Regulacje CFC - niezgodne z Konstytucją i prawem UE?

Art. 26, art. 49, art. 54 i art. 63 Traktatu o funkcjonowaniu UE (dalej "TFUE") nie dają ustawodawstwom krajowym państw członkowskich możliwości jakiejkolwiek dyskryminacji, w tym prawnopodatkowej, spółek z innych państw UE. Powyższe stwierdzenie znajduje potwierdzenie w jednolitym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE (dalej "TSUE"). Przykładowo w wyroku z dnia 11 marca 2010 r. (sygn. C-384/08) TSUE podkreślił, że „Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem jakikolwiek przepis krajowy, który (...) może zakłócić lub uczynić mniej atrakcyjnym wykonywanie przez podmioty pochodzące z państw Unii zagwarantowanej przez traktat swobody przedsiębiorczości, jest niezgodny z art. 43 WE (tj. obecny art. 49 TFUE) (…) takie ograniczające skutki mogą powstać zwłaszcza w wypadku, gdy na podstawie przepisów krajowych spółka może zostać zniechęcona do tworzenia podporządkowanych jednostek organizacyjnych (...) w innych państwach członkowskich, i do prowadzenia za ich pośrednictwem działalności”. Podobne stanowisko zajął TSUE w wyroku z dnia 13 grudnia 2005 r. (sygn. C-446/03), uznając, że „przepisy dotyczące swobody działalności gospodarczej (...) sprzeciwiają się temu, by państwo pochodzenia nakładało ograniczenia na przedsiębiorstwo położone w innym państwie członkowskim, należące do jednego z jego obywateli lub spółki utworzonej zgodnie z jego ustawodawstwem (…)”. W świetle powyższej linii orzeczniczej TSUE państwo członkowskie UE (np. Polska) nie może nałożyć na spółkę z innego państwa UE dyskryminującego ją opodatkowania, które ponadto byłoby sprzeczne z postanowieniami art. 7 ust. 1 wszystkich zawartych przez Polskę umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (dalej "umowy o UPO").

Nowe regulacje dotyczące opodatkowania kontrolowanych spółek zagranicznych (CFC) oraz problemy z nimi związane zostaną szeroko omówione na konferencji "Planowanie podatkowe 2015", 23-24 lutego 2015 r. w Warszawie, na którą serdecznie zapraszamy: Polecamy konferencję „Planowanie podatkowe 2015"

Na niedopuszczalność podatkowej dyskryminacji spółek z innych państw członkowskich UE wskazał także TSUE w wyroku z dnia 12 września 2006 r. w sprawie Cadbury Schweppes plc, Cadbury Schweppes Overseas Ltd przeciwko Comissioners of Inland Revenue (sygn. C-196/04), wskazując, że: „Artykuły 43 WE i 48 WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one uwzględnieniu w podstawie opodatkowania spółki będącej rezydentem z siedzibą w państwie członkowskim dochodu osiągniętego przez kontrolowaną spółkę zagraniczną w innym państwie członkowskim, jeżeli dochód ten podlega tam niższemu poziomowi opodatkowania niż stosowany w pierwszym państwie".

W tym miejscu należy wskazać na konstytucyjną hierarchię źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Zgodnie z art. 91 ust. 3 Konstytucji, jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. Tym samym prawo europejskie (zarówno pierwotne, jak i wtórne)  stanowi część krajowego porządku prawnego i w przypadku rozbieżności między jego treścią a treścią ustawy należy w pierwszej kolejności stosować rozwiązania prawa europejskiego jako aktów prawnych wyższego rzędu wobec odpowiednich przepisów ustawowych. Powyższe stwierdzenie należy wprost odnieść do do przepisów art. 30f ustawy o PIT oraz 24a ustawy o CIT.

Co więcej, wedle regulacji art. 91 ust. 2 Konstytucji umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Wszystkie zawarte przez Polskę umowy o UPO zostały ratyfikowane w ww. trybie i tym samym zajmują w systemie źródeł prawa miejsce powyżej ustaw krajowych. Zgodnie zaś z postanowieniami art. 7 ust. 1 umów o UPO (w tym zawartych przez Polskę z innymi państwami UE) zyski przedsiębiorstwa jednego umawiającego się państwa (np. spółki cypryjskiej) mogą być opodatkowane tylko w tym państwie. O ile zatem inne przepisy danej umowy o UPO nie przewidują regulacji szczególnych (np. dotyczących dochodów biernych) Polska nie ma prawa do opodatkowania na swym terytorium zysków spółki z innego państwa UE, bez względu na fakt stosowania przez to państwo korzystniejszych niż Polska rozwiązań prawa podatkowego. Powyższy fakt nie uprawnia Rzeczpospolitej Polskiej do wprowadzania rozwiązań skutkujących dyskryminacją podatkową spółek z takiego państwa członkowskiego.

Zmiany w CIT od 2015 roku

Kolejnym aspektem podważającym zasadność stosowania regulacji CFC jest istotne prawdopodobieństwo niezgodności przepisów art. 30f ust. 18 oraz ust. 20 Ustawy o PIT/art. 24a ust. 16 oraz ust. 18 ustawy o CIT z art. 2 w związku z art. 217 Konstytucji, a także z art. 87 ust. 1 oraz art. 91 ust. 2 Konstytucji. Stosownie do art. 30f ust. 18 Ustawy o PIT/art. 24a ust. 16 ustawy o CIT opodatkowaniu 19% podatkiem nie podlegają dochody zagranicznej spółki kontrolowanej, w przypadku gdy zagraniczna spółka kontrolowana, podlegająca opodatkowaniu od całości swoich dochodów w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzi w tym państwie rzeczywistą działalność gospodarczą. Przy ocenie, czy zagraniczna spółka kontrolowana prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, na mocy art. 30f ust. 20 Ustawy o PIT/art. 24a ust. 18 ustawy o CIT, bierze się pod uwagę kryteria wymienione w ww. przepisie, który zawiera otwarty katalog przesłanek, nie przesądzając tym samym czy ich spełnienie pozwoli ochronić podatnika przed podwójnym opodatkowaniem kontrolowanej przez niego spółki zagranicznej. W szczególności nie wiadomym jest jakie inne przesłanki poza wymienionymi w ww. przepisie organ podatkowy może wziąć pod uwagę analizując opodatkowanie kontrolowanej spółki zagranicznej lub jego brak. Nie wiadomym jest także czy wybiórcze spełnienie jedynie niektórych przesłanek wymienionych w art. 30f ust. 20 ustawy o PIT/art. 24a ust. 18 ustawy o CIT jest wystarczające do uniknięcia podwójnego opodatkowania kontrolowanej spółki zagranicznej. Powyższy sposób (poziom) legislacji pozostaje w jawnej sprzeczności z art. 2 oraz art. 217 Konstytucji RP, co znajduje poprawcie w jednolitym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (dalej "TK") oraz sądów administracyjnych.