Jak ugryźć IP BOX? Kto może skorzystać z ulgi?

Czym jest IP BOX?

IP BOX to po prostu preferencyjne opodatkowanie dochodów uzyskiwanych ze sprzedaży produktów lub usług tworzonych w oparciu o prawo własności intelektualnej. Własność intelektualna (IP - Intelectual Property), bo o niej mowa, może wystąpić w wielu branżach i obejmować m.in. wynalazki, prawa z rejestracji topografii układu scalonego, patenty czy wzory użytkowe (np. przemysłowe).

Ulga IP BOX ma zatem na celu zachęcanie przedsiębiorców do wykorzystywania potencjału biznesowego w zakresie praw własności intelektualnej – a zatem i do szeroko pojętego tworzenia, rozwijania i ulepszania. Ponadto rozwiązanie ma służyć zwiększeniu atrakcyjności prowadzenia w Polsce działalności badawczo-rozwojowej.

Jak skorzystać z IP BOX?

Odpowiedź wydaje się banalnie prosta – przedsiębiorcy, którzy osiągają dochody z prawa własności intelektualnej (czyli wspomnianego już IP) uzyskanego z działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i przekazują autorskie prawa do nich (za wynagrodzeniem) swoim kontrahentom. Sprawa może się już wydawać nieco prostsza, ale w rzeczywistości wciąż nie jest. Objaśnienia Ministerstwa Finansów w zakresie IP BOX mają 86 stron, do tego jeszcze dochodzą oczywiście przepisy ustaw o PIT i CIT czy ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. W tym miejscu nasuwają się zatem trzy kluczowe pytania.

1. Czym są kwalifikowane prawa własności intelektualnej i dochody z nich?
2. Czym jest działalność badawczo rozwojowa?
3. Kiedy możemy mówić o przekazywaniu praw autorskich?

Pierwszą kwestię regulują ustawy o podatkach PIT i CIT. Kwalifikowanym prawem własności intelektualnej są:

1. patent,
2. prawo ochronne na wzór użytkowy,
3. prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,
4. prawo z rejestracji topografii układu scalonego,
5. dodatkowe prawo ochronne dla patentu na produkt leczniczy lub produkt ochrony roślin,
6. prawo z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu,
7. wyłączne prawo, o którym mowa w ustawie z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. z 2021 r. poz. 213),
8. autorskie prawo do programu komputerowego.

Wskazane wyżej pozycje muszą podlegać ochronie prawnej na podstawie m.in. ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych, a ich powstanie być dokonane poprzez wytworzenie, rozwinięcie, ulepszenie w ramach prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej.

Z kolei dochodem z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej są dochody osiągnięte (zgodnie z ustawą PIT):

1. z opłat lub należności wynikających z umowy licencyjnej, która dotyczy kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
2. ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
3. z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej uwzględnionego w cenie sprzedaży produktu lub usługi;
4. z odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, jeżeli zostało uzyskane w postępowaniu spornym, w tym postępowaniu sądowym albo arbitrażu.

To z kolei prowadzi nas do pytania o to, czym taka działalność w ogóle jest. Ustawy o PIT i CIT dają nam odpowiedź w tym zakresie. Za działalność badawczo-rozwojową przyjmuje się działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Zwraca się uwagę, że w ustawowej definicji działalności badawczo rozwojowej nie ma spójnika „i” – tak więc ulga może przysługiwać podmiotom w ramach działalności tylko badawczej, lub tylko rozwojowej, lub obu tych działalności jednocześnie.

Jak udowodnić, że prowadzi się taką działalność?

Objaśnienia podatkowe (same przepisy prawa tego nie określają) wskazują m.in. politykę czy zasady prowadzenia tej działalności, definiowanie procesów mających miejsce w ramach tej działalności, uchwałę o powołaniu zespołu do takich prac, regulaminy, karty poszczególnych projektów w tym ewidencji postępu prac, czy ewidencję czasu pracy. Istotne jest zatem, aby w toku prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej powstała dokumentacja z nią związana.

