REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zabezpieczenia umowne, czyli jak ograniczyć ryzyko niewypłacalności kontrahenta

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Zabezpieczenia umowne, czyli jak ograniczyć ryzyko niewypłacalności kontrahenta /Fotolia
Zabezpieczenia umowne, czyli jak ograniczyć ryzyko niewypłacalności kontrahenta /Fotolia
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

W prowadzeniu działalności gospodarczej istotne jest odpowiednie zabezpieczenie dokonywanych transakcji. Przedsiębiorca, który chce uniknąć przypadków niewypłacalności kontrahentów, powinien zadbać o właściwe zabezpieczanie umów pod względem prawnym, w celu ograniczenia ryzyka nie wykonania przedmiotu umowy.

Przedsiębiorcy przed rozpoczęciem negocjacji z nowym kontrahentem powinni dokonać właściwego i rzetelnego wywiadu gospodarczego, tzn. odpowiedniego sprawdzenia firmy pod względem jej stabilności finansowej oraz przeszłości handlowej. Widnienie firmy w rejestrze dłużników jest jednym z podstawowych elementów ostrzegawczych przed podpisaniem ostatecznej umowy. Z uwagi jednak na chęć zobowiązania się do współpracy z kontrahentem, co do którego pojawiły się wątpliwości należy zadbać o właściwy sposób zabezpieczenia treści umowy i wykonania przyszłego zobowiązania.

REKLAMA

REKLAMA

Kary pieniężne

Przepisy obowiązującego prawa przewidują osobowe oraz rzeczowe instytucje zabezpieczania właściwego wykonania umów w obrocie handlowym. Kara umowna z art. 483 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 Nr 16, poz. 93 ze zm.) stanowi kluczowy element większości zapisów umownych pomiędzy stronami. Zgodnie z zasadą swobody umów można w niej zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Jest to przykład kary pieniężnej, która odnosi się jednak wyłącznie do świadczeń niepieniężnych pomiędzy stronami. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Warto zauważyć, że jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. O rażąco wygórowanej karze możemy mówić w sytuacji, kiedy dotyka ona prawie całości świadczenia, a zobowiązanie zostało w części przez dłużnika wykonane. Jest to tzw. miarkowanie kary umownej, której sąd sam z urzędu zmniejszyć nie może. W takiej sytuacji kara zostanie tylko zmniejszona na zgłoszony i uzasadniony wniosek dłużnika.

Umowa z zagranicznym kontrahentem – na co polska firma musi zwrócić uwagę

REKLAMA

Podstawowym skutkiem niewykonania zobowiązania lub nienależytego jego wykonania jest zobowiązanie dłużnika do naprawienia wynikłej z tego szkody, chyba, że dłużnik wykaże, że za takie okoliczności odpowiedzialności nie ponosi (art. 471 k.c., tzw. odpowiedzialność ex contractu). Kara gwarancyjna w odróżnieniu od kary umownej jest przykładem instytucji zabezpieczenia umowy, która skutecznie pozbawia dłużnika możliwości uchylenia się od braku odpowiedzialności za zaciągnięte przez niego zobowiązania.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Strony w postanowieniach umowy zgodnie zastrzegają, że bez względu na przyczynę dłużnik zobowiązany będzie do zapłacenia określonej kwoty w sytuacji, kiedy nienależycie lub w całości nie wykona przedmiotu umowy. W praktyce zwraca się uwagę, że jest to lepsze zabezpieczenie niż powszechna w umowach kara umowna, ponieważ od kary gwarancyjnej dłużnik nie może się uwolnić lub żądać przed sądem jej zmniejszenia, czyli wspomnianego miarkowania kary. Z tego też względu kara gwarancyjna jest instytucją silniejszą dla obrony interesów wierzyciela.

Pozostałe zabezpieczenia osobowe

Poza karą umowną i gwarancyjną, kolejnym zabezpieczeniem osobowym właściwego wykonywania umów pomiędzy kontrahentami w obrocie gospodarczym jest umowa poręczenia. Cechą charakterystyczną „poręczenia”  jest przejęcie odpowiedzialności przez poręczyciela za dłużnika wobec jego wierzyciela.  Innymi słowy poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał (art. 876 k.c.). Dla skuteczności przejęcia odpowiedzialności za dłużnika, jest to żeby oświadczenie poręczyciela pod rygorem nieważności było złożone na piśmie. Ważne jest również, aby przedmiotowa umowa wskazywała osobę poręczyciela oraz dług, a więc aby występowała tzw. indywidualizacja długu.

