Czy rolnikowi opłaca się być czynnym podatnikiem VAT?

Jest to na pewno rozwiązanie wygodne dla rolników osiągających niewielkie obroty lub posiadających niewielki areał, ponieważ zwalnia ich z podstawowych obowiązków, którymi są objęci podatnicy opodatkowani na zasadach ogólnych.

Decyzję o rezygnacji ze zwolnienia w podatku VAT należy bardzo dokładnie przeliczyć i przemyśleć. Opłacalność ewentualnej rezygnacji wynika z różnicy stawek podatkowych VAT. Obrót ze sprzedaży np. płodów rolnych korzysta bowiem z opodatkowania stawkami obniżonymi, natomiast zakup maszyn i urządzeń rolniczych oraz innych materiałów służących produkcji rolniczej jest z reguły opodatkowany stawką podstawową.

Rolnik ryczałtowy ma prawo w każdej chwili zrezygnować ze zwolnienia w podatku VAT. Jednak taka decyzja wywiera szereg następstw, których rolnik musi sobie zdawać sprawę. W przypadku rezygnacji ze zwolnienia rolnik będzie musiał wystawiać faktury sprzedaży, prowadzić ewidencję dla potrzeb podatku VAT, składać deklaracje i płacić podatek VAT.

Ale tylko wtedy rolnik ma możliwość odzyskania całości podatku naliczonego w dokonanych przez niego zakupach towarów i usług. Aby zrezygnować ze zwolnienia rolnik musi jedynie dokonać zgłoszenia rejestracyjnego na druku VAT-R, opłacić w kasie urzędu 170 zł opłaty skarbowej i ewentualnie wypełnić zgłoszenie NIP-7.

Należy mieć również na uwadze, że po rezygnacji ze zwolnienia rolnik musi być czynnym podatnikiem VAT przez okres co najmniej 3 lat. Dopiero po upływie 3 lat od daty rezygnacji, będzie mógł ponownie skorzystać ze zwolnienia i odzyskać status rolnika ryczałtowego.

Kiedy już jesteśmy świadomi wszystkich obowiązków i zagrożeń z tą decyzją związanych, musimy usiąść z kartką papieru i przeliczyć, by móc odpowiedzieć na pytanie: czy w ogóle się nam to opłaca?

Najlepiej przez rok czasu gromadzić faktury VAT RR, które dokumentują naszą sprzedaż i faktury zakupu towarów i usług, wykorzystanych przy działalności rolniczej. Należy zestawić wszystkie faktury VAT RR i podsumować wartości netto, podatek VAT ryczałtowy i wartości brutto.

Należy zestawić również wszystkie faktury zakupu towarów i usług, wykorzystane w działalności rolniczej i również podsumować wartości netto, podatek VAT i wartości brutto. Teraz należy przeprowadzić obliczenia, by ustalić ile uzyskaliśmy jako rolnicy ryczałtowi, a ile byśmy uzyskali, gdybyśmy byli czynnymi podatnikami VAT.

Utrata zwolnienia rolnika z VAT z mocy ustawy

Przykładowe rozliczenie:

Przypuśćmy, że podsumowując nasze zestawienia uzyskaliśmy następujące wyniki dla rolnika ryczałtowego (zryczałtowany zwrot podatku wynosi 7%, zakładamy również, że wszystkie zakupy były opodatkowane stawką 23%):

W efekcie rolnik ryczałtowy uzyskał 412.000 zł, czyli od uzyskanej sprzedaży 535.000 zł odejmujemy zakup 123.000 zł. Rolnik ryczałtowy nie ponosi już żadnych innych kosztów i można uznać, że 412.000 zł jest to kwotą, jaką rolnik rzeczywiście uzyskał w formie gotówki.

Chcąc ustalić, ile uzyskałby rolnik, gdyby w tym samym okresie był czynnym podatnikiem VAT, należy przeprowadzić bardziej skomplikowane obliczenia. Najpierw musimy ustalić strukturę sprzedaży uwzględniając stawkę podatku 5%. Czyli sprzedaż brutto 535.000 dzielimy przez 1,05 i otrzymujemy w zaokrągleniu netto 509.524 zł.

Zatem  struktura sprzedaży i zakupów z przykładu powyżej będzie kształtowała się następująco:

Rolnik - czynny podatnik VAT będzie musiał zadeklarować powyższe wartości w deklaracji VAT-7 i w efekcie zapłaci do urzędu skarbowego 2.476 zł tj. VAT należny 25.476 zł minus VAT naliczony 23.000 zł. Kwota podatku VAT podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego stanowi w rozliczeniu kasowym wydatek pieniężny, który musimy uwzględnić w rozliczeniu.

Czyli w efekcie rolnik czynny podatnik VAT:

+    uzyskał kasowo 535.000 zł ze sprzedaży,

-  wydatkował 123.000 zł na zakupy,

-  wydatkował 2.476 zł na podatek VAT zapłacony do urzędu skarbowego.

Łącznie rolnik - czynny podatnik VAT uzyskał kasowo 409.524 zł tj. 535.000 zł minus 123.000 zł minus 2.476 zł, czyli mniej od rolnika ryczałtowego o kwotę podatku wpłaconego do urzędu skarbowego.

Gdyby jednak zakupy zwiększyły się tylko o 20.000 zł, to bardziej opłacalna byłoby dla rolnika rezygnacja ze zwolnienia, ponieważ wystąpiłaby nadwyżka podatku naliczonego nad należnym (VAT od zakupu nad VAT od sprzedaży) i rolnik mógłby wystąpić o zwrot podatku w kwocie 2.124 zł.

W kalkulacji po stronie wydatków musimy także uwzględnić koszty ewentualnej obsługi księgowej lub czasu poświęconego przez rolnika na własnoręczne sporządzanie ewidencji i deklaracji VAT.

W rozliczeniu warto również uwzględnić podatek VAT wynikający z faktur zakupu towarów i usług, nabytych przed rezygnacją ze zwolnienia, a służących już działalności opodatkowanej np. usługi uprawy pola, zakup materiału siewnego. Czyli, jeżeli rolnik może wykazać, że zakupy materiałów, które zużył do produkcji rolnej lub innych towarów i usług posłużyły już wyłącznie tej sprzedaży opodatkowanej po dokonaniu rejestracji, to ma prawo odliczyć podatek VAT z faktur otrzymanych przed dokonaniem rejestracji w pierwszym okresie po rejestracji.

Natomiast jeżeli rolnik dokonał zakupów składników majątkowych, które są zaliczane do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, i dotyczyły one działalności rolnej, jaką rolnik prowadził przed dokonaniem rejestracji, czyli zwolnionej, to odliczenie będzie przysługiwało proporcjonalnie w stosunku do 5-letniego lub 10-letniego okresu użytkowania.

Korekta dotyczy wyłącznie tych składników majątkowych, których wartość początkowa przekracza 15.000 zł. Korekty dokonuje się w ciągu 5 kolejnych lat, a w przypadku nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów - w ciągu 10 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania. Wyżej opisanej korekty, dokonuje się w deklaracji podatkowej składanej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku podatkowym, za który dokonuje się korekty.

Rolnik musi również mieć świadomość, że jeżeli w okresie prowadzenia opodatkowanej działalności rolniczej, zakupi wymienione wyżej składniki majątkowe i odliczy podatek VAT naliczony, to w sytuacji powrotu do zwolnienia po upływie lat 3, będzie musiał w deklaracji za ostatni okres rozliczeniowy „oddać” część podatku VAT stosownie do proporcji okresu użytkowania tych składników majątkowych w działalności opodatkowanej i pozostałego okresu korekty (5-letniego lub 10-letniego w przypadku nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów).