty stanowić może pomoc przy przygotowywaniu własnej dokumentacji w sprawie. Jednocześnie, w celu uzyskania fachowej obsługi procesu o zasądzenie renty najlepiej poszukać pomocy u profesjonalnego pełnomocnika.

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Księgowość w erze automatyzacji. Eksperci spotkają się w Targach Kielce

Nowe technologie, presja legislacyjna i rosnące oczekiwania klientów nie pozostawiają złudzeń – biura rachunkowe muszą redefiniować swoje modele działania. VI Kongres Biur Rachunkowych, który odbędzie się 30 września i 1 października 2025 roku w Targach Kielce, to odpowiedź branży na dynamiczne zmiany w otoczeniu prawnym, podatkowym i organizacyjnym.

Nowe zasady rozliczania VAT przy imporcie towarów w procedurze uproszczonej – projekt nowelizacji ustawy opublikowany

Zmiany w przepisach celnych Unii Europejskiej wymusiły aktualizację krajowych regulacji dotyczących VAT. W piątek 19 lipca na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług, przygotowany przez Ministerstwo Finansów. Nowelizacja ma istotne znaczenie dla przedsiębiorców korzystających z procedury uproszczonej przy imporcie towarów.

Darowizna od babci lub dziadka – kiedy nie zapłacisz podatku? Jest kilka warunków, które decydują o zwolnieniu

Otrzymałeś gotówkę od babci lub dziadka? Sprawdź, kiedy darowizna pieniężna nie podlega podatkowi od spadków i darowizn. Przepisy przewidują korzystne zwolnienia, ale warto znać limity kwoty wolnej i terminy zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego. Wyjaśniamy, co trzeba wiedzieć.

Uproszczenia w podatku od spadków i darowizn. Nowe przepisy coraz bliżej wejścia w życie

Senat przyjął nowelizację ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nowe przepisy mają uprościć formalności przy sprzedaży majątku otrzymanego od najbliższej rodziny oraz zlikwidować comiesięczne deklaracje podatkowe przy rentach prywatnych. Ustawa wraca teraz do Sejmu.

REKLAMA

Zaczynasz działalność gospodarczą? Tak można obniżyć składki ZUS na początku działania firmy [komunikat ZUS]

Rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej wiąże się z kosztami, szczególnie na starcie. Dlatego początkujący przedsiębiorcy mogą skorzystać z ulg, które pozwalają płacić niższe składki na ubezpieczenia społeczne albo nie płacić ich wcale. Do najważniejszych form wsparcia należą: ulga na start, preferencyjne składki, „Mały ZUS Plus” czy wakacje składkowe.

Darowizna dla córki z konta firmowego taty: Czy taki przelew korzysta ze zwolnienia podatkowego? KIS wyjaśnia

Skarbówka potwierdził, że przekazanie środków pieniężnych bezpośrednio z konta firmowego spółki, której darczyńca jest wspólnikiem, na konto obdarowanego – przy spełnieniu ustawowych formalności – może korzystać ze zwolnienia z podatku od darowizn. To jest dobra wiadomość dla podatników.

Ulga dla spadkobierców i przejrzystość dla podatników. Nowości w ustawie podatku od spadków i darowizn już wkrótce

Jest projekt nowelizacji ustawy o podatku od spadków i darowizn, który umożliwi przywrócenie terminu zgłoszenia spadku w wyjątkowych przypadkach oraz doprecyzuje moment powstania obowiązku podatkowego. Zmiany mają uprościć procedury, zwiększyć przejrzystość i wspierać sukcesję firm rodzinnych.

KSeF 2.0: firmy będą miały tylko 4 miesiące na testy. Co warto zrobić już teraz?

W czerwcu 2025 r. – zgodnie z harmonogramem – Ministerstwo Finansów udostępniło dokumentację interfejsu API KSeF 2.0. Jest to jednak materiał dla integratorów systemów i dostawców oprogramowania. Firmy wciąż czekają na udostępnienie środowiska testowego, które zaplanowano na koniec września. Konkretne testy będą więc mogły zacząć się dopiero w październiku. Tymczasem obowiązek korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur dla części firm wchodzi już w lutym – oznacza to niewiele czasu na przygotowanie.

REKLAMA

Projekt ustawy wdrażającej obowiązkowy KSeF po pierwszym czytaniu w Sejmie. Co się zmienia? [komentarz eksperta]

W dniu 9 lipca 2025 r., Sejm przeprowadził pierwsze czytanie i skierował do prac w komisji finansów projekt ustawy zakładającej wdrożenie obowiązkowego Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Wszystkie kluby i koła poselskie zapowiedziały dalsze prace nad projektem. Prace legislacyjne wchodzą w końcową fazę. Z coraz większą pewnością możemy więc stwierdzić, że obowiązkowy KSeF będzie wdrażany w dwóch etapach - od 1 lutego 2026 i od 1 kwietnia 2026 r.

Podatek u źródła 2025: Objaśnienia podatkowe ministra finansów dot. statusu rzeczywistego właściciela. Praktyczne szanse i nieoczywiste zagrożenia

Po latach oczekiwań i licznych postulatach ze strony środowisk doradczych oraz biznesowych, Ministerstwo Finansów opublikowało długo zapowiadane objaśnienia dotyczące statusu rzeczywistego właściciela w kontekście podatku u źródła (WHT). Teraz nadszedł czas, by bardziej szczegółowo przyjrzeć się poszczególnym zagadnieniom. Dokument z 3 lipca 2025 r., opublikowany na stronie MF 9 lipca, ma na celu rozwianie wieloletnich wątpliwości dotyczących stosowania klauzuli „beneficial owner”. Choć sam fakt publikacji należy ocenić jako krok w stronę większej przejrzystości i przewidywalności, nie wszystkie zapisy spełniły oczekiwania.

REKLAMA