PCC od zakupu samochodu

Kupno samochodu a PCC

25 marca 2021 r. została zawarta w Polsce umowa sprzedaży samochodu osobowego. Swój 7-letni samochód sprzedał pan Tomasz (który nie jest przedsiębiorcą, rolnikiem ryczałtowym ani podatnikiem VAT). Samochód ten kupił pan Marcin (także nie jest przedsiębiorcą, rolnikiem ryczałtowym ani VAT-owcem) - zapłacił za samochód cenę w wysokości 25 000 zł.

Czy w tej sytuacji przy sprzedaży (zakupie) samochodu należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC)? Kto powinien go uiścić i w jakim terminie?

Umowa sprzedaży rzeczy (samochód jest oczywiście rzeczą) podlega PCC, zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1a) ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej jako: ustawa o PCC).

Kiedy zakup samochodu nie podlega PCC?

Jednak nie wszystkie umowy sprzedaży rzeczy podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

Bowiem na podstawie art. 1 ust. 4 ustawy o PCC czynności cywilnoprawne (czyli np. umowa sprzedaży) podlegają temu podatkowi, jeżeli ich przedmiotem są:
1) rzeczy (np. samochód) znajdujące się na terytorium Polski lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Polski;
2) rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Umowa kupna-sprzedaży zawarta za granicą, dotycząca samochodu znajdującego się poza granicami Polski

Warto tu wskazać, że zdaniem organów podatkowych zakup poza granicami RP samochodu zarejestrowanego w Polsce (gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP) jest opodatkowany polskim podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Przykładem takiej wykładni jest interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 30 kwietnia 2020 r. (sygn. 0111-KDIB2-3.4014.66.2020.3.AD):
(...) W świetle powyższego, co do zasady (stosownie do art. 1 ust. 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych), nie będzie podlegała opodatkowaniu sprzedaż rzeczy dokonana za granicą. Jednakże w myśl art. 79 ust. 1 pkt 3 w zw. z ust. 3a ustawy Prawo o ruchu drogowym, należy przyjąć, że w przypadku, gdyby samochód został wywieziony z kraju, bo np. jego właściciel mieszka za granicą (zmienił miejsce zamieszkania), to takie wywiezienie wiąże się z wyrejestrowaniem pojazdu. Zatem w przypadku sprzedaży pojazdu zarejestrowanego w kraju trudno zaakceptować pogląd, że czasowe przemieszczenie samochodu – będącego ze swej istoty pojazdem mobilnym – za granicę jest równoznaczne z położeniem samochodu jako rzeczy za granicą, w szczególności, jeżeli jego nabywcą jest osoba zamieszkująca w kraju i samochód jest zarejestrowany w kraju oraz miałby zostać tu zarejestrowany na innego nabywcę (w kraju użytkowany). Przemieszczenie rzeczy ruchomej nie uprawnia bowiem do wyłączenia umowy sprzedaży z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Zatem, jeżeli w naszym początkowym przykładzie samochód znajduje się w Polsce i obaj Panowie mieszkają w Polsce, to PCC trzeba zapłacić w Polsce. Ale jeżeli samochód w chwili zakupu znajdował się (i był zarejestrowany) za granicą i do transakcji doszło za granicą, to polskiego PCC nie trzeba płacić nawet jeżeli pan Marcin (kupujący) mieszka w Polsce. W takim przypadku najprawdopodobniej jednak trzeba będzie zapłacić podatek od tej transakcji w kraju zawarcia umowy sprzedaży.

Ponadto nie podlegają opodatkowaniu PCC umowy sprzedaży samochodu (zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy o PCC):
a) w zakresie, w jakim są opodatkowane VAT,
b) jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z VAT z tytułu dokonania tej czynności.

Gdy w naszym początkowym przykładzie  sprzedaż samochodu jest opodatkowana VAT (bo pan Tomasz jest podatnikiem VAT - czynnym albo zwolnionym - np. rolnik ryczałtowy jest podmiotowo zwolniony z VAT) albo przynajmniej pan Marcin jest zwolniony z VAT z tytułu zawarcia tej umowy - to PCC nie trzeba płacić.

Umowa sprzedaży samochodu nie podlega PCC, jeżeli jest opodatkowana VAT albo jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu tej umowy sprzedaży jest zwolniona z VAT (zwolniony z VAT jest np. rolnik ryczałtowy).

Zwolnienie z PCC przy zakupie samochodu

Przepisy ustawy o PCC zwalniają z tego podatku m.in. osoby nabywające na potrzeby własne samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu (art. 8 pkt 6 ustawy o PCC).

Dodatkowo zgodnie z art. 9 ustawy o PCC sprzedaż rzeczy ruchomych (samochód jest oczywiście rzeczą ruchomą), jeżeli podstawa opodatkowania (czyli wartość rynkowa tej rzeczy) nie przekracza 1000 zł.

Stąd jeżeli mamy do czynienia ze sprzedażą samochodu, którego realna wartość rynkowa nie przekracza 1 tys. zł (i potrafimy to udowodnić urzędowi skarbowemu - co czasem nie jest łatwe, bo urzędnicy korzystają ze swoich transakcyjnych baz danych, w których są z reguły podstawowe parametry samochodów jak marka, rocznik, czy przebieg), to PCC nie trzeba płacić od takiej sprzedaży o ile cena transakcyjna również nie przekroczyła 1000 zł.

PCC od zakupu samochodu - wartość rynkowa samochodu jako podstawa opodatkowania

Podstawę opodatkowania w przypadku umów sprzedaży (także w przypadku kupna samochodu) stanowi wartość rynkowa rzeczy. Warto to podkreślić, bo zdarza się nie tak rzadko, że wartość rynkowa samochodu różni się od ceny auta wskazanej w umowie.

Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.

Jeżeli organ podatkowy stwierdzi, iż przedmiot umowy nie odpowiada wartości rynkowej, to w ciągu 5 lat do końca roku, w którym zawarto umowę, może wezwać podatnika do podwyższenia wartości przedmiotu umowy. Co jeśli między organem a podatnikiem dojdzie w tym zakresie do sporu? Wówczas organ uwzględnia opinię biegłego lub przedstawioną przez podatnika wycenę rzeczoznawcy. Podatnik poniesie koszt opinii biegłego, jeżeli wartość określona na podstawie jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika.

Jeżeli wartość rynkowa samochodu przekracza kwotę 1000 zł i nie mamy do czynienia z innymi możliwymi zwolnieniami, należy zapłacić PCC, czyli podatek od czynności cywilnoprawnych.

PCC od zakupu samochodu - kto płaci podatek?

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej i ciąży na kupującym (ew. na kupujących - jeżeli kupuje więcej niż jedna osoba na współwłasność).

W opisanym na wstępie przykładzie obowiązek podatkowy powstał 25 marca 2021 r. - czyli w dniu zawarcia umowy.

Podatek od czynności cywilnoprawnych przy sprzedaży powinien zapłacić kupujący. Jeżeli kupującymi są np. dwie osoby, to mogą zapłacić wspólnie podatek w częściach. Nie muszą być to równe części. Zgodnie bowiem z przepisami, jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podmiotach albo na stronach umowy zamiany, albo wspólnikach spółki cywilnej, zobowiązanymi solidarnie do zapłaty podatku są odpowiednio te podmioty, strony umowy zamiany albo wspólnicy spółki cywilnej.

PCC – stawka podatku od zakupu samochodu

Stawka podatku od czynności cywilnoprawnych od umowy sprzedaży samochodu wynosi 2%.

W naszym przykładzie pan Marcin jako kupujący zapłaci 500 zł podatku PCC (25 000 zł x 2% = 500 zł)

PCC przy kupnie samochodu - gdzie zapłata podatku?

Jeżeli umowa sprzedaży zostaje zawarta w formie aktu notarialnego, to płatnikiem podatku jest notariusz i to na notariuszu ciąży obowiązek zapłaty podatku (musi wcześniej oczywiście pobrać właściwą kwotę od kupującego) i złożenia deklaracji. W przeciwnych przypadku podatnicy (czyli kupujący) mają obowiązek złożyć deklarację bez wezwania organu podatkowego i zapłacić podatek.

Podatek należy obliczyć i wpłacić ( w kasie urzędu skarbowego albo przelewem na konto urzędu skarbowego) w terminie 14 dnia od dnia powstania obowiązku podatkowego (czyli np. od dnia zawarcia umowy sprzedaży).

W tym samym terminie deklarację PCC-3 składa się naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podatnika (kupującego - w przypadku umowy sprzedaży). W przypadku, gdy obowiązek zapłaty ciąży solidarnie na kilku osobach, organem właściwym jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę jednej z tych osób.

Niedochowanie terminu 14 dni na zapłatę PCC i złożenie deklaracji jest wykroczeniem skarbowym, za które grozi grzywna.

Jeżeli umowa sprzedaży została zawarta między więcej niż dwiema osobami, wraz z deklaracją składa się załącznik PCC‑3/A.

PCC-3 Deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych

PCC -3/A Informacja o pozostałych podatnikach

PCC-4 Zbiorcza deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych

Formularze deklaracji PCC‑3 i załącznika PCC‑3/A można otrzymać w każdym urzędzie skarbowym, są też dostępne na podatki.gov.pl.

Ministerstwo Finansów informuje, że do deklaracji PCC-3 nie dołącza się umowy sprzedaży ani innych dokumentów związanych z tą umową.

Deklarację PCC-3 można złożyć osobiście lub za pośrednictwem poczty, a także za pomocą środków komunikacji elektronicznej (zob. e-Deklaracje PCC).

Czasem PCC może być zwrócony

PCC podlega zwrotowi, jeżeli:

• uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna);
• nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej.

Zwrotu podatku dokonuje właściwy urząd skarbowy po przeprowadzeniu postępowania podatkowego, zwykle na wniosek zainteresowanego.  Należy jednak pamiętać, iż podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony.

W styczniu 2019 r. pan Bogusław sprzedał panu Andrzejowi samochód osobowy o wartości rynkowej 20 000 zł. Z tytułu umowy kupujący zapłacił 400 zł PCC. Po zrobieniu przeglądu technicznego samochodu w stacji diagnostycznej okazało się, że sprzedający wprowadził w błąd kupującego zapewniając go, że auto nie podlegało naprawom blacharsko‑lakierniczym. W rzeczywistości uczestniczyło w kolizji drogowej i było ponownie lakierowane. Gdyby pan Andrzej wiedział o tym, nie kupiłby tego samochodu. Dlatego w lutym 2019 r. uchylił się od skutków prawnych umowy zawartej z panem Bogusławem, co stanowi podstawę do zwrotu zapłaconego podatku. (źródło przykładu: broszura Ministerstwa Finansów)

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 815 z późn. zm.)

Wioleta Matela-Marszałek
Paweł Huczko