W tym miejscu kluczowe zatem jest ocenienie, czy w konkretnej sytuacji, w kontekście podpisanej z kontrahentem umowy, możemy mówić (przynajmniej częściowo) o osiąganiu dochodów ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej (np. patentu, czy oprogramowania), którego wytworzenie, ulepszenie lub rozwój wynikało z prowadzonej działalności badawczej, lub rozwojowej (lub badawczo-rozwojowej).  Jeśli tak, to pozostaje już tylko ostatnia kwestia – czy „produkty” te podlegać mogą ochronie prawnej na podstawie m.in. ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. To z kolei prowadzi na do ostatniego pytania o prawach autorskich i prawach pokrewnych.

Każdy przedsiębiorca planujący skorzystać z IP BOX powinien przeanalizować stan faktyczny (lub przyszły) który go dotyczy. Co ważne, w Polsce ochrona praw autorskich jest „automatyczna” i niezależna od jakichkolwiek formalności (np. rejestracji). Określony utwór korzysta z ochrony prawa autorskiego od momentu jego ustalenia (tj. od momenty, gdy możliwe jest określenie jego treści), nawet jeżeli nie jest on ukończony. Cytujac za ustawą o prawach autorskich i prawach pokrewnych, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)… W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe)… wzornictwa przemysłowego… architektoniczne… muzyczne i słowno-muzyczne… audiowizualne…

Podkreślenia wymaga fakt, że ochroną nie są objęte odkrycia, idee, czy procedury, metody bądź zasady działania.

Z powyższego zatem wynika, że jeśli wytworzony przez przedsiębiorcę utwór  podlega prawom autorskich (oraz jest kwalifikowanym prawem własności intelektualnej wytworzonym w ramach działalności badawczo-rozwojowej) to mamy możliwość skorzystania z IP BOX.

Teraz sprawa powinna być już jasna – ale zapewne wciąż do końca nie jest. To m.in. dlatego tak duża liczba podatników występuję o wydanie indywidualnych interpretacji podatkowych – mają oni bowiem trudności w ustaleniu, czy wytwarzają kwalifikowane IP, czy robią to w ramach działalności np. rozwojowej oraz czy przysługuje im prawo autorskie do takiego utworu.

Kto może skorzystać z IP BOX?

Na pewno nie są to tylko programiści (choć w ich przypadku prawdopodobieństwo otrzymania pozytywnej interpretacji indywidualnej jest najwyższe). Graficy, administratorzy, testerzy czy analitycy biznesowi także takie prawo posiadają. W przypadku tych pierwszych co do zasady powinno występować tworzenie oprogramowania, jego ulepszanie bądź rozwój, projektowanie architektury oprogramowania, czy prace badawczo rozwojowe. W przypadku grafików może to być tworzenie interfejsów użytkownika, czy autorska grafika do oprogramowania.

Co istotne, również testerzy, administratorzy czy analitycy biznesowi mogą mieć prawo do skorzystania z IP BOX – pod warunkiem, że ich praca związana jest z tworzeniem, ulepszaniem, czy rozwijaniem, co omówiono już we wcześniejszej części artykułu. Powinno to być również zawarte w umowie z kontrahentem, na podstawie której następuje przekazanie praw autorskich do określonego rozwiązania programistycznego/informatycznego, oczywiście za wynagrodzeniem. Nie ma przy tym żadnych przeszkód, żeby przekazanie takich prac (nawet jeśli są to prace cząstkowe związane z budową np. silnika rezerwacyjnego) następowało w trybie miesięcznym, co zresztą w praktyce ma bardzo często miejsce.

Jak liczyć IP BOX?

W zasadzie odpowiedź na pytanie jak liczyć IP BOX można sprowadzić do prostego działania (pod warunkiem, że stosujemy je do podatku liniowego bądź zasad ogólnych):

[t - (5% * udział dochodów z IP   +   t * udział dochodów innych niż z IP)] * dochody razem

Gdzie:

t – obecna stawka podatku dochodowego

Przykład

Pan Robert jest grafikiem komputerowym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą. Obecnie jest opodatkowany podatkiem liniowym (19%). Jego dochody roczne wyniosły w poprzednim roku 100 000 zł (już z uwzględnieniem składek na ubezpieczenie społeczne; składki zdrowotne pomija się, nie mają one wpływu na informację uzyskaną z powyższego działania). Nie korzystał z ulgi IP BOX. Pan Robert po złożeniu deklaracji PIT-36L za poprzedni rok wystąpił z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej - z pozytywnym skutkiem. 40% dochodu osiągnął z IP BOX, a 60% z czynności niezaliczanych do IP BOX. Po podstawieniu do ww. wzoru obliczyć można oszczędność w podatku PIT dla pana Roberta.

[19% - (5*40% + 19%*60%)] * 100 000 zł = 5600 zł

Z kolei w przypadku chęci zmiany opodatkowania ryczałtowego np. na podatek liniowy z opcją skorzystania z ulgi IP BOX (w całości lub w części), wystarczy dokonać analizy obciążeń podatkowych na ryczałcie i po zmianie sposobu opodatkowania.

Przy tematyce IP BOX pojawia się jednak więcej wątpliwości, o których w dalszej części artykułu.

Podobno nie ponosząc żadnych kosztów bezpośrednich nie można skorzystać z IP BOX. Czy to prawda?

Tak. Istnieją przypadki, kiedy mimo spełniania wszystkich przesłanek do skorzystania z IP BOX nie ma się prawa do ulgi. Dzieje się tak, kiedy przedsiębiorca w ramach IP BOX nie ponosi żadnych kosztów bezpośrednich. W ustawach o podatkach dochodowych wskazany jest bowiem konkretny wzór na tzw. wskaźnik NEXUS, który mnożony jest przez dochód z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej – w konsekwencji czego obliczony zostaje dochód z IP BOX. Jeżeli przedsiębiorca nie ponosi żadnych kosztów bezpośrednio związanych z IP BOX, to nie może skorzystać z tej ulgi:

Gdzie poszczególne litery oznaczają faktycznie poniesione koszty na:

a - prowadzoną bezpośrednio przez podatnika działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej,

b - nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu niepowiązanego,

c - nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu powiązanego,

d - nabycie przez podatnika kwalifikowanego prawa własności intelektualnej.

W zakresie powyższej problematyki wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie (sygnatura akt: I SA/Sz 591/20). WSA stwierdził, że jeśli programista nie ponosi żadnych kosztów bezpośrednio związanych z IP BOX, to nie może skorzystać z ulgi ponieważ nie ma możliwości ustalenia wskaźnika nexus. Jeśli bowiem zero pojawi się tak w liczniku jak i w mianowniku, to z matematycznego punktu widzenia nie ma możliwości wyliczenia tego wskaźnika – a zatem i kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanego IP. Sąd wskazał ponadto, że każda ulga podatkowa ma swoje specyficzne warunki, a w przypadku IP BOX jednym z nich jest ponoszenie kosztów bezpośrednio związanych z kwalifikowanym IP.

Czy do korzystania z ulgi IP BOX niezbędna jest interpretacja indywidualna?

Nie ma takiej konieczności. Interpretacja daje jednak gwarancję (o ile stan faktyczny lub przyszły jest zgodny z tym przedstawionym we wniosku o jej wydanie), że w danym przypadku można z ulgi skorzystać. Niestety czas oczekiwania na wydanie interpretacji może wynieść 6 miesięcy, a w międzyczasie podatnik może być wzywany do uzupełnień wniosku. Zdarza się, że w wezwaniach takich organ zadaje kilkadziesiąt pytań, podczas gdy na odpowiedź jest tylko 7 dni. Warto w tym zakresie zlecić obsługę wniosku doradcy podatkowemu.

Jak rozliczyć ulgę IP BOX?

Zasadą ogólną jest, że IP BOX uwzględnia się w rozliczeniu rocznym (PIT/IP będącym załącznikiem do deklaracji np. PIT-36L). Analogicznie jest w przypadku ulgi badawczo-rozwojowej. Co do zasady więc przy rozliczeniu rocznym wykazana zostanie nadpłata w podatku dochodowym. Wyjątkiem od tej reguły są przepisy tarczy antykryzysowej, które wprowadziły do ustaw o podatkach dochodowych taką możliwość (na okres trwania epidemii) – ale tylko dla tych podmiotów, które osiągając dochody z IP BOX związanym z przeciwdziałaniem COVID-19 (art. 52u ustawy o PIT). Ustawodawca rozumie przez to „wszelkie czynności związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków, w tym społeczno-gospodarczych” pandemii koronawirusa. Przepis ten może być szeroko rozumiany, jako że w praktyce wiele produktów, usług czy procesów, można uznać za służące przeciwdziałaniu COVID-19.

Bartosz Gebel
Doradca podatkowy (nr wpisu 13557)
Biuro Rachunkowe i Kancelaria Doradztwa Podatkowego Ergotax