Kiedy podatnik nie poniesie odpowiedzialności karnej?

Instytucja czynnego żalu (art. 16 k.k.s.)

Określenie „czynny żal” odnosi się do zachowania sprawcy wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Polega ono na dobrowolnej rezygnacji, odstąpieniu od popełnienia zabronionego czynu lub zapobiegnięciu wystąpienia skutku przestępczego jeszcze w czasie popełniania wykroczenia lub przestępstwa. Dzięki temu może on uniknąć nałożenia kary.

Sprawca musi świadomie powiadomić o swoim czynie organ ścigania (Policja, Urząd Skarbowy, Urząd Celny), wiedzieć o tym, że czyn ten był przestępstwem. Natomiast przyczyny, z powodu których tak postępuje, jego pobudki nie odgrywają większej roli.

Aby móc skorzystać z tej instytucji muszą być spełnione następujące warunki:

1) zawiadomienie przez sprawcę o popełnieniu czynu oraz ujawnienie organowi ścigania istotnych okoliczności czynu

Czynny żal będzie polegał na zawiadomieniu o popełnieniu czynu zabronionego organu ścigania (np. Urzędu Skarbowego), ujawnieniu w jakich okolicznościach został dokonany, w szczególności należy wskazać osoby, które także uczestniczyły w tym wykroczeniu/przestępstwie. Osoba, która zna pozostałych współsprawców a nie wyjawi ich, utraci szansę skorzystania z uniknięcia kary.

Organem, przed którym można złożyć zawiadomienie jest zarówno finansowy jak i niefinansowy organ ścigania. Będą to przykładowo: Policja, Urząd Skarbowy, Urząd Celny, Inspektor Kontroli Skarbowej.

Zawiadomienie nie może być anonimowe. Natomiast może złożyć je pełnomocnik.

Pewnego rodzaju nagrodą, korzyścią jaką sprawca będzie mógł odnieść, jest brak karalności za ten czyn. W związku z tym postępowanie przygotowawcze nie będzie wobec niego rozpoczynane (a jeżeli już się toczy będzie umorzone, zakończone).

Niemniej jednak, poza opisanym zachowaniem sprawcy, muszą być spełnione inne warunki, aby możliwe było odstąpienie od ukarania. Warunki te wynikają przede wszystkim z celu prawa karnego skarbowego, którym jest ochrona interesów finansowych państwa.

2) dokonanie zawiadomienia w czasie, kiedy organ ścigania nie miał jeszcze wyraźnie udokumentowanej wiadomości o popełnieniu danego przestępstwa lub wykroczenia skarbowego

Zawiadomienie powinno być dokładne, zawierać wszelkie znane sprawcy informacje związane z czynem zabronionym. Poza tym sam fakt, sama czynność przekazania tej wiadomości powinna być stwierdzona dokumentem. Chodzi tutaj o to, aby zawiadomienie złożyć na piśmie lub ustnie do sporządzanego protokołu.

3) uregulowanie w całości i w terminie wskazanym przez organ wymagalnej należności

Zgodnie z tym, sprawca ma obowiązek uiszczenia uszczuplonej czynem zabronionym należności publicznoprawnej (zazwyczaj chodzi o niezapłacony podatek) w terminie wyznaczonym przez organ postępowania przygotowawczego (np. Policja, Urząd Skarbowy).

Podatek może zapłacić również  inna osoba, wskazując cel wpłacanej należności oraz że dotyczy ona konkretnej osoby (sprawcy). Zapłata nie musi być dokonana przed wyznaczeniem terminu.

Należy wpłacić wymagalną, zaległą kwotę w całości.

Jeżeli jednak sprawca popełnił innego rodzaju wykroczenie/przestępstwo, przy którym orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, wtedy powinien złożyć te przedmioty. Jeśli nie będzie to już możliwe (przedmioty mogły zostać np. zniszczone lub zużyte) powinien wpłacić ich równowartość pieniężną.

Taki obowiązek pojawia się także, gdy złożone przedmioty podlegające przepadkowi mogą ulec szybkiemu zniszczeniu lub zepsuciu, ich przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie ich wartości.

Powyższe obowiązki nie dotyczą przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione (art. 29 pkt 4. k.k.s.).

4) brak przesłanek negatywnych ( nie mogą wystąpić, aby zastosowanie czynnego żalu było skuteczne)

Instytucja czynnego żalu nie będzie mogła być zastosowana wobec sprawcy, który:

1.   kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;

2.   wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;

 3.   zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;

4.   nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

Urząd skarbowy

Polecamy: Limity ulg i odliczeń w PIT

Druga sytuacja, która nie może mieć miejsca zachodzi wtedy, kiedy zawiadomienie zostało złożone w czasie

-  gdy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub

 - po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Nie jest wykluczone, że sprawca, który sam nie będzie podlegał karze dzięki zastosowaniu czynnego żalu, będzie zeznawał następnie jako świadek np. w postępowaniu przeciwko innym współuczestnikom czynu, o których doniósł.

Podsumowując, skuteczny czynny żal po popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego wiąże się z korzyścią jaką jest brak karalności. Takie rozwiązanie przynosi częściej pozytywne skutki prewencyjne niż tradycyjne wymierzenie kary.