Czy zapewnienie noclegu przez pracodawcę jest przychodem pracownika

Problem dotyczy przede wszystkim pracodawców zatrudniających pracowników budowlanych oraz tzw. pracowników mobilnych, czyli sprzedawców i przedstawicieli handlowych. W przypadku tych pierwszych, miejsce świadczenia pracy często jest wyznaczane zgodnie z miejscem, gdzie znajduje się aktualna budowa, na której pracuje taki pracownik. Nie mamy wtedy do czynienia z podróżą służbową w rozumieniu kodeksu pracy (podróżą służbowa jest bowiem wykonywanie pracy poza miejscowością siedziby pracodawcy/stałym w miejscem wykonywania pracy, na polecenie pracodawcy), a z oddelegowaniem pracownika. Natomiast w przypadku pracowników mobilnych, jako miejsce świadczenia pracy zostaje bardzo często wyznaczony większy obszar np. województwo, w obrębie którego pracownicy wykonują swoją pracę. W konsekwencji również tacy pracownicy nie są w podróży służbowej i nie przysługuje im z tego tytułu zwrot świadczeń.

Do czasu wydania wyroku przez TK (wyrok z 8 lipca 2014 r., sygn. K 7/13) w sprawie nieodpłatnych świadczeń pracowniczych, organy podatkowe oraz sądy przeważnie były zdania, że w przypadku, gdy pracodawca zapewni oddelegowanemu pracownikowi lub pracownikowi mobilnemu mieszkanie służbowe, to po stronie takiego pracownika powstanie przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń, który pracodawca powinien doliczyć do przychodów ze stosunku pracy (np. interpretacja indywidualna DIS w Łodzi z 19.09.2013 r. nr IPTPB1/415-408/13-2/MD). Przychód ten podlega zwolnieniu do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 500 złotych (art. 21 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT). Organy podatkowe uważały, że pracodawca nie ma obowiązku zapewniać pracownikowi zakwaterowania, zatem jeżeli to robi, to po stronie pracownika powstanie przychód z otrzymanego nieodpłatnie świadczenia.

Po wyroku TK stanowisko organów podatkowych uległo jednak zmianie. Przypomnijmy, że zdaniem TK, żeby mówić o przychodzie z nieodpłatnych świadczeń dla pracownika, muszą zostać spełnione następujące przesłanki:

1. po pierwsze świadczenie powinno być spełnione za zgodą pracownika;
2. po drugie powinno być spełnione w interesie pracownika, a nie pracodawcy i powinno przynieść mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatków;
3. po trzecie korzyść ta musi być wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi.

Wskutek wyroku TK organy podatkowe oraz sądy administracyjne dostrzegły, że obowiązek zapewnienia przez pracodawcę mieszkania dla pracowników oddelegowanych lub mobilnych wynika z art. 94 kodeksu pracy, który mówi o obowiązkach pracodawcy. Jednym z obowiązków pracodawcy jest organizowanie pracy w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy. Obowiązek zapewnienia prawidłowej organizacji pracy nie może być natomiast utożsamiany tylko z zapewnieniem pracownikowi biurka, materiałów biurowych czy pokrycia eksploatacji samochodu służbowego. Do obowiązków pracodawcy należy również zapewnienie zakwaterowania pracownikowi. Zagwarantowanie zakwaterowania jest nieodłącznym warunkiem prawidłowego wykonywania obowiązków przez pracownika, umożliwiającym zapewnienie odpowiedniej jakości i wydajności pracy, a w ostatecznym rozrachunku – tworzenie zysku pracodawcy, a zatem nie stanowi realnej korzyści majątkowej pracowników, lecz służy osiągnięciu celów pracodawcy (interpretacja indywidualna DIS w Warszawie z 22.02.2016 r., nr IPPB4/4511-1514/15-2/IM, wyrok NSA z 2.10.2014 r., sygn. II FSK 2387/12).

Polecamy: Kodeks pracy z komentarzem (PDF)

Niestety ta propracownicza wykładnia przepisów nie trwała długo. W maju 2016 r. Minister Finansów zmienił z urzędu interpretację indywidualną DIS w Warszawie w związku z uznaniem, że pracownicy budowlani jednak uzyskują przychód w przypadku zagwarantowania noclegów przez pracodawcę. Zdaniem MF przychód z nieodpłatnych świadczeń nie powstanie tylko w przypadku zapewnienia noclegu pracownikom mobilnym. Natomiast biorąc pod uwagę, że pracownicy budowlani są zazwyczaj oddelegowywani do pracy, to po ich stronie taki przychód już wystąpi. Pracownicy ci wyrazili bowiem zgodę na oddelegowanie, a pracodawca nie ma obowiązku zapewniać im noclegu (interpretacja indywidualna Ministra Finansów z 30.05.2016 r., nr DD3.8222.2.62.2016.IMD).

Wydatki na oddelegowanie pracownika za granicę nie są jego przychodem w PIT

Również Sąd Najwyższy wypowiedział się w zakresie przychodu pracowników z tytułu zakwaterowania opłaconego przez pracodawcę, jednak w odniesieniu do ubezpieczeń społecznych. SN wydał 10 października 2015 r. uchwałę (sygn. III UZP 14/15), zgodnie z którą wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników jest przychodem na gruncie ubezpieczeń społecznych, a tym samym stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (dotyczy to zarówno pracowników budowlanych, jak i pracowników mobilnych).

Pracodawca musi zatem dokonać wyboru, czy zapewniając pracownikowi nocleg doliczy jego wartość do przychodu pracownika, czy też nie. Trzeba mieć przy tym na uwadze, że o ile istnieją szanse na wygranie sporu podatkowego z fiskusem przed sądem administracyjnym, to w przypadku ubezpieczeń społecznych szanse na wygraną przed sądem powszechnym są małe. Sądy powszechne po uchwale SN jednolicie uznają, że pracownik któremu pracodawca zapewnił nocleg uzyskuje na gruncie ubezpieczeń społecznych przychód z tytułu nieodpłatnego zakwaterowania.

Autor: Elżbieta Stawarczyk, aplikantka radcowska, kancelaria KSP Legal & Tax Advice

Zobacz także: Kadry