Przedpłaty, zaliczki, zadatki a podatek dochodowy. Moment powstania przychodu

Powstanie przychodu - podstawa prawna

Na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT), przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe. Analogicznie brzmi art.
Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o PIT (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 z zm.) i odpowiednio art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o CIT (Dz. U. z 2021 r. poz. 1800 ze zm.), do przychodów nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych.

Autopromocja

Czym jest zaliczka a czym zadatek?

Pojęcie zaliczki i zadatku często traktowane jest zamiennie. Głównie dlatego iż są one wpłacane na poczet umowy, która będzie wykonana w przyszłości. Różnica między nimi polega jednak na tym, że zaliczka jest częścią składową pełnej ceny, którą należy zapłacić za daną usługę lub towar i nie stanowi ona zabezpieczenia umowy.
Zaliczka podlega zwrotowi gdy umowa nie zostanie zrealizowana bez względu na to, która strona transakcji przyczyniła się do niedotrzymania jej warunków. W sytuacji realizacji usługi bądź dostawy jest ona zaliczana jest na poczet pełnej ceny.

Zadatek stanowi natomiast zabezpieczenie wykonania umowy. W przypadku nie wywiązania się z umowy przez jedną ze stron, przysługuje zwrot w wysokości zadatku. W sytuacji niedotrzymania umowy przez dostawcę, nabywca może domagać się zwrotu jego dwukrotności.

Otrzymanie przedpłaty (zaliczki) - rozliczenie w podatku dochodowym

Ponieważ co do zasady zaliczka nie ma definitywnego charakteru to nie stanowi ona przychodu podatkowego w momencie jej otrzymania. Przychód ten powstaje dopiero w momencie wykonania usługi lub dostarczenia towaru i wówczas wpłacona wcześniej zaliczka jest rozliczana z ostateczną ceną sprzedaży. Problemem podatkowym jest otrzymanie 100% zaliczki ponieważ różne są w tej kwestii stanowiska organów podatkowych i sądów administracyjnych.

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

W orzecznictwie sądowym często spotykane jest stanowisko, że otrzymanie zaliczki nawet w wysokości 100% wartości transakcji nie stanowi przychodu podatkowego, ponieważ powstaje on dopiero w momencie faktycznego wykonania usługi lub dostawy towaru. Przykładem takiego stanowiska jest wyrok WSA w Warszawie z 28 maja 2010 r. (III SA/Wa 570/10)

We wcześniejszych interpretacjach organów podatkowych można spotkać się ze stanowiskiem, które warunkuje powstanie przychodu podatkowego od charakteru zaliczki, a nie jej wysokości. Zgodnie z interpretacją indywidualną Dyrektora KIS z dnia 13 marca 2018 r. otrzymanie zaliczki, w tym 100%, która nie ma charakteru definitywnego nie skutkuje powstaniem przychodu podatkowego.

Obecnie organy podatkowe stoją na bardziej restrykcyjnym stanowisku w tej sprawie. W interpretacji indywidualnej z dnia 6 czerwca 2022 r., nr 0111-KDIB1-1.4010.135.2022.1.AND, Dyrektor KIS stwierdził, że 100% zaliczka powinna być traktowana jak definitywna zapłata określona z góry za wykonanie danej umowy.

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

Podsumowując kwestia rozpoznania przychodu podatkowego w momencie otrzymania 100% zaliczki nie jest jednoznaczna. Nieopodatkowanie wpłaty w takim przypadku może narazić podatnika na zakwestionowanie jego podejścia przez organy podatkowe, a rozstrzygnięcie ewentualnego sporu może nastąpić dopiero na drodze postępowania sądowego.

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Otrzymanie zadatku a przychód podatkowy

Ponieważ zadatek stanowi zabezpieczenie wykonania umowy i nie jest on częścią należnej kwoty to otrzymanie go nie stanowi przychodu podatkowego u dostawcy. Nie stanowi on przysporzenia definitywnego. Niemniej jednak po wykonaniu umowy strony mogą uznać zadatek za część ceny nabycia.
Przychód podatkowy w tym wypadku pojawi się po stronie wpłacającego zadatek dopiero w momencie niewywiązania się dostawcy z realizacji umowy kiedy będzie on zmuszony zwrócić zadatek w podwójnej wysokości. Opodatkowaniu podlega wówczas nadwyżka zwróconej kwoty nad wpłaconą kwotą zadatku. Zwrot zadatku w takiej sytuacji nie jest traktowany jak sankcja i dlatego nie korzysta ze zwolnienia od podatku.

Autor: Agata Śmiałek, Samodzielna Starsza Księgowa w MDDP Outsourcing