Podatek od dochodów z nieujawnionych źródeł - skutki wyroku TK

PIT od nieujawnionych źródeł przychodów

Jeden z takich wyroków wydał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku. W opinii sądu, pomimo, iż 75% stawka przewidziana do opodatkowania przychodów ze źródeł nieujawnionych nie została zakwestionowana przez Trybunał, to jednak uznanie za sprzeczne z ustawą zasadniczą zasad określania podstawy opodatkowania wyklucza w praktyce możliwość wymiaru podatku z tego tytułu.

Stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 18 lipca 2013 r. o sygn. SK 18/09, że przepis art. 20 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT), w brzemieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2006 r., jest niezgodny z Konstytucją, powoduje odpadnięcie podstawy prawnej do prowadzenia za ten okres postępowań podatkowych i określania podstawy opodatkowania w zakresie nieujawnionych źródeł przychodów.

Mimo, że w wyroku z 18 lipca 2013 r. o sygn. SK 18/09, Trybunał nie zakwestionował przepisu art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT, określającego 75 % stawkę zryczałtowanego podatku od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach, to jednak przepis ten (przy stwierdzeniu niekonstytucyjności art. 20 ust. 3 ustawy o PIT ) nie jest wystarczający dla ustalenia podatku z tego tytułu. Stawka podatku może być bowiem odnoszona do podstawy opodatkowania, której zasady określania – jako jednego z kluczowych elementów konstrukcji każdego podatku - powinny wynikać z przepisów ustawy.

To zasadnicze tezy wyroku WSA w Białymstoku z 13 sierpnia 2013 r., I SA/Bk 372/12.

Sprawa dotyczyła podatnika, w stosunku do którego organy podatkowe dokonały wymiaru zryczałtowanego zobowiązania podatkowego z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach. Podatnik odwołał się od decyzji, zarzucając organowi podatkowemu błędne dokonanie obliczeń dochodów, jakie osiągał m.in. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Organ odwoławczy w części uwzględnił zarzuty stawiane przez podatnika, w pozostałej zaś części utrzymał w mocy decyzję wymiarową. Podatnik, nie zgadzając się z rozstrzygnięciem, złożył skargę do WSA.

Białostocki sąd uwzględnił ją. W uzasadnieniu wskazał na praktyczny problem związany z odpowiedzialnością podatnika za przychody ze źródeł nieujawnionych: czy należy za nie uznać przychody, których faktyczne źródło nie jest znane, ale wiadomo, że podatnik je osiągnął (tzw. znamiona zewnętrzne zamożności), czy też są to również przychody, których faktyczne źródło uzyskania zostało w toku postępowania ustalone, ale nie były one wcześniej przez podatnika zgłoszone do opodatkowania, ani też nie mają waloru przychodów wolnych od opodatkowania?

75% PIT od nieujawnionych dochodów niezgodny z Konstytucją

Druki PIT 2013 / 2014 - PIT-37, PIT-36 i inne formularze do rozliczeń rocznych

Podróż służbowa przedsiębiorcy – diety w kosztach uzyskania przychodów

Sąd wskazał, że zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą prezentowaną przez WSA w Białymstoku, źródło nieujawnione to takie, które w świetle zebranych w toku postępowania dowodów pozostaje nieznane, ale na podstawie wielkości poczynionych przez podatnika wydatków i wartości zgromadzonego mienia wiadomo, że istnieje. Jeżeli zebrane w toku postępowania dowody wskazują, że podatnik uzyskiwał w danym roku podatkowym przychody ze znanych, choć niezgłoszonych do opodatkowania źródeł przychodów (np. niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, lub wykonywania pracy najemnej), to przychody te powinny być opodatkowane według zasad właściwych dla tych źródeł, a nie jako przychody ze źródeł nieujawnionych.

Sąd podkreślił jednocześnie, że zgoła inne podejście było prezentowane w orzecznictwie innych sądów, w tym NSA. Zgodnie z tym poglądem nie ma znaczenia, czy podatnik uzyskał z ujawnionych źródeł wyższe przychody aniżeli zadeklarował, czy też w ogóle nie zgłosił źródeł swego przychodu do opodatkowania. Mienie zgromadzone przez podatnika w latach poprzedzających, aby mogło stanowić źródło pokrycia wydatków poniesionych w danym roku podatkowym w myśl art. 20 ust. 1 i 3 ustawy o PIT, musi mieć walor legalności. Oznacza to, że mienie to musi pochodzić wyłącznie z opodatkowanych przychodów albo z przychodów zwolnionych z obowiązku podatkowego.

WSA uznał jednak, że w chwili obecnej – w związku z wejściem do obrotu prawnego wyroku TK z 18 lipca 2013 r., sygn. SK 18/09, powyższe rozważania mają w istocie charakter drugorzędny. Sąd uznał bowiem, iż stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny, że przepis art. 20 ust. 3 ustawy o PIT w brzemieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2006 r., jest niezgodny z Konstytucją, powoduje odpadnięcie podstawy prawnej do prowadzenia za ten okres postępowań podatkowych i określania podstawy opodatkowania w zakresie nieujawnionych źródeł przychodów.

W związku z powyższym, w przedmiotowej sprawie sąd zdecydował się zaskarżone decyzje uchylić, zalecając jednocześnie organom podatkowym ponownie rozpatrującym sprawę, umorzenie postępowania jako bezprzedmiotowego.

Aleksandra Bembnista, starszy konsultant w PwC