Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w VAT – wyroki TSUE

Czym jest stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej dla potrzeb VAT?

Dyrektywa VAT Rady 2006/112/WE, jak i polska ustawa o podatku od towarów i usług, nie prowadziły definicji stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Definicję tą znaleźć można w rozporządzeniu wykonawczym Rady (UE) nr 282/2011. Zgodnie z art. 11, stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej oznacza dowolne miejsce - inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Definicyjne, stałe miejsce prowadzenia działalności to zatem miejsce:

• charakteryzujące się wystarczającą stałością,
• mające odpowiednie zaplecze personalne i techniczne,
• zdolne odebrać i wykorzystać usługi dla niego świadczone bądź odpowiednio wyświadczyć usługi przez siebie wykonywane.

Biorąc pod uwagę powyższe, taki „przyczółek” przedsiębiorcy w gospodarce innego Państwa członkowskiego, spowoduje obowiązek rozliczania VAT w tym właśnie kraju. Posiadanie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, spowoduje konieczność opodatkowania VAT transakcji tam dokonanych. Posługując się przykładem:

Spółka z akcyjna jest czynnym podatnikiem VAT w Polsce. Specjalizuje się w usługach doradczych, wynajmu nieruchomości i podobnych. Spółka zatrudniła personel we Francji, wynajęła budynek oraz zakupiła flotę samochodową. Za pomocą tego zaplecza wykonuje usługi doradcze na terytorium Francji. Uznać należy, że spółka posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Francji, zatem czynności te powinna opodatkować francuską stawką VAT oraz stosować m.in. francuskie przepisy dot. fakturowania.

Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej - orzecznictwo TSUE

Analiza stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej ma istotne znaczenie z perspektywy opodatkowania; Planowanie inwestycji w innym państwie członkowskim powinno być również poprzedzone drobiazgową analizą czy faktycznie istnieją ryzyka podatkowe w kontekście VAT. Pomocą w tej analizie jest szczególnie orzecznictwo Europejskie, w tym najnowsze wyroki: C-333/20 Berlin Chemie A. Menarini SRL, C-547/18, Dong Yang Electronics, oraz C‑931/19, Titanium Ltd.

Orzeczenia TSUE, są dużą pomocą dla podatników i doradców podatkowych w analizie ryzyka dotyczącego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Berlin Chemie AG była spółką niemiecką zaangażowaną w sprzedaż produktów farmaceutycznych w Rumunii. W tym celu zawarła ze swoją rumuńską spółką zależną umowę na mocy, której spółka rumuńska zobowiązała się aktywnie promować produkty spółki niemieckiej na terytorium Rumunii.  Spółka niemiecka była jedynym klientem spółki rumuńskiej.  W toku sporu, ograny podatkowe Rumunii uznały, że Berlin Chemie AG posiada w Rumunii stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. W ocenie organu poprzez swoją spółkę zależną dysponuje w Rumunii wystarczającymi zasobami ludzkimi i technicznymi, dlatego też, usługi nabywane przez podmiot niemiecki powinny podlegać opodatkowaniu w Rumunii. W niniejszej sprawie Trybunał orzekł inaczej.

Zgodnie z orzeczeniem TSUE, sama spółka zależna dysponująca zapleczem personalnym i technicznym nie świadczy o tym, że spółka dominująca ma stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium danego kraju. Warunkiem koniecznym jest to, aby podmiot dominujący mógł dysponować tym zapleczem w taki sposób jakby było jego własnym. Dodatkowo, Trybunał orzekł, że spółka niemiecka nie posiada w Rumunii stałego miejsca prowadzenia działalności, ponieważ nie ma w tym państwie zaplecza pozwalającego jej na odbiór przez spółkę rumuńską usług i wykorzystywanie ich do celów prowadzonej działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży i dostawie produktów farmaceutycznych. W dwóch innych sprawach Trybunał również wskazał inne niż organy definiowanie stałego miejsca prowadzenia działalności.

W wyroku z dnia 7 maja 2020 r., sygn. C-547/18, Dong Yang Electronics, Trybunał orzekł, że usługodawca nie może wywieść istnienia na terytorium państwa członkowskiego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej spółki mającej siedzibę w państwie trzecim, wyłącznie opierając się na fakcie, że spółka ta posiada w tym państwie członkowskim spółkę zależną.  

Trybunał zajął się podobnym zagadnieniem w wyroku z dnia z dnia 3 czerwca 2021 r., sygn. C‑931/19, Titanium Ltd. W sprawie tej, spółka z siedzibą na wyspie Jersey, zajmowała się wynajmem nieruchomości w Austrii. Do tych transakcji, które były jedynymi transakcjami w Austrii, spółka upoważniła austriacką spółkę zarządzającą nieruchomościami do pośredniczenia w relacjach z usługodawcami i dostawcami, fakturowania czynszu i kosztów eksploatacji oraz prowadzenia rejestrów handlowych i przygotowywania danych dotyczących deklaracji VAT. Świadczenia te były wykonywane przez pełnomocnika w lokalu innym niż lokale należące do spółki. Trybunał zaznaczył, że spółka nie posiadała żadnego własnego personelu w Austrii i że osoby odpowiedzialne za niektóre zadania w zakresie zarządzania były upoważnione umownie przez tę spółkę, przy czym spółka ta zastrzegła sobie podejmowanie wszystkich ważnych decyzji dotyczących wynajmu omawianej nieruchomości. W orzeczeniu TSUE wskazano, że nieruchomość, która nie ma żadnych zasobów ludzkich umożliwiających samodzielne działanie, w sposób oczywisty nie spełnia ustanowionych w orzecznictwie kryteriów uznania za stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej - co oznaczają wyroki TSUE?

Wyroki C-333/20 Berlin Chemie A. Menarini SRL, C-547/18, Dong Yang Electronics, oraz C‑931/19, Titanium Ltd., pozwalają zrozumieć kontekst stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Definicję tę należy rozumieć dość ściśle, nie pozwalając na powstanie stałego miejsca w sytuacji, gdy podatnik korzysta tylko w ograniczony sposób ze struktury kontrahenta (niezależnie od tego czy jest spółką powiązaną czy nie). Istotne jest to, aby podatnik dysponował tym zapleczem w taki sposób, jakby było jego własnym. Wyroki te podsuwają następujące wnioski:

1) Nie wystarczy do powstania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej sama własność nieruchomości i jej wynajem. Oddelegowanie czynności technicznych innemu podmiotowi nie jest wystarczające.

2) Sam fakt posiadania większości udziałów w spółce zależnej dysponującej zapleczem personalnym i technicznym nie świadczy o tym, że spółka dominująca ma stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium danego kraju.

3) Nie należy wywieść istnienia na terytorium państwa członkowskiego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej spółki mającej siedzibę w państwie trzecim, wyłącznie opierając się na fakcie, że spółka ta posiada w tym państwie członkowskim spółkę zależną.

Wojciech Kliś, Doradca podatkowy, nr wpisu 14003
Wojciechklis.pl
Kontrolabezryzyka.pl