Nabycie przez spadkobierców roszczenia o wypłatę ekwiwalentu za udział w sp. z o.o. w trakcie przekształcenia – część III

Autopromocja

W tym zakresie, w mojej ocenie, należy wyróżnić trzy sytuacje:

1. gdy do śmierci wspólnika dochodzi na bardzo wczesnym etapie procedury przekształcenia spółki z o.o., tj. jeszcze przed podjęciem uchwały o przekształceniu spółki z o.o.;
2. gdy do śmierci wspólnika dochodzi na etapie po podjęciu uchwały o przekształceniu spółki z o.o., ale przed upływem miesięcznego terminu do złożenia oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej;
3. gdy do śmierci wspólnika dochodzi po upływie terminu do złożenia oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej.

W poprzednich częściach artykułu analizowałem sytuację spadkobierców zmarłego wspólnika spółki z o.o. w odniesieniu do przypadków, o których mowa w pkt 1/ i 2/. Aktualnie skupię się na analizie sytuacji opisanej w pkt 3/ oraz przedstawię postulaty de lege ferenda związane z tematem artykułu.

Ad. 3/

Autopromocja

VAT w 2025 roku.
Szkolenie INFOR

Sprawdź

W tym przypadku należy wyróżnić dwie sytuacje w zależności od tego czy zmarły wspólnik złożył przed śmiercią oświadczenie o uczestnictwie w spółce przekształconej, o którym mowa w art. 564 § 1 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) czy też nie.

a. Śmierć wspólnika spółki z o.o., który nie złożył oświadczenia.

Wspólnik, który nie złożył oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej, nabywa z mocy prawa z chwilą upływu przewidzianego prawem terminu na złożenie takiego oświadczenia (art. 564 § 1 k.s.h.), roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości udziałów w spółce przekształcanej. Jeżeli zatem wspólnik spółki z o.o. umrze po upływie terminu na złożenie oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej, w skład spadku po nim wejdzie roszczenie o wypłatę ekwiwalentu za udział, które zmarły wspólnik skutecznie nabył przed śmiercią.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Roszczenie o wypłatę ekwiwalentu, jako będące prawem majątkowym o charakterze cywilnoprawnym niezwiązanym ściśle z osobą zmarłego oraz nieprzechodzącym na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami, wchodzi do spadku i przechodzi na spadkobierców (art. 922 Kodeksu cywilnego). W doktrynie podkreśla się, że „dziedziczeniu w rozumieniu art. 922 KC podlegają jedynie prawa i obowiązki majątkowe mające charakter cywilnoprawny, a więc takie, których podstawą jest stosunek cywilnoprawny. (…) pojęcie to odnosić się będzie także do praw i obowiązków wynikających ze stosunków pracy, stosunków związanych ze spółkami handlowymi lub własnością przemysłową. Rozstrzygające bowiem znaczenie dla uznania określonych praw lub obowiązków za cywilnoprawne ma charakter stosunku prawnego, z którego te prawa lub obowiązki wynikają tzn. czy opierają się one na zasadzie autonomii uczestniczących w tych stosunkach stron i braku istnienia podporządkowania jednej z nich wobec drugiej (tzw. zasada równorzędności podmiotów)” (K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 16, Warszawa 2017, kom. do art. 922 k.c., Legalis).

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Na skutek dziedziczenia roszczenia o wypłatę ekwiwalentu za udział w spółce przekształcanej:

• roszczenie to staje się prawem wspólnym (współuprawnieniem) wszystkich spadkobierców zmarłego wspólnika spółki z o.o., a do sposobu wykonywania zarządu tym prawem odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 k.c. w zw. z art. 195 i nast. k.c.);
• spadkobiercy zmarłego wspólnika spółki z o.o. nie stają się współuprawnionymi z udziału w myśl art. 184 k.s.h., w związku z czym nie muszą wyznaczać wspólnego przedstawiciela do dochodzenia roszczenia;
• z żądaniem wypłaty ekwiwalentu mogą zwrócić się do spółki przekształconej wszyscy spadkobiercy zmarłego wspólnika spółki z o.o. jako współuprawnieni; możliwe wydaje się również wystąpienie z tym żądaniem przez jednego ze spadkobierców zmarłego wspólnika sp. z o.o., jeżeli brak takiego działania prowadziłby np. do przedawnienia roszczenia (art. 209 k.c. w zw. z art. 1035 k.c.);
• otrzymany ekwiwalent (będący surogatem roszczenia o jego wypłatę) wchodzi w skład majątku spadkowego po zmarłym wspólniku i przypada wszystkim spadkobiercom proporcjonalnie do ich udziałów spadkowych.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

b. Śmierć wspólnika spółki z o.o., który złożył oświadczenie o uczestnictwie.

Jeżeli zmarły wspólnik spółki z o.o. przed śmiercią złożył w sposób prawidłowy oświadczenie o uczestnictwie w spółce przekształconej, wówczas jego spadkobiercy, jako wchodzący w całość praw i obowiązków majątkowych zmarłego (art. 922 k.c.), będą uczestniczyć w spółce przekształconej. Nie przysługuje im w takim przypadku ekwiwalent za udział. Spadkobiercy staną się współuprawnionymi z praw udziałowych spółki przekształconej z chwilą jej wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (tzw. dzień przekształcenia; por. art. 552 k.s.h., art. 553 § 3 k.s.h.).

Autor: Michał Lipski, aplikant radcowski w kancelarii GHMW – Hulist, Prawdzic Łaszcz – Radcowie Prawni sp. p. w Krakowie