Darowizna gospodarstwa rolnego - skutki w VAT

Do darowizny gospodarstwa rolnego lub jego części, należącego do rolnika - czynnego podatnika VAT, nie stosuje się przepisów ustawy o VAT. Wynika to wprost z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług decydują również przepisy Dyrektywy 2006/112/WE. Zgodnie z art. 19 Dyrektywy w przypadku przekazania odpłatnie lub nieodpłatnie całości lub części majątku, państwa członkowskie mogą uznać, że dostawa towarów nie miała miejsca i że w takim przypadku osoba, której przekazano towary, będzie traktowana jako następca prawny przekazującego. Mogą także przyjąć wszelkie niezbędne środki, aby zapobiec uchylaniu się od opodatkowania lub unikaniu opodatkowania poprzez wykorzystanie przepisów niniejszego artykułu.

W efekcie niezależnie od formy przekazania gospodarstwa rolnego, odpłatnej czy też nieodpłatnej, transakcja taka nie skutkuje na obowiązek podatkowy  w VAT z tytułu przeprowadzenia transakcji, nie wywiera również żadnego skutku na wcześniejsze odliczenia podatku dokonanego przez podatnika - darczyńcę.

Preferencje te dotyczą jednak wyłącznie transakcji odnoszących się do całego gospodarstwa rolnego jako całości lub jego zorganizowanej części. Co oznacza termin zorganizowana część gospodarstwa? Otóż przedsiębiorstwo zgodnie z art. 55¹ Kodeksu cywilnego jest zorganizowanym zespołem składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast art. 55³ Kodeksu cywilnego stanowi, że za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Biorąc pod uwagę powyższe należy przyjąć, że gospodarstwo rolne spełnia określone w Kodeksie cywilnym wymogi właściwe dla przedsiębiorstwa.

Zatem składniki materialne i niematerialne wchodzące w skład gospodarstwa rolnego powinny pozostawać ze sobą we wzajemnych relacjach w ten sposób, iż można mówić o nich jako o zespole, a nie zbiorze pewnych elementów. Istotne jest, aby w zbywanym przedsiębiorstwie zachowane zostały funkcjonalne związki pomiędzy poszczególnymi składnikami, tak żeby przekazana masa mogła posłużyć kontynuowaniu określonej działalności gospodarczej. W świetle powyższych przepisów gospodarstwo rolne, stanowi podobną do przedsiębiorstwa jednostkę organizacyjną, w ramach której prowadzona jest działalność gospodarcza.

W praktyce oznacza to, że gospodarstwo rolne, w którego skład wchodzi:

• ziemia uprawna, maszyny, urządzenia i budynki niezbędne do uprawy roli,
• budynki chlewni wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną niezbędną przy hodowli zwierząt,

można podzielić na maksymalnie dwie zorganizowane części. Tylko w ten sposób podzielone gospodarstwo lub gospodarstwo w ogóle niepodzielone będą spełniać definicję przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, ponieważ będą w stanie samodzielnie realizować wyznaczone zadania.

W świetle powyższej definicji gospodarstwa rolnego i zgodnie z orzecznictwem sądowym transakcja zbycia lub darowania samej ziemi uprawnej nie stanowi transakcji zbycia lub darowania zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Ziemia sama przecież się nie uprawi. Do tego konieczne są odpowiednie maszyny i zaplecze gospodarcze.

Sprzedaż działek rolnych przez rolnika ryczałtowego a VAT

Sprzedaż nieruchomości z gospodarstwa rolnego - opodatkowanie PIT

Czy darczyńca będzie musiał dokonać korekty podatku VAT naliczonego od maszyn zakupionych w okresie ostatnich 5 lat?

Rozliczenia podatku naliczonego w związku z wykorzystywaniem składników majątku zarówno do czynności opodatkowanych, jak i i zwolnionych lub niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, lub wyłącznie do czynności zwolnionych lub niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem, podatnicy dokonają na podstawie art. 91 ustawy o VAT.

Natomiast na mocy art. 91 ust. 9 ustawy o VAT, w przypadku transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa, korekta określona w ust. 1-8 tego artykułu jest dokonywana przez nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Jednakże korektę tą dokonuje nabywca gospodarstwa rolnego lub jego zorganizowanej części, tylko wtedy jeżeli poszczególne składniki majątku nie będą wykorzystywane przez niego wyłącznie do wykonywania czynności opodatkowanych, tj. będą wykorzystywane zarówno do czynności opodatkowanych, jak i zwolnionych lub niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, lub wyłącznie do czynności zwolnionych lub niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem.

Czyli, jeżeli obdarowany będzie prowadził dalej gospodarstwo rolne i pozostanie rolnikiem VAT czynnym, to sposób wykorzystywania składników majątkowych się nie zmieni i tym samym obowiązek przeprowadzenia korekty nigdy nie wystąpi.

Jeżeli gospodarstwo rolne darczyńcy stanowi całość zarówno pod względem prawnym, organizacyjnym jak i finansowym, obdarowani jako następcy prawni przejmują również wszystkie prawa i obowiązki darczyńcy związane z otrzymanym gospodarstwem rolnym. Po zaprzestaniu prowadzenia działalności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług i przekazaniu gospodarstwa synom darczyńca nie będzie miał obowiązku opodatkowania towarów, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy.

Tym samym darczyńca nie będzie miał obowiązku korekty w zakresie podatku naliczonego związanego z nabytymi składnikami majątkowymi gospodarstwa. Obowiązek ten przejdzie  na obdarowanych zgodnie z art. 91 ust. 9 ustawy o VAT.