Postępowanie podatkowe w ramach klauzuli o unikaniu opodatkowania

Kiedy organy stosują klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania?

Od 2016 r. organy podatkowe posiadają dodatkową broń w walce z celowym unikaniem opodatkowania. Zgodnie z art. 119a Ordynacji podatkowej czynność nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli osiągnięcie tej korzyści, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, było głównym lub jednym z głównych celów jej dokonania, a sposób działania był sztuczny. W takiej sytuacji organy skarbowe mają możliwość zastosowania tzw. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Fiskus w takiej sytuacji ustala skutki podatkowe danej czynności na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej. Odpowiednia jest natomiast czynność, której dokonałby podmiot, gdyby działał rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej, sprzecznej z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej lub jej przepisu, a sposób działania nie byłby sztuczny. Zresztą taka czynność odpowiednia może też polegać na zaniechaniu określonego działania.

Autopromocja

Jak ocenia się działanie podatników w kontekście klauzuli?

Organy Krajowej Administracji Skarbowej, kontrolując określonych podatników, biorą pod uwagę szereg różnych czynników i działań, w tym nieuzasadnione dzielenie operacji, angażowanie podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego, elementy prowadzące do uzyskania stanu identycznego przed dokonaniem czynności, elementy wzajemnie się znoszące lub kompensujące, ryzyko gospodarcze przewyższające spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, że należy uznać, iż działający rozsądnie podmiot nie wybrałby tego sposobu działania, sytuacja, w której osiągnięta korzyść podatkowa nie ma odzwierciedlenia w poniesionym przez podmiot ryzyku gospodarczym lub zysk przed opodatkowaniem, który jest nieznaczny w porównaniu do korzyści podatkowej, która nie wynika bezpośrednio z rzeczywiście poniesionej straty ekonomicznej.

Wszczęcie postępowania podatkowego

Jeżeli organy Krajowej Administracji Skarbowej uznają za zasadne zastosowanie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, szef KAS wszczyna postępowanie podatkowe lub w drodze postanowienia, w całości lub w części na wniosek organu podatkowego przejmuje do dalszego prowadzenia postępowanie podatkowe, kontrolę podatkową lub kontrolę celno-skarbową. Dzieje się tak w sprawach określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, określenia wysokości straty podatkowej, stwierdzenia nadpłaty lub określenia wysokości nadpłaty albo zwrotu podatku, odpowiedzialności płatnika za podatek niepobrany lub pobrany a niewpłacony oraz odpowiedzialności podatnika za podatek niepobrany przez płatnika, a także o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobiercy.

Postępowanie podatkowe na wniosek

Co istotne, w odniesieniu do należności podatkowych, które ustala wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta albo marszałek województwa, szef KAS może na wniosek właściwego organu podatkowego przejąć prowadzone postępowanie podatkowe. Dokonując z kolei przejęcia kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, szef KAS powinien je z urzędu zawiesić i jednocześnie wszcząć postępowanie podatkowe. Oczywiście na takie postanowienie w przedmiocie zawieszenia kontroli, stronie służy zażalenie. Z kolei zawieszenie postępowania wstrzymuje bieg terminów. W wydanym orzeczeniu szef KAS musi wskazać, w jakim zakresie przejmuje postępowanie podatkowe, kontrolę podatkową lub kontrolę celno-skarbową. Co również istotne, wszelkie czynności dokonane przez organ podatkowy przed przyjęciem postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej pozostają w mocy.

Autopromocja

Konferencja: Podatki 2025
przegląd zmian i nowelizacja przepisów w 2025 roku

Sprawdź

Co powinien zawierać wniosek o wszczęcie postępowania?

Należy również wskazać, że wniosek organu podatkowego o przejęcie prowadzonego postępowania przez szefa KAS powinien zawierać ściśle określony katalog informacji. Przede wszystkim oznaczenie strony lub kontrolowanego, zakres prowadzonego dotychczas postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, opis ustaleń faktycznych, informację o stwierdzonych nieprawidłowościach, a także uzasadnienie w kontekście możliwości zastosowania klauzuli o unikaniu opodatkowania. Dodatkowo organ powinien dołączyć wskazanie korzyści podatkowej razem z jej szczegółowym wyliczeniem. Zanim szef KAS zdecyduje się na przejęcie określonego postępowania, może jeszcze zlecić organom podatkowym przeprowadzenie dodatkowych czynności. Wraz ze złożonym wnioskiem organy podatkowe przekazują szefowi KAS akta sprawy. W sytuacji, w której uznałby on, że nie ma podstaw do zastosowania klauzuli o unikaniu opodatkowania, szef KAS jest zobowiązany do zwrotu tych dokumentów właściwemu organowi.

Odmowa wszczęcia postępowania lub przejęcia postępowania

W zakresie postępowania podatkowego związanego z klauzulą przeciwko unikaniu opodatkowania istnieje pewien wyłom. Szef KAS może bowiem odmówić wszczęcia postępowania podatkowego lub odmówić przejęcia postępowania podatkowego, kontroli skarbowej lub kontroli celno-skarbowej, a postępowanie wszczęte lub przejęte może umorzyć lub przekazać właściwemu organowi podatkowemu wówczas, gdy przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania jest możliwe przy użyciu innych środków niż klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania.

Polecamy: PODATKI 2020 – Komplet

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Wystąpienie do innych organów o zajęcie stanowiska

Istotne jest również to, że szef KAS ma też uprawnienie do wystąpienia do właściwego organu podatkowego o zajęcie stanowiska w sprawie w wyznaczonym terminie, nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia doręczenia wystąpienia. Może też zasięgnąć informacji w Radzie do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania. Rada wyda wtedy pisemną opinię co do zasadności zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania wraz ze szczegółowym uzasadnieniem. Taką opinię wydaje się nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania akt sprawy od szefa KAS.

Klauzula groźna dla podatników

Dzięki istnieniu klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania organy skarbowe zyskały szereg nowych mechanizmów ułatwiających im ściąganie podatku od tych podmiotów, które w sposób sztuczny kreowały swoją strategię działania, w ten sposób, aby uzyskać korzyść podatkową. Warto jednak podkreślić, że obecna, dość rygorystyczna konstrukcja przepisów o klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania powoduje, że kontroli mogą podlegać nawet ci mali podatnicy, których intencją wcale nie było niepłacenie podatku.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec