REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zabezpieczenia umowne, czyli jak ograniczyć ryzyko niewypłacalności kontrahenta

Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Zabezpieczenia umowne, czyli jak ograniczyć ryzyko niewypłacalności kontrahenta /Fotolia
Zabezpieczenia umowne, czyli jak ograniczyć ryzyko niewypłacalności kontrahenta /Fotolia
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

W prowadzeniu działalności gospodarczej istotne jest odpowiednie zabezpieczenie dokonywanych transakcji. Przedsiębiorca, który chce uniknąć przypadków niewypłacalności kontrahentów, powinien zadbać o właściwe zabezpieczanie umów pod względem prawnym, w celu ograniczenia ryzyka nie wykonania przedmiotu umowy.

Przedsiębiorcy przed rozpoczęciem negocjacji z nowym kontrahentem powinni dokonać właściwego i rzetelnego wywiadu gospodarczego, tzn. odpowiedniego sprawdzenia firmy pod względem jej stabilności finansowej oraz przeszłości handlowej. Widnienie firmy w rejestrze dłużników jest jednym z podstawowych elementów ostrzegawczych przed podpisaniem ostatecznej umowy. Z uwagi jednak na chęć zobowiązania się do współpracy z kontrahentem, co do którego pojawiły się wątpliwości należy zadbać o właściwy sposób zabezpieczenia treści umowy i wykonania przyszłego zobowiązania.

Autopromocja

Kary pieniężne

Przepisy obowiązującego prawa przewidują osobowe oraz rzeczowe instytucje zabezpieczania właściwego wykonania umów w obrocie handlowym. Kara umowna z art. 483 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 Nr 16, poz. 93 ze zm.) stanowi kluczowy element większości zapisów umownych pomiędzy stronami. Zgodnie z zasadą swobody umów można w niej zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Jest to przykład kary pieniężnej, która odnosi się jednak wyłącznie do świadczeń niepieniężnych pomiędzy stronami. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Warto zauważyć, że jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. O rażąco wygórowanej karze możemy mówić w sytuacji, kiedy dotyka ona prawie całości świadczenia, a zobowiązanie zostało w części przez dłużnika wykonane. Jest to tzw. miarkowanie kary umownej, której sąd sam z urzędu zmniejszyć nie może. W takiej sytuacji kara zostanie tylko zmniejszona na zgłoszony i uzasadniony wniosek dłużnika.

Umowa z zagranicznym kontrahentem – na co polska firma musi zwrócić uwagę

Podstawowym skutkiem niewykonania zobowiązania lub nienależytego jego wykonania jest zobowiązanie dłużnika do naprawienia wynikłej z tego szkody, chyba, że dłużnik wykaże, że za takie okoliczności odpowiedzialności nie ponosi (art. 471 k.c., tzw. odpowiedzialność ex contractu). Kara gwarancyjna w odróżnieniu od kary umownej jest przykładem instytucji zabezpieczenia umowy, która skutecznie pozbawia dłużnika możliwości uchylenia się od braku odpowiedzialności za zaciągnięte przez niego zobowiązania.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Strony w postanowieniach umowy zgodnie zastrzegają, że bez względu na przyczynę dłużnik zobowiązany będzie do zapłacenia określonej kwoty w sytuacji, kiedy nienależycie lub w całości nie wykona przedmiotu umowy. W praktyce zwraca się uwagę, że jest to lepsze zabezpieczenie niż powszechna w umowach kara umowna, ponieważ od kary gwarancyjnej dłużnik nie może się uwolnić lub żądać przed sądem jej zmniejszenia, czyli wspomnianego miarkowania kary. Z tego też względu kara gwarancyjna jest instytucją silniejszą dla obrony interesów wierzyciela.

Pozostałe zabezpieczenia osobowe

Poza karą umowną i gwarancyjną, kolejnym zabezpieczeniem osobowym właściwego wykonywania umów pomiędzy kontrahentami w obrocie gospodarczym jest umowa poręczenia. Cechą charakterystyczną „poręczenia”  jest przejęcie odpowiedzialności przez poręczyciela za dłużnika wobec jego wierzyciela.  Innymi słowy poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał (art. 876 k.c.). Dla skuteczności przejęcia odpowiedzialności za dłużnika, jest to żeby oświadczenie poręczyciela pod rygorem nieważności było złożone na piśmie. Ważne jest również, aby przedmiotowa umowa wskazywała osobę poręczyciela oraz dług, a więc aby występowała tzw. indywidualizacja długu.

Funkcjonującym zabezpieczeniem osobowym umów w obrocie handlowym jest również weksel. Weksel definiowany jest, jako papier wartościowy o określonej przez prawo wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego. Dla skuteczności weksla istotne jest to, aby osoba podpisująca go była wypłacalna.  Przy zobowiązaniach z weksla pamiętać należy, że weksel bez określonej waluty jest nieważny. Późniejsze uzupełnienie takiego braku jest bezskuteczne. Również właściwe wskazanie osób upoważnionych lub zobowiązanych z weksla stanowi istotny elementy dla jego ważności. Zaletą instytucji weksla jest to, że nakaz zapłaty z weksla w postępowaniu nakazowym nie wymaga klauzuli wykonalności. Przedsiębiorca dysponując przedmiotowym nakazem zapłaty może od razu wystąpić do komornika w celu przeprowadzenia postępowania mającego na celu egzekucję należności.

Jak ewidencjonować w księgach rachunkowych umowy celofanowe

Zabezpieczenia rzeczowe

W kategorii zabezpieczeń rzeczowych najskuteczniejszym oraz najpowszechniejszym sposobem form zabezpieczania umów jest zastaw. Instytucja zastawu została uregulowana w Kodeksie cywilnym w formie zastawu zwykłego. Z kolei ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. z 1996 Nr 149, poz. 703 ze zm.) uregulowała tzw. zastaw rejestrowy. Podstawową funkcją zastawu rejestrowego w odróżnieniu od zastawu zwykłego jest zabezpieczenie kredytu produkcyjnego.


Zastaw umowny  powstaje na podstawie umowy pomiędzy właścicielem rzeczy, a wierzycielem. Sama umowa nie wystarcza do powstania zastawu, konieczne jest wydanie rzeczy wierzycielowi. Funkcją zastawu, jako ograniczonego prawa rzeczowego jest zabezpieczenie określonej wierzytelności, która przysługuje np. jednemu z kontrahentów. Zastaw zabezpiecza również roszczenia o odsetki nieprzedawnione, a w szczególności o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 314 k.c.). Instytucja zastawu jest jednak stosowana dużo rzadziej aniżeli zabezpieczenia osobowe, w szczególności kary pieniężne. Jednym z powodów jest to, że zastaw prawa cywilnego na prawach jest uciążliwy dla samego wierzyciela. Przede wszystkim, dlatego iż to sam wierzyciel musi zajmować się rzeczą i złożyć rachunek z pieczy nad przedmiotową rzeczą.

Zastaw rejestrowy stanowi z kolei jeden z najpopularniejszych sposobów zabezpieczenia roszczeń. Podkreślić należy, że w momencie ustanowienia zastawu wierzyciel nabywa prawo, zgodnie, z którego treścią będzie mógł dochodzić zaspokojenia z obciążonej rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością. Będzie miał też pierwszeństwo przed innymi wierzycielami właściciela obciążonej rzeczy.

Na co zwrócić uwagę przed podpisaniem umowy leasingu

Hipoteka, a przewłaszczenie na zabezpieczenie

Zastaw w swojej istocie odnosi się do zabezpieczenia wierzytelności na rzeczy ruchomej lub na prawach. Natomiast do zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomości służy hipoteka, która uregulowana została w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 1982 Nr 19, poz. 147). Niewątpliwymi zaletami hipoteki jest jej trwałość i pewność w obrocie. Zabezpieczenie hipoteką nieruchomości oznacza to, że hipoteka będzie trwała tak długo jak istnieje zabezpieczona nieruchomość. Ponadto, w przeciwieństwie do rzeczy ruchomych, nieruchomości nie da się w prosty sposób zniszczyć czy ukraść.

