Rozliczanie stypendium w rocznym zeznaniu PIT

Stypendia podlegające zwolnieniu z podatku dochodowego

Zasadą jest, że stypendia podlegają opodatkowaniu jako „inne źródła dochodów”. Ustawodawca wprowadza jednak od tej zasady kilka wyjątków. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje pięć różnych rodzajów stypendiów, które podlegają zwolnieniu od podatku. Należą do nich:

- stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki;

- stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyższym;

- inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania;

- stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego;

- stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje pozarządowe, które nie są jednostkami sektora finansów publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi i nie działają w celu osiągnięcia zysku, a także przez osoby prawne i jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne oraz spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami, które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez ich organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych.

Stypendia naukowe oraz za wyniki w nauce

Powszechnie przyjmuje się, że stypendia naukowe to te, które przyznawane są wybitnym uczniom lub studentom, których średnia ocen w danym semestrze lub roku szkolnym przekracza określony próg. Jest to jednak błędne rozumowanie – tego rodzaju świadczenie zaliczane jest paradoksalnie jako świadczenie pomocy materialnej.

 Pod pojęciem stypendium naukowego oraz za wyniki w nauce rozumie się stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie i inne stypendia naukowe za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Stypendia tego rodzaju przyznane mogą być osobom, którym wszczęto przewód doktorski lub które przygotowują się do wszczęcia przewodu habilitacyjnego. Wolne od podatku są także stypendia doktoranckie, przysługujące uczestnikom studiów stacjonarnych. Tryb ich przyznania określa rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Bez znaczenia dla oceny naukowego charakteru stypendium jest fakt, że stypendysta posiada uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy w jednostce prowadzącej studia doktoranckie.

Zwolnieniu nie podlegają stypendia doktorskie i habilitacyjne w zakresie, w jakim pracownicy danej jednostki pozostają w dodatkowym zatrudnieniu. W przypadku, gdy dany pracownik będzie zatrudniony tylko i wyłącznie w jednostce macierzystej, a ponadto będą spełnione pozostałe przesłanki, to otrzymane przez niego stypendium będzie korzystało ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Analizując, czy dane stypendium zalicza się do grupy stypendiów naukowych, każdorazowo należy dokonać analizy celu, w jakim zostało ono przyznane. Ustawodawca wskazuje, że podstawą zwolnienia jest "stypendium naukowe" w sensie stypendium związanego z działalnością twórczą i badawczą w dziedzinie nauki, a nie stypendium związanego z pobieraniem nauki, czyli takiego, które oznacza sam fakt zdobywania wiedzy.

Zwrócić należy uwagę na stanowisko Ministerstwa Finansów, sygn. PO 5/GK-1453-0383/97, zgodnie z którym: „Przez stypendia naukowe, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych należy rozumieć stypendia służące wspieraniu prac wykonywanych w ramach działalności naukowej prowadzonej bądź indywidualnie, bądź przez powołane do tego instytucje. Są to między innymi stypendia wypłacane studentom na wsparcie określonych tematycznie kierunków studiowania, prac magisterskich, realizacji określonych elementów procesu dydaktycznego, polegających na poznawaniu dorobku nauki itp., przyznawane studentom przez uczelnie z własnego funduszu lub fundowane przez zakłady pracy. W związku z powyższym stypendium fundowane na wsparcie określonego kierunku studiów, ma charakter stypendium naukowego i korzystało ze zwolnienia od podatku dochodowego.”

Zaznaczyć należy, iż także możliwość zatwierdzania stypendiów przez określone organy, w tym ministrów, musi wynikać z konkretnych przepisów prawa, a zatem wszystkie stypendia są przyznawane na podstawie określonych przepisów.

Otrzymywanie tego rodzaju stypendium nie tworzy obowiązku rozliczenia się z fiskusem.

Świadczenia pomocy materialnej

Ustawodawca wyróżnia dwa rodzaje świadczeń w ramach pomocy materialne. Są to świadczenia o charakterze socjalnym oraz świadczenia o charakterze motywacyjnym. Do tych pierwszych zalicza się stypendium szkolne oraz zasiłek szkolny. Za świadczenia o charakterze motywacyjnym uważa się stypendia za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe, stypendium Prezesa Rady Ministrów, stypendium ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz stypendium ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Świadczenia pomocy materialnej wydawane być mogą w różnych formach. Wyróżnia się wśród nich:

- stypendium socjalne,

- stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych,

- stypendium rektora dla najlepszych studentów,

- stypendium ministra za osiągnięcia w nauce,

- stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe,

- zapomogi.

Polecamy: PIT-y i ulgi podatkowe 2016

Ponadto studenci mają możliwość ubiegania się o świadczenia o charakterze niematerialnym, jak zakwaterowanie w domu studenckim prowadzonym przez uczelnie zarówno dla siebie, jak i dla małżonka oraz dziecka, a także ubiegania się o wyżywienie w stołówce studenckiej uczelni.

Świadczenie tego rodzaju zwolnione są z opodatkowania i nie wymagają rozliczenia się z fiskusem.

Stypendia przyznawane przez jednostki samorządu terytorialnego oraz fundacje i organizacje

W kwestię finansowania stypendiów przeznaczonych dla uczniów i studentów niebagatelny wkład mają również jednostki samorządu terytorialnego oraz podmioty i organizacje pozarządowe. Stypendia, które przyznają, podlegają w ograniczonym stopniu zwolnieniu z podatku dochodowego.

Zwolnieniu podlegają te stypendia, które pochodząc z jednostek samorządu terytorialnego udzielone zostały w uchwałach ich organów stanowiących. Jeśli chodzi natomiast o stypendia pochodzące z organizacji prowadzących działalność w sferze pożytku publicznego – te odzwierciedlenie muszą znaleźć w postanowieniach regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe, udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych. Fundator stypendium nie musi być formalnie, za potwierdzeniem wpisu do KRS, organizacją pożytku publicznego. Do spełnienia wymogów zwolnienia stypendium z podatku dochodowego wystarczającym jest, aby była to organizacja pozarządowa prowadząca działalność w sferze pożytku publicznego.

Dla zastosowania zwolnienia podatkowego stypendium, którego fundatorem jest jednostka samorządu terytorialnego czy fundacja i organizacja nie ma znaczenia ani złożenie oświadczenia według ustalonego wzoru, zgodnie z którym podatnik nie uzyskiwał równocześnie innych dochodów podlegających opodatkowaniu, z wyjątkiem renty rodzinnej oraz dochodów niepodlegających łączeniu z dochodami z innych źródeł i opodatkowanych w sposób zryczałtowany, ani to, czy stypendysta osiąga inne dochody czy nie.

Zgodnie z nowelizacją z dnia 1 stycznia 2011 r. limit zwolnienia z podatku tego typu stypendium to kwota 3800 zł w danym roku podatkowym. W przypadku przekroczenia tej kwoty opodatkowaniu podlega kwota nadwyżki.

Podatnicy, którzy otrzymywali stypendium z powyższych źródeł powinni otrzymać do końca lutego formularz PIT-8C od jednostki, która wypłacała stypendium. Wartość otrzymanego stypendium powinna znajdować się w części E. Wartość nieprzekraczająca kwoty 3800 zł, będzie znajdować się w kolumnie a, w której zawiera się kwota wypłacona oraz w kolumnie b, zawierającej kwotę wolną od podatku dochodowego. W takim przypadku kolumna c, zawierająca kwotę po odliczeniu kwoty wolnej od podatku będzie zawierała kwotę 0 zł. W takiej sytuacji nie trzeba wykazywać otrzymanego stypendium w zeznaniu podatkowym.

---

Gdy stypendium otrzymane w minionym roku podatkowym przekroczyło kwotę 3800 zł, nadwyżka wpisana powinna być w  kolumnie c i od tej kwoty będzie trzeba zapłacić podatek. Jeżeli została pobrana zaliczka przez organ wypłacający stypendium, w formularzu PIT-8C znajdzie się również informacja o wysokości tej zaliczki, która zawierać się będzie w kolumnie d. W opisanej sytuacji, kwota po odliczeniu sumy wolnej od podatku oraz wartość zaliczek pobranych przez płatnika należy przenieść do formularza PIT-37, do wiersza “Inne źródła, niewymienione w wierszach od 1 do 4”. Jeżeli uczeń otrzymujący stypendium jest niepełnoletni, rodzice podpisują za niego zeznanie, ale mimo to należy złożyć odrębne zeznanie dla dziecka. Nie należy łączyć jego dochodów z dochodami rodziców.

Stypendia sportowe

Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stypendia sportowe uważane są za przychody z działalności wykonywanej osobiście. Przysługiwać ono może także osobie, która nie posiada statusu ucznia bądź studenta. Stypendium to może przybrać formę jednorazowej wypłaty jako np. nagroda za wygrane zawody. Podlega ono w całości opodatkowaniu, niezależnie od kwoty otrzymanej wpłaty.

Jeśli stypendium zostanie zakwalifikowane przychód, którego źródłem jest działalność wykonywana osobiście, podatnik do końca lutego otrzymać powinien formularz PIT-11. Kwoty wykazane na tym formularzu należy przepisać na formularz PIT-37, do wiersza „działalność wykonywana osobiście”.

Za przychody z innych źródeł fundator stypendium nie składa do urzędu skarbowego zaliczek na podatek w trakcie roku. Oznacza to, iż pełną kwotę podatku musi zapłacić uczeń bądź student pobierający stypendium. Termin zapłaty podatku mija 30 kwietnia, tak jak termin złożenia zeznania podatkowego.

Stypendia zagraniczne

Dla zwolnienia z podatku dochodowego osób fizycznych nie ma znaczenia, czy stypendium naukowe pobierane było na terytorium Rzeczpospolitej, czy też za granicą. Znaczenia nie ma również to, czy kraj, w którym stypendium było odbywane należy do Unii Europejskiej oraz czy zawarta została z tym krajem umowa międzynarodowa, zawierająca zapisy o wzajemnym uznaniu. Do uzyskania takiego zwolnienia konieczne jest jednak spełnienia jednego warunku: stypendium musi być przyznane na podstawie obowiązujących w innym państwie przepisów regulujących stopnie naukowe i tytuły naukowe.

Zgodnie z odpowiedzią na interpelację poselską nr 17304 (pismo Podsekretarza Stanu do Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 12 sierpnia 2010 r., nr DD3/0602/53/IMD/10/BMI9–10566): „Powołane powyżej zwolnienia przedmiotowe dotyczą także świadczeń otrzymywanych w związku z odbywaniem stypendium w zagranicznej placówce (bez względu na to, czy jest to placówka pochodząca z kraju unijnego, czy też z kraju, który nie należy do Unii Europejskiej) przyznanych przez polskie podmioty. Ponadto zwolnienia te dotyczą także stypendiów i innych świadczeń pomocy materialnej otrzymanych od zagranicznych podmiotów, pod warunkiem że świadczenia te spełniają przesłanki określone w powołanych na wstępie przepisach, przykładowo mają zastosowanie do stypendiów otrzymanych na podstawie obowiązujących w innym państwie przepisów regulujących stopnie naukowe i tytuły naukowe.”

Zwrócić należy uwagę także na zagadnienie przedstawione w interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, sygn. IBPBII/2/415-694/10/MM, stanowiącej, iż „zgodnie z art. 20, ust. 3 umowy w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu, zawartej z Republiką Francuską (Dz. U. z 1977 r. nr 1, poz. 5) - stypendia otrzymywane ze źródeł francuskich przez osoby mające w Polsce miejsce zamieszkania mogą podlegać opodatkowaniu we Francji. [...] Jeżeli jednak poza stypendium we Francji stypendysta uzyskuje dochody ze źródeł przychodów położonych w Polsce, przy opodatkowaniu tych dochodów dla ustalenia stopy procentowej podatku bierze się pod uwagę także stypendium”.

Inne stypendia

Zakres pojęcia stypendium, definiowany przez polskie prawo, nie obejmuje każdej umowy zawartej między dwoma podmiotami pod ową nazwą. Zwolnieniom podatkowym podlegają stypendia tylko i wyłącznie przyznane przez podmioty wskazane w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych i w warunkach w niej określonych.

Pod pojęciem stypendium naukowego nie znajduje się każde świadczenie na rzecz osób pobierających naukę, bez względu na źródło ich pochodzenia. Jeśli umowę taką zawierają dwie osoby fizyczne, nawet jeśli zawarta ona zostanie pod nazwą „umowa o stypendium”, niezależnie od nazewnictwa będzie zgodnie ze swoją naturą poddana opodatkowaniu jako darowizna i nie będzie podlegać zwolnieniu podatkowemu jako stypendium naukowe.

Zwolnieniom nie podlegają stypendia naukowe, które nie są związane bezpośrednio z celem wspierania prac wykonywanych w ramach działalności naukowej. Z tego powodu zwolnieniu nie podlegają stypendia, jakie niektóre szkoły przyznają swoim słuchaczom.

Ponadto zwolnienia nie stosuje się także dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca - bez względu na rodzaj umowy - wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem. Poza tym, ww. zwolnienie przedmiotowe nie ma zastosowania do otrzymanych dochodów z tytułu realizacji projektu w ramach umowy o współpracy bliźniaczej (umowy twinningowej), zawartej na podstawie prawa wspólnotowego, zgodnie z którą instytucją wdrażającą jest instytucja polskiej administracji publicznej.

Polecamy: Podatki 2017 - PIT, CIT, ryczałt 2017 (książka)

Stypendia i staże pochodzące z funduszy europejskich także podlegają zwolnieniom. W piśmie Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 16 grudnia 2010 r., sygn.  IBPBII/1/415-785/10/HK, znajdujemy następującą informację: "Wypłacone w okresie od 1 marca do 31 sierpnia 2010 r. wnioskodawcy - będącemu osobą bezrobotną i uczestnikiem projektu realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki - stypendia stażowe, jako pomoc udzielona w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich, o których mowa w ustawie o finansach publicznych, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych".