Pożyczki odnawialne a podatek od czynności cywilnoprawnych

RADA

Ad 1. Od 1 stycznia 2016 r. obowiązek podatkowy w przypadku umów pożyczek, których wysokość jest nieoznaczona (tzw. pożyczki rewolwingowe lub odnawialne), powstaje z chwilą wypłaty każdej transzy tej pożyczki.

Ad 2. Nowe przepisy są stosowane także do umów pożyczek zawartych do końca 2015 r. Oznacza to, że w 2016 r. konieczne jest opodatkowanie pożyczki w chwili każdorazowej wypłaty, nawet wówczas gdy umowa pożyczki była zawarta do końca 2015 r. Szczegóły – w uzasadnieniu.

UZASADNIENIE

Do końca 2015 r. przy umowie pożyczki obowiązywał przepis art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC, zgodnie z którym:

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej.

Przejęcie długu związanego z darowizną przedsiębiorstwa a PCC

W przypadku pożyczek odnawialnych taki zapis powodował wątpliwości co do tego, czy i od jakiej podstawy należy zapłacić PCC, tzn. czy zapłacić PCC jednorazowo w momencie zawarcia umowy od podstawy opodatkowania, jaką jest kwota limitu zadłużenia, czy każdorazowo przy każdej wypłacie pożyczki. Pierwsza z wykładni była bardzo korzystna dla podatników (potwierdził ją też WSA w Warszawie w wyroku z 15 grudnia 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 2536/10). Przyjmując tę wykładnię, podatnicy po jednokrotnej zapłacie PCC mogli w przyszłości korzystać z zewnętrznego finansowania bez płacenia PCC. Tym samym omijano obowiązek opodatkowania z osobna każdej pożyczki. Należy jednak zaznaczyć, że późniejsze wyroki sądów administracyjnych nie były tak korzystne (zob. wyrok NSA z 20 listopada 2012 r., sygn. akt II FSK 661/11). W ostatnich wyrokach i interpretacjach uznawano, że samo zawarcie umowy rewolwingowej nie ma skutków w PCC, bo nie jest to pożyczka w rozumieniu prawa cywilnego. Tym samym niezależnie od brzmienia przepisów fiskus uznawał kolejne transze wypłacane w ramach umowy pożyczki odnawialnej za nowe umowy. Część podatników, pomimo ryzyka sporu, opodatkowywała jednak te umowy jednorazowo z chwilą ich zawarcia.

Polecamy: Podatki 2016 - komplet żółtych książek

Od 1 stycznia 2016 r. został dodany art. 3 ust. 1 pkt 1a, przewidujący specjalną zasadę dla pożyczek tego rodzaju. Przepis ten stanowi:

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą każdorazowej wypłaty środków pieniężnych, jeżeli umowa pożyczki określa, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy.

Nowa regulacja oznacza, że jeżeli:

● kwota pożyczki nie jest wypłacana jednokrotnie oraz

● suma wypłat nie jest znana w chwili zawarcia umowy

– obowiązek podatkowy powstanie z chwilą każdorazowej wypłaty środków.

Co więcej, w art. 6 ust. 1 pkt 7 określono podstawę opodatkowania dla umów pożyczek odnawialnych. Od 1 stycznia 2016 r. podstawę opodatkowania w przypadku umowy pożyczki „określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy” stanowi kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych.

Pożyczki zawarte przed 1 stycznia 2016 r. – ryzyko

Warto zauważyć, że w zależności od stanowiska zajmowanego przez spółkę co do sposobu opodatkowywania pożyczek odnawialnych, może istnieć dla niej ryzyko podwójnego opodatkowania. Dotyczy to przypadku wypłaty środków pieniężnych (z tytułu umowy pożyczki) po 31 grudnia 2015 r. na podstawie umowy zawartej przed 1 stycznia 2016 r. Przepis przejściowy w ustawie nowelizującej stwierdza tylko, że do opodatkowania czynności cywilnoprawnych, z tytułu których obowiązek podatkowy powstał przed dniem wejścia w życie nowelizacji, należy stosować dotychczasowe przepisy. Zmiany mogą prowadzić w niektórych przypadkach do dwukrotnego opodatkowania tej samej pożyczki (zobacz przykład).

Podatek od czynności cywilnoprawnych przy umowie o zniesienie współwłasności

PRZYKŁAD

W 2015 r. spółka zaciągnęła od zewnętrznego podmiotu pożyczkę odnawialną o limicie ustalonym w wysokości miliona złotych. Od zawarcia tej umowy spółka odprowadziła 20 000 zł podatku od czynności cywilnoprawnych w momencie zawarcia umowy. W 2016 r. spółka skorzystała z umowy pożyczki i dokonała jej wypłaty. Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2016 r. obowiązek podatkowy powstaje w dacie wypłaty środków (zatem w 2016 r.). Tym samym do opodatkowania tej czynności zastosowanie mają już znowelizowane przepisy. Spółka ponownie powinna zapłacić 20 000 zł podatku od czynności cywilnoprawnych.

Oczywiście podwójne opodatkowanie tej samej czynności jest czymś niepożądanym i podważającym zaufanie do systemu podatkowego. Zgodnie z informacją uzyskaną telefonicznie w Krajowej Informacji Podatkowej podatnik w podanym przykładzie powinien zapłacić podatek w 2016 r., ale ma prawo do ubiegania się o stwierdzenie nadpłaty podatku za 2015 r. Ze względu na istniejące wątpliwości warto, aby spółka wystąpiła o interpretację podatkową, jeżeli znajduje się w podobnej sytuacji.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 3 ust. 1 pkt 1a ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych – j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 626; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1322

● art. 50 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. z 2015 r., poz. 1045

Marek Smakuszewski

doradca podatkowy, właściciel kancelarii podatkowej