Jak określić przychód gdy wkład niepieniężny ma większą wartość niż objęte udziały

Ta kwestia była rozpatrywana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy. Sąd ten w wyroku z 7 grudnia 2009 r. (sygn. akt I SA/Bd 699/09) stwierdził:

1. prawodawca w art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z kapitałów pieniężnych uznał nominalną wartość udziałów (akcji) w spółce objętych w zamian za wkład niepieniężny. Przez nominalną wartość należy rozumieć wartość istniejącą tylko z nazwy, tytularną, formalną. Takiego rozumienia analizowanego przepisu nie zmienia art. 17 ust. 2 ustawy o PIT, który w zakresie ustalania wartości przychodów odsyła do odpowiedniego stosowania art. 19 ustawy o PIT.

Słowo "odpowiednie" oznacza, że do ustalenia wartości przychodu określonego w art. 17 ust. 1 pkt 9 ma zastosowanie wyłącznie zdanie pierwsze art. 19 ust. 1 ustawy o PIT" Uzasadnieniem do odpowiedniego zastosowania tylko ust. 1 jest to, iż przepis, do którego odwołano się może zostać zastosowany jedynie w zakresie, jaki da się pogodzić z charakterem instytucji prawnej regulowanej przepisem odsyłającym.

2. Poprzez konkretne uregulowanie dotyczące kosztów uzyskania przychodów ustawodawca zabezpieczył interesy fiskalne państwa. Zbędne jest zatem w obowiązującym stanie prawnym odpowiednie stosowanie do przychodu, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT regulacji z art. 19 ust. 2-4 ustawy o PIT.

Stan faktyczny

Podatnik jako osoba fizyczna, podlegająca nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, zamierzał wnieść aport, w innej postaci aniżeli przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, do spółki kapitałowej, z siedzibą na Cyprze, utworzonej zgodnie z lokalnym prawem. Spółka z siedzibą na Cyprze zamierzała ustanowić nowe udziały w podwyższonym kapitale zakładowym, o określonej wartości nominalnej.

Wnoszony do spółki cypryjskiej wkład niepieniężny w postaci udziałów lub akcji w innej spółce mającej osobowość prawną może odbiegać swoją wartością, od wartości nominalnej otrzymanych udziałów w spółce cypryjskiej w sposób znaczny, w szczególności na skutek otrzymania przez spółki kapitałowe, które mają być przedmiotem aportu, dywidendy od spółek zależnych, przez co wartość księgowa spółek "aportowych" może wzrosnąć. Wartość emisyjna udziałów w spółce cypryjskiej (cena nominalna, powiększona o powstałe agio) odpowiada wartości rynkowej wnoszonego wkładu.

Pytanie i stanowisko podatnika

Podatnik zadał pytanie organowi podatkowemu jak należy określić przychód z tytułu objęcia udziałów w spółce w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część w przypadku, gdy nominalna wartość objętych w ten sposób udziałów znacznie odbiega od wartości emisyjnej równej wartości rynkowej wkładu niepieniężnego?

Zdaniem skarżącego nominalna wartość objętych w ten sposób udziałów może odbiegać od wartości emisyjnej udziałów w spółce cypryjskiej, równej wartości rynkowej wnoszonego wkładu niepieniężnego. Przychodem będzie wartość nominalna obejmowanych udziałów w spółce cypryjskiej, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, natomiast nie będzie przychodem wartość rynkowa wkładu niepieniężnego (równa cenie emisyjnej udziałów) przekraczająca wartość nominalną obejmowanych udziałów. 

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe.

Minister podkreślił, że dokonując wyceny należy mieć również na uwadze przepis art. 17 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, na mocy którego, w przypadku, gdy wartość wyrażona w cenie określonej w umowie znacznie odbiega od wartości rynkowej, organy podatkowe, organy kontroli skarbowej mogą na podstawie art. 19 tej ustawy oszacować przychód wspólnika wnoszącego wkład, dostosowując wielkość tego przychodu do wartości rynkowej przedmiotu wkładu.

Zatem, nawet gdy wartość aportu została wyceniona przez biegłego, jeżeli wartość nominalna objętych udziałów za wkład niepieniężny bez uzasadnianej przyczyny znacznie odbiega od ich wartości rynkowej, to ww. organom przysługują uprawnienia wynikające z art. 19 ustawy o PIT.

Ponadto MF wskazał, że jedynie organy wymienione w przepisie art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych władne są, aby przeprowadzić postępowanie dowodowe i ocenić, czy zachodzą przesłanki do skorzystania z uprawnień wynikających z art. 19 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym ocena, o której mowa w wyżej wskazanym art. 19 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie może być przedmiotem rozstrzygnięcia w drodze interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy nie zgodził się z Ministrem Finansów i stwierdził m.in.:

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadza się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy podczas ustalania wielkości przychodu, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (jednolity tekst Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), zwanej dalej ustawą o PIT z tytułu objęcia akcji lub udziałów w spółce posiadającej osobowość prawną w zamian za wkład niepieniężny, znajduje odpowiednie zastosowanie wyłącznie ust. 1 art. 19 ustawy o PIT, czy też odpowiednie stosowanie tego unormowania dotyczy całej treści tego artykułu łącznie z jego ust. od 2 do 4.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się nominalną wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny. Z treści tego przepisu wynika, iż w przypadku wniesienia wkładu niepieniężnego do spółki kapitałowej po stronie udziałowca lub akcjonariusza powstaje przychód w wysokości nominalnej wartości udziałów (akcji) objętych w zamian za wkład niepieniężny. Skoro w powyższym przepisie mowa jest jedynie o "podwyższeniu kapitału", należy tu rozumieć wszystkie sytuacje przewidziane przez k.s.h.

Zgodnie z art. 257 § 2 k.s.h. podwyższenie kapitału zakładowego spółki z o.o. następuje poprzez podwyższenie wartości nominalnej udziałów już istniejących lub poprzez ustanowienie nowych. W myśl art. 262 § 1 k.s.h. podwyższenie kapitału zakładowego zarząd spółki zgłasza do sądu rejestrowego, a podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru (art. 262 § 4 k.s.h.). Natomiast art. 258 § 2 k.s.h. stanowi, że oświadczenie dotychczasowego wspólnika o objęciu nowego udziału bądź udziałów lub o objęciu podwyższenia wartości istniejącego udziału bądź udziałów wymaga formy aktu notarialnego.

Z kolei, w myśl art. 431 § 1 k.s.h. podwyższenie kapitału zakładowego spółki akcyjnej wymaga zmiany statutu i następuje w drodze emisji nowych akcji lub podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych akcji. Zgodnie z art. 441 § 1 k.s.h. podwyższenie kapitału zakładowego zarząd spółki zgłasza do sądu rejestrowego, a podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru (art. 441 § 4 k.s.h.).

Z art. 17 ust. 2 ustawy o PIT wynika zaś, że przy ustalaniu wartości przychodów, o których mowa w ust. 1 pkt 4 lit. c), pkt 6, 7, 9 i 10, stosuje się odpowiednio przepisy art. 19.

Rację, zdaniem Sądu, ma skarżący twierdząc, że do ustalenia przychodu z tytułu objęcia udziałów akcji w spółce posiadającej osobowość prawną w zamian za wkład niepieniężny przyjmuje się wartość nominalną tych udziałów lub akcji, a art. 19 znajduje zastosowanie jedynie w zakresie zdania pierwszego ust. 1. Stwierdzić bowiem należy, że odpowiednie zastosowanie art. 19 nie może dotyczyć możliwości podwyższenia przez organ podatkowy wartości nominalnej udziałów bądź akcji.

