Optymalizacja podatkowa przy sprzedaży udziałów i akcji

W omawianej nowelizacji ustawodawca w sposób gruntowny doprecyzował kwestie związane z rozliczaniem podatku dochodowego z tytułu tzw. wymiany udziałów przez wspólników spółek kapitałowych będących osobami fizycznymi.

Jak powszechnie wiadomo, były one przedmiotem licznych sporów z organami podatkowymi. Problemów tych nie rozwiązało także orzecznictwo sądów administracyjnych. Taki stan rzeczy oraz konieczność dostosowania regulacji polskich do dyrektyw unijnych wymagały zatem pilnej interwencji ustawodawcy.

Prawo UE częściowo zaadaptowane

Należy podkreślić, że dotąd postanowienia Dyrektywy 2009/133/WE znalazły odzwierciedlenie jedynie w ramach przepisów Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 12 ust. 4d i art. 16 ust. 1 pkt 8d).

Z dniem 1 maja 2004 r. ustawodawca wyłączył bowiem z kategorii przychodów podatkowych wartość otrzymanych udziałów (akcji) w spółce zbywającej i w spółce nabywającej, w przypadku transakcji, których przedmiotem jest zbycie udziałów (akcji) jednej spółki kapitałowej innej spółce kapitałowej, oraz pod warunkiem że (m.in.):
- obie spółki podlegają opodatkowaniu w UE lub państwie należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego − spółka zbywająca otrzyma w zamian udziały (akcje) spółki nabywającej;
- spółka nabywająca uzyska bezwzględną większość praw głosu w spółce, której udziały (akcje) są zbywane.

Cytowany przepis z niezrozumiałych przyczyn nie znalazł wówczas swojego odpowiednika w regulacji dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych, co w praktyce powodowało opodatkowanie PIT-em płatników tego podatku dokonujących analogicznych transakcji wymiany udziałów.

A trzeba zauważyć, że podobne przepisy obowiązujące w większości krajów UE (np. Francja, Irlandia, Finlandia, Portugalia) obejmują przywilejami wynikającymi z Dyrektywy 2009/133/WE także podatników będących osobami fizycznymi.

Od 1 stycznia 2011 r. również PIT jest zgodny z prawem UE

Polski ustawodawca stosowną regulację w tym zakresie zawarł dopiero w dyspozycji przepisu art. 24 ust. 8a-8c Ustawy o PIT z mocą obowiązującą od 1.01.2011 r.

Ponadto do ustawy dodano załącznik nr 3 określający formy prawne podmiotów wymienionych w załączniku I część A wspomnianej dyrektywy, a do których przepisy o wymianie udziałów znajdują zastosowanie.

Cytowane przepisy korespondują odpowiednio z dyspozycją art. 23 ust. 1 pkt 38c określającego moment uwzględnienia w rachunku podatkowym wydatków poniesionych przez udziałowca (akcjonariusza) na nabycie lub objęcie udziałów w spółce nabywającej, w drodze „wymiany udziałów”; wydatki takie stanowią koszt uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego zbycia udziałów (akcji) spółki nabywającej, ustalony zgodnie z pkt 38 i art. 22 ust. 1f Ustawy o PIT.