Podatek dochodowy od umorzonych odsetek od kredytów bankowych

W wyniku umorzenia odsetek od kredytów bankowych naliczany jest podatek dochodowy. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych umorzone odsetki są klasyfikowane jako przychód, jednak jednocześnie uniemożliwione jest ich wcześniejsze zakwalifikowanie jako koszt. W efekcie powstaje pozorny dochód i realny podatek dochodowy od tego dochodu.

Zdaniem posła Łukasza Zbonikowskiego, który skierował zapytanie poselskie w tej sprawie (interpelacja nr 281), ten zapis legislacyjny sprawia, że powstaje znaczne zobowiązanie podatkowe, którego wielu obywateli nie jest w stanie spłacić, a obowiązujące przepisy w wielu przypadkach uniemożliwiają przeprowadzenie restrukturyzacji udzielonych kredytów, bowiem powstały podatek dochodowy wymusza dodatkowe koszty.

Czy odsetki od kredytu mieszkaniowego można zaliczyć do kosztów firmy

Co więcej, podkreśla poseł, sytuacja finansowa obywateli, którzy nie mogą spłacić kredytów powoduje stałe zwiększanie się ich zadłużenia z powodu naliczanych odsetek. Powstaje zatem błędne koło, gdzie kredytobiorcy są zobowiązani do zapłacenia podatku od zysku, którego faktycznie nie osiągnęli i przez co ich zobowiązania finansowe piętrzą się. Natomiast rozwiązaniem tego problemu mogłoby być zniesienie naliczania opisanego podatku. Wprowadzenie takiego rozwiązania przyniosłoby korzyść nie tylko zadłużonym obywatelom, ale i państwu - wznowienie działalności gospodarczej przez liczne podmioty, które zostały zmuszone do ogłoszenia upadłości, skutkowałoby bowiem wiążącymi się z tym wpływami do skarbu państwa oraz zmniejszeniem stopy bezrobocia.

Ministerstwo Finansów udzieliło wyjaśnień w tym zakresie, wyjaśniając co następuje:

Zgodnie z art. 9 ust. 1 i 2 tej ustawy o PIT, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy PIT, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Za przychody uznaje się zatem każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno o charakterze pieniężnym jak i niepieniężnym, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymywane przez podatnika.

Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów 2015/2016 dla firm (książka)

Przepisy ustawy PIT nie zawierają definicji nieodpłatnych świadczeń. Rozumienie tego pojęcia zostało jednak wypracowane w judykaturze.

W uchwałach z dnia 18 listopada 2002 r. sygn. akt FPS 9/02 oraz z dnia 16 października 2006 r. sygn. akt FPS 1/06 Naczelny Sąd Administracyjny ustalił znaczenie tego terminu w oparciu o przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż na gruncie tej ustawy, termin „nieodpłatne świadczenie” ma „szerszy zakres niż w prawie cywilnym, obejmuje bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy”. W uchwale z dnia 24 maja 2010 r. sygn. akt II FPS 1/10, NSA potwierdził powyższe stanowisko uznając, że ma ono również zastosowanie do podatku dochodowego od osób fizycznych.

Kwestia rozumienia „innych nieodpłatnych świadczeń” była również przedmiotem analizy Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z dnia 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że "Świadczenia uzyskiwane od pracodawcy, niezależnie od tego czy są dokonywane w formie pieniężnej czy w formie świadczenia rzeczowego lub usługi, aby podlegały opodatkowaniu muszą prowadzić do pojawienia się po stronie pracownika dochodu, czyli korzyści majątkowej, która może wystąpić w dwóch postaciach: prowadzi do powiększenia aktywów, co jest zwykłym skutkiem wypłaty pieniędzy, albo do zaoszczędzenia wydatku, co może być następstwem świadczenia rzeczowego lub w formie usługi. W wyniku takiego świadczenia w majątku pracownika nie pojawia się wprawdzie realny dochód (w znaczeniu ekonomicznym), ale ponieważ (...) znaczenie dochodu na gruncie u.p.d.o.f. jest szersze zaoszczędzenie wydatków musi być traktowane na równi z przyrostem majątku. O ile jednak w przypadku świadczenia pieniężnego przysporzenie jest niewątpliwie i niejako bezwarunkowe (zawsze oznacza zwiększenie aktywów), o tyle, "inne nieodpłatne świadczenia" na rzecz pracownika mogą być uznawane za jego dochód, w rozumieniu u.p.d.o.f., tylko pod warunkiem, że rzeczywiście pozwoliły mu uniknąć wydatków. Ustalenie tej okoliczności zależy od tego, czy pracownik skorzystał ze świadczenia oferowanego przez pracodawcę w pełni dobrowolnie".