Funkcjonującym zabezpieczeniem osobowym umów w obrocie handlowym jest również weksel. Weksel definiowany jest, jako papier wartościowy o określonej przez prawo wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego. Dla skuteczności weksla istotne jest to, aby osoba podpisująca go była wypłacalna.  Przy zobowiązaniach z weksla pamiętać należy, że weksel bez określonej waluty jest nieważny. Późniejsze uzupełnienie takiego braku jest bezskuteczne. Również właściwe wskazanie osób upoważnionych lub zobowiązanych z weksla stanowi istotny elementy dla jego ważności. Zaletą instytucji weksla jest to, że nakaz zapłaty z weksla w postępowaniu nakazowym nie wymaga klauzuli wykonalności. Przedsiębiorca dysponując przedmiotowym nakazem zapłaty może od razu wystąpić do komornika w celu przeprowadzenia postępowania mającego na celu egzekucję należności.

Jak ewidencjonować w księgach rachunkowych umowy celofanowe

Zabezpieczenia rzeczowe

W kategorii zabezpieczeń rzeczowych najskuteczniejszym oraz najpowszechniejszym sposobem form zabezpieczania umów jest zastaw. Instytucja zastawu została uregulowana w Kodeksie cywilnym w formie zastawu zwykłego. Z kolei ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. z 1996 Nr 149, poz. 703 ze zm.) uregulowała tzw. zastaw rejestrowy. Podstawową funkcją zastawu rejestrowego w odróżnieniu od zastawu zwykłego jest zabezpieczenie kredytu produkcyjnego.


Zastaw umowny  powstaje na podstawie umowy pomiędzy właścicielem rzeczy, a wierzycielem. Sama umowa nie wystarcza do powstania zastawu, konieczne jest wydanie rzeczy wierzycielowi. Funkcją zastawu, jako ograniczonego prawa rzeczowego jest zabezpieczenie określonej wierzytelności, która przysługuje np. jednemu z kontrahentów. Zastaw zabezpiecza również roszczenia o odsetki nieprzedawnione, a w szczególności o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 314 k.c.). Instytucja zastawu jest jednak stosowana dużo rzadziej aniżeli zabezpieczenia osobowe, w szczególności kary pieniężne. Jednym z powodów jest to, że zastaw prawa cywilnego na prawach jest uciążliwy dla samego wierzyciela. Przede wszystkim, dlatego iż to sam wierzyciel musi zajmować się rzeczą i złożyć rachunek z pieczy nad przedmiotową rzeczą.

Zastaw rejestrowy stanowi z kolei jeden z najpopularniejszych sposobów zabezpieczenia roszczeń. Podkreślić należy, że w momencie ustanowienia zastawu wierzyciel nabywa prawo, zgodnie, z którego treścią będzie mógł dochodzić zaspokojenia z obciążonej rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością. Będzie miał też pierwszeństwo przed innymi wierzycielami właściciela obciążonej rzeczy.

Na co zwrócić uwagę przed podpisaniem umowy leasingu

Hipoteka, a przewłaszczenie na zabezpieczenie

Zastaw w swojej istocie odnosi się do zabezpieczenia wierzytelności na rzeczy ruchomej lub na prawach. Natomiast do zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomości służy hipoteka, która uregulowana została w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 1982 Nr 19, poz. 147). Niewątpliwymi zaletami hipoteki jest jej trwałość i pewność w obrocie. Zabezpieczenie hipoteką nieruchomości oznacza to, że hipoteka będzie trwała tak długo jak istnieje zabezpieczona nieruchomość. Ponadto, w przeciwieństwie do rzeczy ruchomych, nieruchomości nie da się w prosty sposób zniszczyć czy ukraść.

Art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece podkreśla powyższe stanowiąc, że przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. W wypadku, kiedy doszłoby do przedawnienia wierzytelności, która zabezpieczona jest instytucją hipoteki, wierzyciel powinien natychmiast „zamienić” hipotekę na sumę pieniężną i w ten sposób dokonać zaspokojenia swojego roszczenia.

Zarówno w praktyce jak i teorii podkreśla się, że instytucją równie skuteczną i trwałą jak hipoteka jest przewłaszczenie na zabezpieczenie. Nie jest to instytucja uregulowana prawnie, jednak nie jest ona zabroniona i może być skutecznie wykorzystywana. Polega na przeniesieniu rzeczy na wierzyciela z zastrzeżeniem, że rzeczy te wrócą do dłużnika. Wymienia się trzy podstawowe sposoby przeniesienia rzeczy na właściciela: bezwarunkowo, pod warunkiem rozwiązującym spłaty długu oraz bezwarunkowe spłacenie długu. Sposoby te odnoszą się do zabezpieczenia umów i ich przedmiotu stanowiącego ruchomości.

