Odpowiedzialność za długi podatkowe małżonka

Daniny publiczne prawo chroni najlepiej

W myśl art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków, jednakże wtedy, gdy małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka.

Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia

- z majątku osobistego dłużnika,

- z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw (autorskich i pokrewnych, własności przemysłowej oraz innych praw twórcy),

- a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik

Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności, lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw (autorskich i pokrewnych, własności przemysłowej oraz innych praw twórcy).

Zatem na podstawie art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, o tym, czy i w jakim zakresie roszczenie wierzyciela może być skierowane do majątku wspólnego małżonków, decyduje okoliczność wyrażenia bądź niewyrażenia zgody przez drugiego małżonka na zaciągnięcie zobowiązania przez pierwszego z nich.

Natomiast na podstawie art. 26 oraz art. 29 §1 Ordynacji podatkowej, podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za należności wynikające z zobowiązań podatkowych, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność ta obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

Warto wiedzieć, że na podstawie art. 29 § 2 Ordynacji podatkowej skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:

- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,

- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,

- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,

- uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

Ponadto art. 27c ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przewiduje, iż w przypadku gdy egzekucja ma być prowadzona z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka, jak i ich majątków osobistych tytuł wykonawczy wystawia się na oboje małżonków.

Natomiast zgodnie z  art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przepisy art. 26 i art. 29 Ordynacji podatkowej stosuje się odpowiednio do należności z tytułu składek.

Oczywiście częste są sytuacje. w których małżonek nie posiada wiedzy na temat szczegółów prowadzonej przez drugiego współmałżonka działalności gospodarczej. W szczególności mąż lub żona przedsiębiorcy zazwyczaj nie wie, czy współmałżonek posiada zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne czy też zaległości podatkowe z tejże działalności.

Ponadto warto wiedzieć, że egzekucja z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne czy podatków może toczyć się nawet po kilku latach, uwzględniając także naliczane odsetki i dotyczyć także np. nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego małżonków.

Powstaje więc pytanie, czy ww. regulacja Ordynacji podatkowej nie jest nadmiernie dolegliwa dla współmałżonków przedsiębiorców.

Sprawa ta była przedmiotem interpelacji poselskiej nr 8992. Posłanka Małgorzata Wassermann spytała Ministra Rozwoju i Finansów, czy dostrzega ten problem i czy w tym zakresie są lub będą podejmowane inicjatywy legislacyjne.

Minister nie chce zmian

Odpowiedzi w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów udzielił 27 stycznia 2017 roku Paweł Gruza Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów, który stwierdził, że nie jest zasadne odnoszenie do zobowiązań podatkowych zasad odpowiedzialności z majątku wspólnego małżonków przewidzianych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Minister nie zamierza też podejmować inicjatywy legislacyjnej w tym zakresie.

Zdaniem ministra odmienne uregulowanie zasad odpowiedzialności z majątku wspólnego małżonków w Ordynacji podatkowej i Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest wyrazem tego, że w ramach autonomii prawa podatkowego mogą być tworzone rozwiązania swoiste dla tej gałęzi prawa, jeżeli służyć to ma interesowi Skarbu Państwa i jednocześnie nie zakłóca funkcjonowania instytucji cywilnoprawnych.

Także w orzecznictwie sądowym podkreśla się, że publicznoprawny charakter zobowiązań podatkowych wymaga stworzenia odpowiedniej ochrony prawnej ich wykonywania.

Minister zauważył, że powstanie zobowiązania podatkowego jednego z małżonków nie zależy od zachowania drugiego z małżonków.

W przypadku zobowiązań podatkowych, zobowiązanie wobec pozostającego w związku małżeńskim podatnika powstaje w sposób określony w Ordynacji podatkowej, tj. poprzez zaistnienie zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania lub poprzez doręczenie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego (art. 21 § 1 Ordynacji podatkowej).

Zatem odpowiedzialność z majątku wspólnego podatnika i jego małżonka wynika z samego faktu pozostawania w związku małżeńskim oraz istnienia majątkowej wspólności małżeńskiej.

Minister zauważył, że można ograniczyć zakres odpowiedzialności majątkowej małżonka podatnika, poprzez zawarcie stosownej umowy dotyczącej małżeńskiego ustroju majątkowego (intercyza) oraz na uprawnienie małżonka podatnika do wystąpienia z żądaniem wydania przez organ podatkowy zaświadczenia o wysokości jego zaległości podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej (art. 306h § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej).

Uzyskanie takiego zaświadczenia przez małżonka pozostającego z podatnikiem we wspólności majątkowej nie wymaga uzyskania jego zgody.