Nieodpłatne świadczenie pracy przez prezesa – skutki podatkowe

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczy wprawdzie świadczeń uzyskiwanych przez pracowników, jednak zawiera wskazówki interpretacyjne jak należy rozumieć nieodpłatne świadczenia. I tak, za przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń mogą być uznane świadczenia, które:

• po pierwsze, zostały spełnione za zgodą podatnika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),

• po drugie, zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie świadczeniodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,

• po trzecie, korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnie (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

Wydatki związane z uzyskaniem kredytu - kiedy zaliczyć do kosztów podatkowych

Mając powyższe na uwadze uznać należy, że o ile otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo, to już umorzenie samego kredytu lub jego części, bądź umorzenie kwot niezapłaconych odsetek od tego kredytu, prowadzi do powstania przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia (z zastrzeżeniem sytuacji przewidzianej w art. 14 ust. 3 pkt 6 ustawy PIT dotyczącej wyłączenia z przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej kwot stanowiących równowartość umorzonych zobowiązań, w tym także umorzonych pożyczek/kredytów, jeżeli umorzenie to jest związane z postępowaniem restrukturyzacyjnym lub postępowaniem podatkowym). Gdyby bowiem nie umorzenie przez bank części niespłaconego kredytu lub odsetek od tego kredytu, kredytobiorca były zobowiązany do ich zapłaty, co spowodowałoby uszczuplenie jego majątku. Tym samym, rezygnacja z tych świadczeń przez bank stanowi zwolnienie dłużnika z części długu i oznacza uzyskanie po stronie dłużnika przysporzenia majątkowego mającego konkretny wymiar finansowy.

W świetle powyższego, zarówno wartość umorzonej części niespłaconego kredytu, jak i wartość umorzonych odsetek, które stały się wymagalne, stanowi przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 3 pkt 6 ustawy PIT. Wartość ww. umorzeń związanych z kredytem bankowym zaciągniętym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą stanowi przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT), natomiast w pozostałych przypadkach przychód ten kwalifikowany jest do innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 oraz art. 20 ust. 1 ustawy PIT. W przypadku kwalifikacji do innych źródeł podatnik wykazuje przychody z tego tytułu w zeznaniu podatkowym.

Polecamy: Podatki 2016 - komplet żółtych książek

W terminie określonym dla złożenia zeznania podatnik jest obowiązany zapłacić różnicę między podatkiem należnym wynikającym z zeznania podatkowego a sumą należnych za dany rok zaliczek, w tym pobranych przez płatników. Podatek niezapłacony w terminie płatności staje się zaległością podatkową, od której naliczane są odsetki za zwłokę.

Jednocześnie, zgodnie z art. 67a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.), organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:

1. odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty,

2. odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek,

3. umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.

Dodatkowo uprzejmie informuję, że Minister Finansów - korzystając z upoważnienia zawartego w art. 22 § 1 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa - zaniechał poboru podatku dochodowego w drodze rozporządzenia z dnia 22 maja 2015 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od osób prawnych od niektórych dochodów (przychodów) podatników podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatników podatku dochodowego od osób prawnych (Dz.U. poz. 766).

Kiedy odsetki od kredytu można zaliczyć do kosztów

Na mocy § 1 pkt 1 i § 6 ww. rozporządzenia zaniechano na lata 2015-2016 poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów zaciągniętych na własne cele mieszkaniowe i zabezpieczonych hipotecznie, udzielonych przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw, w przypadku gdy:

a. zabezpieczenie w postaci hipoteki ustanowiono na nieruchomości lub udziale w nieruchomości lub prawie wieczystego użytkowania gruntu lub udziale w takim prawie, lub spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego lub udziale w takim prawie, lub prawie do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziale w takim prawie, w związku z zaciągnięciem przez osoby fizyczne kredytu na własne cele mieszkaniowe,

b. osoby fizyczne, których zobowiązanie z tytułu kredytu uległo umorzeniu, nie skorzystały z umorzenia zobowiązania z tytułu innego kredytu zabezpieczonego hipotecznie, zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe.

Mając powyższe na uwadze uprzejmie informuję, iż obecnie nie jest planowane wprowadzenie rozwiązań, o których mowa w wystąpieniu Pana Posła.

Podyskutuj o tym na naszym FORUM