Istotnym w rozpatrywanej sprawie jest zwrot "nominalna wartość udziałów (akcji)". Przez nominalną wartość należy rozumieć wartość istniejącą tylko z nazwy, tytularną, formalną (por. Słownik języka polskiego pod red. E. Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 537).

Wielkość nominalna jest wielkością stałą, z jej istoty wynika, że nie może być podwyższona. Podwyższenie takiej wielkości skutkowałoby ukształtowaniem nowej innej wielkości, która nie byłaby już wartością nominalną. Użycie przez ustawodawcę pojęcia "nominalna" wskazuje, że wykluczona jest jakiekolwiek możliwość ustalania wartości udziału w oparciu o ceny rynkowe. Ustawodawca bowiem wyraźnie i jednoznacznie stwierdził, że w takim wypadku brana może być jedynie pod uwagę wartość ściśle już określona w umowie spółki.

---

Użycie przez prawodawcę podczas konstruowania norm prawnych określenia "odpowiednio" oznacza, że przepis, do którego odwołano się ma zostać zastosowany jedynie w zakresie, jaki da się pogodzić z charakterem instytucji prawnej regulowanej przepisem odsyłającym. W art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT przewidziano, że przychodem z kapitałów pieniężnych jest nominalna wartość nabytych udziałów, czyli jak wywiedziono powyżej, wartość umownie określona przez strony, stąd, wykluczone jest, zdaniem Sądu, jakiekolwiek ustalanie wartości w oparciu o ceny rynkowe.

W ocenie Sądu odpowiednie zastosowanie art. 19 ust. 1 ustawy o PIT polega wyłącznie na zastosowaniu zdania pierwszego, zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia (por. wyrok WSA z dnia 22 kwietnia 2008 r., sygn. akt I SA/Gd 917/07, LEX nr 467167).

Potwierdzeniem powyższego jest orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wyroku z dnia 19 kwietnia 2006r., sygn. akt II FSK 558/05, LEX nr 210971, postawił następujące tezy: "Ustawodawca w art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: u.PIT), w brzmieniu obowiązującym w 2002 r., za przychody z kapitałów pieniężnych uznał nominalną wartość udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. Przez nominalną wartość należy rozumieć wartość istniejącą tylko z nazwy, tytularną, formalną". Takiego rozumienia analizowanego przepisu nie zmienia art. 17 ust. 2 ustawy o PIT, który w zakresie ustalania wartości przychodów odsyła do odpowiedniego stosowania art. 19 ustawy o PIT Słowo "odpowiednie" oznacza, że do ustalenia wartości przychodu określonego w art. 17 ust. 1 pkt 9 ma zastosowanie wyłącznie zdanie pierwsze art. 19 ust. 1 ustawy o PIT". Przedstawione poglądy NSA utrwalił w wyroku z dnia 25 listopada 2008 r., sygn. akt II FSK 1165/07.

Wobec powyższego skonstatować należy, że prawodawca w art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym w roku 2009, za przychody z kapitałów pieniężnych uznał nominalną wartość udziałów (akcji) w spółce objętych w zamian za wkład niepieniężny. Przez nominalną wartość należy rozumieć wartość istniejącą tylko z nazwy, tytularną, formalną.

Takiego rozumienia analizowanego przepisu nie zmienia art. 17 ust. 2 ustawy o PIT, który w zakresie ustalania wartości przychodów odsyła do odpowiedniego stosowania art. 19 ustawy o PIT Słowo "odpowiednie" oznacza, że do ustalenia wartości przychodu określonego w art. 17 ust. 1 pkt 9 ma zastosowanie wyłącznie zdanie pierwsze art. 19 ust. 1 ustawy o PIT" Uzasadnieniem do odpowiedniego zastosowania tylko ust. 1 jest to, iż przepis, do którego odwołano się może zostać zastosowany jedynie w zakresie, jaki da się pogodzić z charakterem instytucji prawnej regulowanej przepisem odsyłającym.