Art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece podkreśla powyższe stanowiąc, że przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. W wypadku, kiedy doszłoby do przedawnienia wierzytelności, która zabezpieczona jest instytucją hipoteki, wierzyciel powinien natychmiast „zamienić” hipotekę na sumę pieniężną i w ten sposób dokonać zaspokojenia swojego roszczenia.

Zarówno w praktyce jak i teorii podkreśla się, że instytucją równie skuteczną i trwałą jak hipoteka jest przewłaszczenie na zabezpieczenie. Nie jest to instytucja uregulowana prawnie, jednak nie jest ona zabroniona i może być skutecznie wykorzystywana. Polega na przeniesieniu rzeczy na wierzyciela z zastrzeżeniem, że rzeczy te wrócą do dłużnika. Wymienia się trzy podstawowe sposoby przeniesienia rzeczy na właściciela: bezwarunkowo, pod warunkiem rozwiązującym spłaty długu oraz bezwarunkowe spłacenie długu. Sposoby te odnoszą się do zabezpieczenia umów i ich przedmiotu stanowiącego ruchomości.

Polecamy: Jak rejestrować i aktualizować dane firmy po zmianach w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej

Przy nieruchomościach dyskusja dotyczy tego czy można skutecznie zastosować art. 157 k.c. traktujący o przeniesieniu nieruchomości. Własność nieruchomości nie może być jednak przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. W takiej sytuacji, aby nie naruszać regulacji z art. 157 k.c. należy zawrzeć pomiędzy stronami albo umowę bezwarunkowego przeniesienia prawa własności albo umowę przeniesienia przez wierzyciela nieruchomości z powrotem na dłużnika. Przy drugim rodzaju umowy wystąpi tzw. zwrotne oświadczenie woli. Jeżeli wierzyciel będzie uchylał się od podpisania takiej umowy, dłużnik będzie mógł wystąpić do sądu o ustalenie oświadczenia woli.

Właściwy wybór należy do samego przedsiębiorcy

Warto zwrócić uwagę, że możliwości prawnych skutecznego zabezpieczania umów oraz późniejszego egzekwowania prawa w obrocie prawnym jest wiele. Właściwy dobór zabezpieczenia lub nawet ustanowienie kilku zabezpieczeń w tym czasie znacznie poprawi bezpieczeństwo planowanej transakcji w ramach przedsiębiorstwa. Właściwy wybór sposobu ograniczenia ryzyka niewypłacalności kontrahenta poprzez odpowiednie zabezpieczenia umowne należy wyłącznie do decyzji przedsiębiorcy. To przedsiębiorca z uwagi na charakter przyszłego zobowiązania, a także jego rodzaj powinien indywidualnie w każdym przypadku decydować o najlepszym dla siebie zabezpieczeniu wykonania umowy.

Autorem jest: Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych

Autopromocja

REKLAMA

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Podatek PIT - część 2
    certificate
    Jak zdobyć Certyfikat:
    • Czytaj artykuły
    • Rozwiązuj testy
    • Zdobądź certyfikat
    1/10
    Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
    30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
    2 maja 2023 r. (wtorek)
    4 maja 2023 r. (czwartek)
    29 kwietnia 2023 r. (sobota)
    Następne
    Księgowość
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Rozlicz się przez internet. Dzięki usłudze Twój e-PIT szybko i łatwo rozliczysz swój PIT

    Okres rozliczeń rocznych PIT trwa do końca kwietnia. Dzięki usłudze Twój e-PIT udostępnionej przez Ministerstwo Finansów w e-Urzędzie Skarbowym (e-US) możesz szybko i wygodnie rozliczyć swój PIT. Zwłaszcza jeśli masz Profil Zaufany. Jeśli nie masz – założysz go od ręki.

    PIT 2024. Czy można rozliczyć podatki bez Profilu Zaufanego?

    Sezon rozliczeń podatkowych jest w pełni. Dzięki usłudze e-PIT dostępnej na stronie Ministerstwa Finansów, możesz  szybko rozliczyć swój PIT. Resort zaleca, aby z rozliczeniem nie zwlekać.

    Co można sobie odliczyć od podatku 2024? Z jakich ulg podatkowych można skorzystać w rozliczeniu PIT?

    Co można odliczyć z podatku PIT? Z jakich ulg podatkowych można skorzystać w rozliczeniu w 2024 roku?

    Kto może wyjechać do sanatorium z ZUS-em w 2024 roku? Jak uzyskać skierowanie? Ile trzeba czekać?

    Nie tylko Narodowy Fundusz Zdrowia kieruje do miejscowości uzdrowiskowych, ale także Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z leczenia może skorzystać każdy ubezpieczony, który jest zagrożony utratą zdolności do pracy. Warunkiem jest jednak, by rehabilitacja poprawiła rokowania stanu zdrowia i przyczyniła się do powrotu do aktywności zawodowej.

    Limit pomocy de minimis dla MŚP 2024 - podwyżka od 1 maja

    Ministerstwo Finansów przygotowało projekt rozporządzenia, na podstawie którego MŚP nadal udzielana będzie pomoc de minimis w formie gwarancji BGK spłaty kredytu lub innego zobowiązania - napisał resort w OSR do projektu. Rozporządzenie wdroży w życie unijne przepisy wprowadzające nowy wyższy limit takiej pomocy dla jednego przedsiębiorstwa w ciągu 3 lat.

    Ulga sponsoringowa a koszty uzyskania przychodów z zysków kapitałowych

    Po koniec 2023 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że podmioty osiągające przychody z zysków kapitałowych również mogą odliczać koszty wspierania sportu, edukacji i kultury, na podstawie art. 18ee, niezależnie od tego czy koszty te zostaną przyporządkowane do przychodów z zysków kapitałowych czy pozostałych przychodów.

    Rozrachunki w księgowości wsparte sztuczną inteligencją. Nadchodzi nowe

    Czy sztuczna inteligencja może wspomóc księgowym w rozrachunkach? Dzięki wykorzystaniu mechanizmów sztucznej inteligencji programy księgowe pozwalają na dużą automatyzację procesów w tym zakresie.

    Jak rozpoznać pellet dobrej jakości? Jak sprawdzić samemu?

    Jakość pelletu jest kluczowym czynnikiem decydującym o jego efektywności i bezpieczeństwie użytkowania. Niezależnie od tego, czy wykorzystujemy go do ogrzewania domu, czy jako surowiec w przemyśle, istnieją cechy, na które warto zwrócić uwagę, aby mieć pewność, że wybieramy produkt najwyższej jakości.

    Składki ZUS wspólników spółki z o.o. (jednoosobowej i wieloosobowej). Kto i kiedy nie zapłaci składek?

    Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych różnicują pozycję wspólników spółki z o.o. w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w zależności od tego, czy spółka jest jednoosobowa czy wieloosobowa.

    Zmienia się odpowiedzialność związana z klasyfikacją towarów. Przewoźnicy mogą zapłacić mandat karny

    Znajomość prawidłowej klasyfikacji towarów to podstawa właściwego zgłoszenia celnego w procedurach celnych wywozowych i przywozowych, a także przy określaniu stawki cła i podatku VAT w sprzedaży wewnątrz UE. Wprowadzany właśnie w życie unijny Import Control System 2 nakłada na przewoźników nowe obowiązki. – Firmy transportowe biorą pełną odpowiedzialność za towar wprowadzany na obszar Unii Europejskiej. Muszą posiadać wszystkie dane na temat stron transakcji i HS kodów towarów – wyjaśnia Joanna Porath, właścicielka agencji celnej AC Porath.

    REKLAMA