Polecamy: Jak rejestrować i aktualizować dane firmy po zmianach w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej

Przy nieruchomościach dyskusja dotyczy tego czy można skutecznie zastosować art. 157 k.c. traktujący o przeniesieniu nieruchomości. Własność nieruchomości nie może być jednak przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. W takiej sytuacji, aby nie naruszać regulacji z art. 157 k.c. należy zawrzeć pomiędzy stronami albo umowę bezwarunkowego przeniesienia prawa własności albo umowę przeniesienia przez wierzyciela nieruchomości z powrotem na dłużnika. Przy drugim rodzaju umowy wystąpi tzw. zwrotne oświadczenie woli. Jeżeli wierzyciel będzie uchylał się od podpisania takiej umowy, dłużnik będzie mógł wystąpić do sądu o ustalenie oświadczenia woli.

Właściwy wybór należy do samego przedsiębiorcy

Warto zwrócić uwagę, że możliwości prawnych skutecznego zabezpieczania umów oraz późniejszego egzekwowania prawa w obrocie prawnym jest wiele. Właściwy dobór zabezpieczenia lub nawet ustanowienie kilku zabezpieczeń w tym czasie znacznie poprawi bezpieczeństwo planowanej transakcji w ramach przedsiębiorstwa. Właściwy wybór sposobu ograniczenia ryzyka niewypłacalności kontrahenta poprzez odpowiednie zabezpieczenia umowne należy wyłącznie do decyzji przedsiębiorcy. To przedsiębiorca z uwagi na charakter przyszłego zobowiązania, a także jego rodzaj powinien indywidualnie w każdym przypadku decydować o najlepszym dla siebie zabezpieczeniu wykonania umowy.

Autorem jest: Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
7 form faktur VAT w 2026 r. Czy dokument „udostępniony w sposób uzgodniony” w rozumieniu art. 106gb ust. 4 ustawy o VAT będzie fakturą czy jej kopią?

Podatnicy VAT, którzy tracą nadzieję (nie wszyscy), że ominie ich dopust boży faktur ustrukturyzowanych w 2026 r., zaczynają powoli czytać przepisy dotyczące tych faktur i włosy im stają na głowie, bo ich nie sposób zrozumieć, a przede wszystkim nawet nie będzie wiadomo, co będzie w sensie prawnym „fakturą” w przyszłym roku. W przypadku tradycyjnej postaci tych faktur, czyli papierowej i elektronicznej jest to jasne, a w przypadku nowych potworków – już nie - pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Eksport bez odprawy celnej – czy możliwe jest zgłoszenie po wywozie towaru?

W codziennej praktyce handlu zagranicznego przedsiębiorcy przywiązują ogromną wagę do dokumentacji celnej. To ona daje gwarancję bezpieczeństwa podatkowego, prawa do zastosowania stawki 0% VAT i pewność, że transakcja została prawidłowo rozliczona. Zdarzają się jednak sytuacje wyjątkowe, w których samolot z towarem już odleciał, statek odpłynął, a zgłoszenie eksportowe… nie zostało złożone. Czy w takiej sytuacji eksporter ma jeszcze szansę naprawić błąd?

Kto nie musi wystawiać faktur w KSeF?

KSeF ma być docelowo powszechnym systemem e-fakturowania. W 2026 r. rozpocznie się wystawianie faktur w KSeF przez przedsiębiorców. Jednak ustawodawca przewidział katalog wyłączeń. Warto wiedzieć, kto w praktyce nie będzie musiał korzystać z KSeF.

Czy pracodawca może obowiązkowo wysłać pracownika na zaległy urlop wypoczynkowy? Przepisy, orzeczenia sądów i stanowisko PIP

To dość częsta i wywołująca sporo wątpliwości sytuacja. Pracownik ma zaległy urlop ale nie wypełnia wniosków urlopowych i „chomikuje” ten urlop na przyszłość. Na różne nieprzewidziane sytuacje. Dla pracodawcy to kłopot, bo może być w niektórych sytuacjach ukarany za to grzywną przez Państwową Inspekcję Pracy od 1 tys. do 30 tys. zł (art. 282 § 1 pkt 2 kodeksu pracy). A ponadto pracodawca może być zobowiązany do tworzenia tzw. rezerw (tak naprawdę są to bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów) w bilansie na o wynagrodzenia za czas urlopu zaległego (niewykorzystanego w terminie). Czy zatem pracodawca może zmusić (tj. skutecznie skłonić metodami zgodnymi z prawem) pracownika do wykorzystania urlopu lub zaległego urlopu z poprzedniego roku? Przecież urlop to uprawnienie pracownika i jest udzielany na wniosek pracownika.

REKLAMA

Które faktury nie zostaną objęte KSeF?

Krajowy System e-Faktur to jedna z największych reform ostatnich lat. W 2026 roku każdy przedsiębiorca co do zasady będzie musiał wystawiać faktury ustrukturyzowane właśnie w KSeF. Celem jest uszczelnienie systemu VAT, łatwiejsza kontrola rozliczeń i automatyzacja obiegu dokumentów. Jednak nie wszystkie dokumenty sprzedażowe zostaną objęte obowiązkiem. Ustawodawca przewidział szereg wyłączeń i okresów przejściowych, które mają ułatwić podatnikom dostosowanie się do rewolucji w fakturowaniu.

Nowe faktury elektroniczne w 2026 r. Prof. Modzelewski: art. 106nda ust. 3 ustawy o VAT nakłada niewykonalne obowiązki i jest sprzeczny z prawem UE

Nowe faktury elektroniczne, o których mowa w art. 106nf, 106nh, 106nda i 106nha ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT), które będą w przyszłym roku wystawione zgodnie z wzorem faktury ustrukturyzowanej, budzą wśród podatników najwięcej wątpliwości – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

KSeF 2026: Tylko 4 miesiące na przygotowanie. Czego wymagać od dostawców oprogramowania? Kto powinien mieć dostęp do systemu?

Od 1 lutego 2026 roku w Polsce zacznie obowiązywać obligatoryjne fakturowanie elektroniczne z wykorzystaniem faktur ustrukturyzowanych wprowadzonych do ustawy o podatku VAT. Najpierw dotyczyć to będzie największych podatników (przekroczone 200 mln zł obrotów brutto w 2024 r.), a od 1 kwietnia 2026 r. - pozostałych. Oznacza to, że wymiana faktur pomiędzy przedsiębiorcami będzie musiała odbywać się za pośrednictwem Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF).

Zmiany w VAT: rozliczanie importu towarów bezpośrednio w deklaracji podatkowej

W dniu 17 września 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług, będący częścią pakietu deregulacyjnego. Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów nowelizacja ta jest konieczna, bowiem po wprowadzeniu od czerwca br. nowego systemu celnego AIS/IMPORT PLUS, niektóre firmy posiadające pozwolenie na stosowanie zgłoszenia uproszczonego i stosujące to uproszczenie zostałyby de facto pozbawione możliwości rozliczania podatku VAT z tytułu importu towarów bezpośrednio w deklaracji podatkowej. Dzięki nowym przepisom ci przedsiębiorcy będą mogli nadal rozliczać podatek VAT z tytułu importu towarów bezpośrednio w deklaracji podatkowej.

REKLAMA

Ulga B+R na wakacjach. O czym należy pamiętać przy ewidencji czasu pracy w czasie nieobecności pracowników?

Ulga na działalność badawczo-rozwojową (ulga B+R) to jeden z najistotniejszych i najbardziej przystępnych instrumentów wspierających finansowanie innowacji w Polsce. Ta preferencja podatkowa umożliwia przedsiębiorcom odliczenie od podstawy opodatkowania kosztów poniesionych na działania badawczo-rozwojowe nawet na poziomie 200%. W praktyce oznacza to możliwość odzyskania wydatków ponoszonych m.in. na wynagrodzenia pracowników zaangażowanych w prace B+R. Jednak dużym wyzwaniem pozostaje prawidłowe ewidencjonowanie czasu pracy osób zaangażowanych w takie projekty.

Od kiedy KSeF: co to za system faktur, co warto wiedzieć? Dla kogo będzie obowiązkowy w 2026 roku?

No i staje przed nami nowe wyzwanie. Nadchodzi koniec tradycyjnego modelu księgowości. Od 1 lutego 2026 r. największe podmioty będą musiały wystartować z wystawianiem faktur przez KSeF. Natomiast wszyscy odbiorcy będą musieli za pośrednictwem KSeF te faktury odbierać. Dla kogo w 2026 r. system KSeF będzie obowiązkowy?

REKLAMA