Niezależnie od powyższego podnieść należy, że ustawa przewiduje mechanizm odroczenia momentu zapłaty podatku od zysków kapitałowych ujawnionych przy tego typu operacjach do czasu faktycznej sprzedaży zaangażowanych w nie aktywów. Realizacja zysku następuje bowiem w dacie zbycia objętych udziałów lub akcji.

Zgodnie z treścią art. 22 ust. 1e ustawy o PIT w przypadku objęcia udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część - na dzień objęcia tych udziałów (akcji), wkładów - ustala się koszt uzyskania, przychodu, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 9, w wysokości (...):

2) wartości:

a) nominalnej wnoszonych w formie wkładu niepieniężnego udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielni, w przypadku gdy zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana cześć,

b) określonej zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38, w przypadku gdy udziały (akcje) w spółce albo wkłady w spółdzielni, które są wnoszone w formie wkładu niepieniężnego, nie zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny,

c) określonej zgodnie z ust. 1f, w przypadku gdy udziały (akcje) w spółce albo wkłady w spółdzielni, które są wnoszone w formie wkładu niepieniężnego, zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części

- jeżeli przedmiotem wkładu niepieniężnego są udziały (akcje) w spółce albo wkłady w spółdzielni.

Z powołanych regulacji wynikają szczegółowe reguły ustalenia kosztów związanych z przychodem, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT w przypadku wnoszenia jako wkład niepieniężny udziałów lub akcji.

Generalnie kosztem uzyskania przychodów jest wartość nominalna wnoszonych udziałów lub akcji. Tak jest w przypadku, gdy wnoszone udziały lub akcje, zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny inny niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część (art. 22 ust. 1e pkt 2 lit. a ustawy o PIT) oraz w przypadku, gdy wnoszone udziały lub akcje zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (art. 22 ust. 1e pkt 2 lit. c ustawy o PIT).

Jedynie w przypadku, gdy udziały lub akcje są wnoszone w formie wkładu niepieniężnego, nie zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny, tylko za gotówkę, wtedy kosztem są wydatki na objęcie lub nabycie udziałów, akcji (art. 22 ust. 1e pkt 2 lit. b ustawy o PIT). To ostatnie rozwiązanie jest efektem odesłania wprost do stosowania w tej sytuacji art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT.

W świetle zaś art. 22 ust. 1f pkt 1 ustawy o PIT w przypadku odpłatnego zbycia udziałów (akcji) w spółce albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny, na dzień zbycia tych udziałów (akcji) albo wkładów, koszt uzyskania przychodów ustala się w wysokości nominalnej wartości objętych udziałów (akcji) albo wkładów z dnia ich objęcia - jeżeli te udziały (akcje) albo wkłady zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.

Z powołanego przepisu jednoznacznie wynika, że w przypadku odplatanego zbycia udziałów, akcji w spółce objętych w zamian za wkład niepieniężny koszt uzyskania przychodów ustala się w wysokości nominalnej wartości objętych udziałów, akcji z dnia ich objęcia, jeżeli te udziały, akcje zostały objęte za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.

Skoro zatem przychodem w rozumieniu art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT oraz kosztem uzyskania przychodu z tytułu zbycia udziałów lub akcji, jest nominalna wartość udziałów lub akcji, to realizacja dochodu podlegającego opodatkowaniu następuje na etapie zbycia tych prawa majątkowych. Nie zaś w dacie objęcia udziałów lub akcji w spółce posiadającej osobowość prawną, do czego zmierza zakwestionowana interpretacja.

Poprzez konkretne uregulowanie dotyczące kosztów uzyskania przychodów ustawodawca zabezpieczył interesy fiskalne państwa. Zbędne jest zatem w obowiązującym stanie prawnym odpowiednie stosowanie do przychodu, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT regulacji z art. 19 ust. 2-4 ustawy o PIT.

Oprac. Paweł Huczko