Nieodpłatne świadczenia

Niekiedy przedsiębiorcy decydują się na przekazanie swoim pracownikom lub kontrahentom bonów towarowych, voucherów podarunkowych czy kart do wykorzystania w różnych punktach usługowych. Takie przekazanie może rodzić potrzebę opodatkowania na gruncie podatku od towarów i usług.

Sprawowanie funkcji członka zarządu spółki z o.o. bez wynagrodzenia przez osobę zatrudnioną przez udziałowca nie będzie stanowić dla spółki (podatnika podatku dochodowego od osób prawnych) nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT. Tak interpretują przepisy organy podatkowe.

Nieodpłatne świadczenia są częstą praktyką biznesową, ponieważ pomagają budować relacje z klientami i osiągać wspólne cele. Nieodpłatne przekazywanie towarów czy wartości niematerialnych i prawnych, tj. świadczeń podobnych do darowizny, jest co do zasady opodatkowane VAT. Czy w związku z tym odbiorca takiego świadczenia ma prawo do odliczenia podatku VAT?

Nieodpłatne użyczenie nieruchomości a VAT. Zgodnie z art. 710-719 Kodeksu cywilnego, przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Istotą umowy użyczenia jest bezpłatne przysporzenie na rzecz biorącego, które polega na możliwości korzystania przez niego z przedmiotu użyczenia (np. nieruchomości). Jak wskazuje orzecznictwo, m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 13.05.2004 r. sygn. III SK 39/04, nie ma przeszkód, aby przedmiot użyczenia stanowiła rzecz będąca częścią przedsiębiorstwa. W takim przypadku bezpłatne używanie jako czynność nieodpłatna może podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT jako nieodpłatne świadczenie usług.

Samochód służbowy do celów prywatnych a PIT. Od 2022 roku przy określaniu wysokości ryczałtu (określającego wartość świadczenia przysługującego pracownikowi z tytułu wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych), zamiast pojemności silnika, będzie brana pod uwagę moc silnika, z podziałem na do i powyżej 60 kW. Taka zmiana znalazła się w projekcie z 26 lipca 2021 r. nowelizacji wielu ustaw podatkowych (w tym ustawy o PIT). Zmiana ta skutkuje także objęciem niższym ryczałtem (250 zł) udostępnienia pracownikowi elektrycznego samochodu do celów prywatnych oraz samochodu napędzanego wodorem.

Dywidenda rzeczowa a VAT. Przekazanie udziałowcom lub akcjonariuszom w formie dywidendy rzeczy (towarów) jest opodatkowane VAT jeżeli odnośnie tych rzeczy (towarów) spółce przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Natomiast jeżeli prawo odliczenia VAT nie przysługuje w odniesieniu do towarów przekazywanych nieodpłatnie jako dywidenda, to ta czynność nie jest opodatkowana VAT.

Sprzęt medyczny dla pracownika a PIT. Udostępnianie możliwości korzystania przez pracownika lub członków jego rodziny z zakupionych przez pracodawcę sprzętów medycznych, tj. koncentratorów tlenu oraz pulsoksymetrów, nie stanowi nieodpłatnego świadczenia opodatkowanego PIT. Takie świadczenia dla pracowników nie tylko ograniczają rozprzestrzenianie się wirusa, ale i leczą jednostki chorobowe przez niego wywołane, czym niweluje absencję personelu pracodawcy, co z kolei jest istotne dla terminowego wywiązywania się przez pracodawcę z zawartych kontraktów. Tak uznał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 29 stycznia 2021 r.

Ceny transferowe. Nowe przepisy wprowadziły modyfikację do oświadczenia o sporządzeniu dokumentacji cen transferowych poprzez jego rozszerzenie o konieczność deklarowania, że w transakcjach objętych dokumentacją zastosowane zostały ceny rynkowe. Takie oświadczenie będą musieli złożyć w formie elektronicznej wszyscy członkowie zarządu (lub innego organu zarządzającego), jeżeli podatnik był zobowiązany do sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych.

17 września 2020 r. Rzecznik Generalny TSUE Maciej Szpunar wydał opinię (w sprawie o sygn. C‑288/19), w której uznał, że nieodpłatne udostępnianie pojazdów służbowych pracownikom nie stanowi odpłatnego świadczenia usług w VAT. A w konsekwencji nie jest opodatkowane VAT.

Test na obecność COVID-19 sfinansowany przez pracodawcę nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT). Ministerstwo Finansów potwierdziło, iż wykonanie takiego testu na obecność koronawirusa pracownikowi nie jest przychodem z tytułu nieodpłatnych świadczeń.

Jeżeli przedsiębiorca ponosi wydatki, które wynikają z obowiązku w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (prowadzenia działalności gospodarczej) albo wytycznych lub zaleceń organów (instytucji) kompetentnych w obszarze bezpieczeństwa sanitarnego, albo własnej decyzji i racjonalnego przeciwdziałania zagrożeniu epidemicznemu (epidemii), to takie wydatki stanowią koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o CIT i art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, o ile zostały właściwie udokumentowane. Przykładami takich wydatków są m.in.: zakup maseczek ochronnych dla pracowników, przyłbic, sfinansowanie pracownikom testów na koronawirusa. To samo dotyczy wydatków poniesionych przez przedsiębiorcę na działania gospodarcze, które wskutek zagrożenia epidemicznego (epidemii) zostały zaniechane (odwołane, przerwane, zawieszone itp.), o ile w momencie ich poniesienia spełniały wymienione wyżej warunki zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów (np. w zakresie szkoleń lub kursów pracowniczych).

W sytuacji, gdy sąd powszechny uwzględni skargę pauliańską złożoną przez naczelnika urzędu skarbowego, to podatnik-dłużnik nie tylko nie ucieknie przed egzekucją zaległości podatkowych, lecz dodatkowo może zapłacić podatek dochodowy od tzw. nieodpłatnego świadczenia. W opinii Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w takiej sytuacji wierzyciel (czyli Skarb Państwa) zaspokaja swoje roszczenia z majątku osoby trzeciej, więc dla dłużnika to czysta korzyść (nieodpłatne świadczenie), bo nie musi wydawać pieniędzy z własnej kieszeni, by spłacić zaległości.

Zwolnienie z VAT darowizny produktów spożywczych ma zastosowanie pod warunkiem posiadania przez dokonującego darowizny (nieodpłatnej dostawy towarów) dokumentacji potwierdzającej dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego. Darowana żywność musi zostać przeznaczona wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez organizację.

Powszechną praktyką reklamową stało się przekazywanie drobnych upominków w postaci towarów własnej produkcji. W szczególności nowe przedsiębiorstwa promują się na rynku w ten sposób, iż przekazują potencjalnym klientom małe ilości swoich towarów. Natomiast powstaje pytanie, czy takie zachowanie stanowi dostawę towarów, która w myśl przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT) podlega opodatkowaniu?

Udostępnienie przez pracodawcę nieodpłatnie pracownikom nie będącym w podróży służbowej, lecz delegowanych do stałego miejsca pracy poza granicami kraju, kwatery, mieszkania służbowego może i powinno być kwalifikowane jako nieodpłatne świadczenie, po stronie pracownika.

Jeżeli dojdzie do udzielenia poręczenia bez wynagrodzenia, wówczas podmiot otrzymujący nieodpłatne świadczenie, ma obowiązek rozpoznać przychód. Mimo że poręczenie, jak wyjaśnia ekspert Grant Thornton, może być udzielone na dłuższy okres, przychód należy rozpoznać jednorazowo, w momencie udzielenia poręczenia.

Pracownik, któremu pracodawca nieodpłatnie udostępnia lokal mieszkalny, osiąga przychód z nieodpłatnych świadczeń w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu.

Czy koszt jednostkowy wycieczki, sfinansowanej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS), będzie dla poszczególnych pracowników przychodem podlegającym opodatkowaniu jako tzw. świadczenie nieodpłatne, a co za tym idzie, czy podatnik jako płatnik będzie obowiązany obliczyć i pobrać zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych?

Na gruncie VAT opodatkowaniu podlegają tylko takie czynności, które wykonywane są w zamian za wynagrodzenie. Przepisy przewidują jednak od tej zasady dwa istotne wyjątki. Po pierwsze, zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, za odpłatną dostawę towarów uważa się także nieodpłatne przekazanie lub zużycie towarów, po spełnieniu określonych warunków. Z kolei w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT określono przypadki, w których nieodpłatne świadczenie usług jest zrównane z czynnością odpłatną. Zastosowanie tych przepisów w praktyce rodzi wiele wątpliwości. W niniejszym artykule zostało omówione jedno z takich zagadnień problemowych, tj. wymogi dokumentacyjne związane z takim czynnościami.

Nie można mówić o przychodzie podlegającym opodatkowaniu PIT po stronie pracowników z tytułu nieodpłatnego świadczenia, jeżeli świadczenie to ma postać dofinansowania do wycieczki turystyczno-krajoznawczej dostępnej dla wszystkich uprawnionych do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i nie powoduje wystąpienia po stronie pracowników wymiernej korzyści majątkowej. Tak stwierdził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 20 września 2017 r.

Nieodpłatna umowa zlecenia zawarta w celu odbycia praktyki zawodowej nie podlega opodatkowaniu, ponieważ świadczenia stron są ekwiwalentne – nie powstaje zatem przychód, który podlegałby opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Taką tezę postawił Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej wydanej 3 października 2017 r.

W praktyce gospodarczej niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, w której przedsiębiorca współpracuje z członkami najbliższej rodziny. Czy taka współpraca w biznesie najbliżej rodziny musi być płatna, a co się z tym wiąże, podlegać opodatkowaniu?

Aby można było określone świadczenie zaliczyć do kategorii świadczeń nieodpłatnych stanowiących źródło przychodu podlegającego opodatkowaniu, w świetle art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT, musi dojść do stosunku prawnego, w wyniku którego jeden podmiot dokonuje określonego świadczenia, drugi natomiast to świadczenie otrzymuje nieodpłatnie.

Koszty zakwaterowania, stworzenia odpowiedniego do warunków pracy zaplecza socjalnego oraz dojazdu do miejsca wykonywania pracy są przede wszystkim kosztami pracodawcy i to ponoszonymi w jego interesie wynikającym z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej - nie zaś w interesie pracownika. Zatem, niezależnie od regulacji zawartej w art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o PIT, tego rodzaju świadczenia nie stanowią przychodu określanego jako wartość innych nieodpłatnych świadczeń w rozumieniu art. 12 ust. 1 w zw. z art. 11 ust. 1 ww. ustawy.

Nieodpłatne świadczenie usług ma swoje konsekwencje na gruncie podatkowym. Przedsiębiorca będzie zobowiązany do zapłaty podatku, jeśli daną usługę ktoś wykona dla niego nieodpłatnie. Korzystanie z darmowych usług stanowi bowiem przychód, z którego należy się rozliczyć. Co więcej nieodpłatne świadczenie może być przychodem albo kosztem - przychód stanowi wtedy, gdy darmowe usługi świadczone są na rzecz przedsiębiorcy, kosztem jest zaś wtedy, kiedy to przedsiębiorca wykonuje czynności na czyjąś rzecz za darmo.