SLIM VAT 2. Rachunek VAT - co się zmieni?

SLIM VAT 2 - rachunek VAT

Pakiet SLIM VAT 2 (Simple Local And Modern VAT), czyli projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo bankowe został przyjęty przez Radę Ministrów w czwartek 26 maja 2021 r. Pierwsza inicjatywa o tym charakterze, czyli pakiet Slim VAT, weszła w życie jako ustawa z 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, wprowadzając z powodzeniem wiele rozwiązań korzystnych dla podatników.

Na tym etapie brak jest jeszcze informacji o szczegółach dotyczących konkretnych regulacji prawnych, które będzie zawierał ten nowy pakiet zmian. Wiadomo już jednak, że część nowych przepisów będzie odnosiła się do rachunku VAT, który funkcjonuje w ramach mechanizmu podzielonej płatności (MPP, split payment).

Rachunek VAT - co się zmieni?

Z informacji zawartych w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów dotyczących tego projektu wynika, że na gruncie ustawy o VAT zostanie uregulowana kwestia uwalniania środków przeksięgowanych z zamykanego rachunku VAT na tzw. rachunek techniczny.

Kolejna zmiana ma polegać na wprowadzeniu możliwości wydania zgody na uwolnienie środków z rachunku VAT, jeżeli posiadane przez podatnika zaległości podatkowe zostały odroczone lub rozłożone na raty.

Natomiast zmiany w ustawie Prawo bankowe dotyczące rachunku VAT przewidują:

- możliwość konsolidacji środków na rachunku VAT,

- możliwości przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku VAT na uregulowanie składki na ubezpieczenie rolników (KRUS) oraz

- możliwość realizacji uwalniania środków z rachunków technicznych.

Rząd zapowiada, że nowe rozwiązania mają wejść w życie od 1 października 2021 r., z wyjątkiem niektórych przepisów, które zaczną obwiązywać w innych terminach.

Rachunek VAT - jak działa?

Przypomnijmy, że split payment polega na tym, że płatność za towar lub usługę zrealizowana przez nabywcę specjalnym przelewem nie trafia w całości na konto odbiorcy, ale zostaje rozdzielona na kwotę netto i podatek VAT. Kwota netto z faktury trafia na rachunek rozliczeniowy sprzedawcy, a podatek VAT - na jego rachunek VAT. Taki rachunek jest tworzony przez bank automatycznie, jako dodatkowe konto do każdego rachunku rozliczeniowego (firmowego).

Mechanizm ten, który obowiązuje od 1 lipca 2018 r., stosuje się wyłącznie do transakcji dokonywanych przelewem w złotych polskich na rzecz innych podatników VAT.

Podatnik może złożyć wniosek o przekazanie środków z rachunku VAT na swój rachunek firmowy otwarty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Decyzję o uwolnieniu środków z rachunku VAT podejmuje naczelnik urzędu skarbowego.

Wśród korzyści ze stosowania MPP i rachunku VAT można wymienić:

• środki zgromadzone na rachunku VAT są wolne od egzekucji sądowej i administracyjnych z innych tytułów niż podatek VAT,
• do wysokości kwot zapłaconych w podzielonej płatności nie ma sankcji VAT,
• nie ma odpowiedzialności solidarnej w tych przypadkach, w których taka odpowiedzialność może być stosowana, czyli np. w obrocie paliwami,
• nie stosuje się podwyższonych odsetek (jeżeli co najmniej 95% podatku naliczonego wynika z faktur opłaconych z zastosowaniem split payment),
• niższa kwota do zapłaty (jeśli uiścisz podatek należny w całości z rachunku VAT przed terminem zapłaty podatku, będziesz mógł zapłacić mniejszą kwotę),
• płatność w tym systemie jest istotną przesłanką dochowania należytej staranności.

Rachunek VAT - zmiany w ustawie o VAT

W dniu 1 czerwca 2021 r. poznaliśmy szczegółowy zakres regulacji dotyczący SLIM VAT 2. Poniżej treść uzasadnienia do zmian w zakresie rachunku VAT na gruncie ustawy o VAT oraz ustawy - Prawo bankowe.

Art. 108b

W art. 108b proponuje się wprowadzenie możliwości wydania przez naczelnika urzędu skarbowego postanowienia wyrażającego zgodę na uwolnienie środków z rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy, w sytuacji gdy podatnik posiada zaległości podatkowe. Warunkiem wyrażenia takiej zgody będzie, aby posiadane przez podatnika zaległości były objęte decyzją o ich odroczeniu lub rozłożeniu na raty.

Obecnie posiadanie zaległości podatkowych stanowi negatywną przesłankę do wydania takiej zgody. Nie ma przy tym znaczenia, że ich realizacja została odroczona lub zostały rozłożone na raty, czyli do czasu określonego w decyzji nie są one wymagalne.

Proponowane rozwiązanie powinno zatem w znacznym stopniu poprawić sytuację finansową podatników nie tylko obecnie w trudnej sytuacji wywołanej pandemią COVID-19, ale i w przyszłości. Możliwość uwolnienia środków z rachunku VAT w takiej sytuacji pozwoli podatnikom na sfinansowanie bieżących wydatków, co niewątpliwie będzie istotnym wsparciem w prowadzeniu działalności.

Dodatkowo proponuje się uregulowanie kwestii uwalniania środków z tzw. rachunku technicznego. W myśl obowiązujących przepisów w przypadku gdy na dzień rozwiązania umowy o prowadzenie rachunku rozliczeniowego podatnik posiada, na powiązanym z tym rachunkiem rozliczeniowym rachunku VAT, środki pieniężne i nie dokonał przeniesienia tych środków na inny rachunek VAT, jak też nie wystąpił z wnioskiem do naczelnika urzędu skarbowego w celu uzyskania zgody na ich przeksięgowanie, bank dokonuje przeksięgowania tych środków na tzw. rachunek techniczny. Środki te są zatem „zdeponowane” na specjalnym rachunku (rachunek techniczny) i oczekują na ewentualną dyspozycję posiadacza.

Z uwagi na różną praktykę organów podatkowych co do rozpatrywania wniosków składanych w opisanej wyżej sytuacji proponuje się bezpośrednie uregulowanie tej kwestii w ustawie o VAT.

W dodawanym art. 108b ust. 10 określono, że podatnik może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie zgody na wypłatę środków należących do niego i zdeponowanych na rachunku technicznym.

We wniosku podatnik wskazywałby numer rachunku VAT, z którego nastąpiło przekazanie środków na rachunek techniczny oraz wysokość środków, jaka ma zostać wypłacona. W przypadku braku negatywnych przesłanek, które określa art. 108b ust. 5 ustawy o VAT (m.in. posiadanie zaległości podatkowych czy też uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane), naczelnik urzędu skarbowego w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku wyrażałby w formie postanowienia zgodę na wypłatę tych środków.

Proponuje się wprowadzenie analogicznego rozwiązania dla podmiotów, które nie są podatnikami (przykładowo osoba, która zlikwidowała działalność gospodarczą), a znajdują się w takiej sytuacji, czyli środki pieniężne z ich rachunku VAT zostały zdeponowane na rachunku technicznym.

Przedmiotowy projekt określa również organ podatkowy, który będzie właściwy dla rozpatrzenia wniosków składanych przez podmioty niebędące podatnikami. W przypadku osób fizycznych byłby to naczelnik urzędu skarbowego właściwy według adresu miejsca zamieszkania. W przypadku podmiotu niebędącego osobą fizyczną byłby to naczelnik urzędu skarbowego właściwy według adresu siedziby. Natomiast podmioty niebędące podatnikami nieposiadające siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju takie wnioski składałyby do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

Procedura dotycząca wniosków składanych przez podatników, jak i podmioty niebędące podatnikami byłaby analogiczna do stosowanej obecnie procedury uwalniania środków z rachunku VAT. Na tego typu postanowienie przysługiwałaby zatem możliwość złożenia zażalenia.

W zakresie informowania banku o wydanym postanowieniu proponuje się wykorzystywanie środków komunikacji elektronicznej. Zatem informacja o wydanym postanowieniu byłaby przekazywana do banku, który prowadzi dany rachunek techniczny z użyciem środków komunikacji elektronicznej. Takie rozwiązanie podyktowane jest faktem, że rachunki techniczne nie są „raportowane” w systemie STIR, zatem nie ma możliwości wykorzystania tego kanału do przekazywania tej informacji. W celu poprawnego zrealizowania przez bank otrzymanej informacji proponuje się, aby zawierała ona numer rachunku VAT, z którego nastąpiło przekazanie środków, oraz wysokość środków, jaka może zostać wypłacona.

Załącznik nr 15

W załączniku nr 15 do ustawy proponuje się zmianę brzmienia poz. 60. W wyniku nowelizacji załącznika nr 15 do ustawy o VAT wprowadzonej z dniem 1 stycznia 2021 r. pozycja ta otrzymała brzmienie „ex 26.20.1 Komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych oraz części i akcesoria do nich – wyłącznie komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych”. W stosunku do poprzednio obowiązującego stanu nastąpiło zawężenie o towary klasyfikowane do PKWiU 26.20.1, inne niż komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych (m.in. monitory). Sytuacja ta wynika z błędnie przełożonego PKWiU 2008 na PKWiU 2015. Proponuje się wyeliminowanie powstałego zawężenia, tak aby zakres tej pozycji był tożsamy z obowiązującym w okresie 1 listopada 2019 r. – 31 grudnia 2020 r.

Rachunek VAT - zmiany w ustawie – Prawo bankowe (art. 2 ustawy)

Art. 62b

Zmiany zaproponowane w ustawie – Prawo bankowe realizują zgłaszane przez podatników postulaty i mają one charakter upraszczający stosowanie mechanizmu podzielonej płatności.

Pierwsza zmiana (art. 62b ust. 1 pkt 3 oraz art. 62b ust. 2 pkt 6) umożliwia szersze konsolidowanie przez podatników środków zgromadzonych na swoich rachunkach VAT. Obecnie obowiązujące przepisy pozwalają na taką konsolidację wyłącznie w ramach jednego banku, czyli podatnik może przekazywać swoje środki z jednego rachunku VAT na inny rachunek VAT, ale pod warunkiem, że obydwa rachunki VAT prowadzi ten sam bank. Czynność ta nazywana jest „przekazaniem własnym”. W wyniku zaproponowanej zmiany podatnicy uzyskają możliwość dokonywania „przekazania własnego” w ramach wszystkich swoich rachunków VAT, również tych prowadzonych przez inne banki.

Zaproponowane rozwiązanie nie powinno mieć konsekwencji w postaci rozszczelnienia systemu, gdyż w dalszym ciągu środki będą przemieszczane wyłącznie między rachunkami VAT, czyli rachunkami, nad którymi organ podatkowy sprawuje pewnego rodzaju nadzór. Ograniczenia co do celu, na jaki środki z rachunku VAT mogą zostać wykorzystane, nadal będą obowiązywały. W celu uwolnienia tych środków na rachunek rozliczeniowy podatnik tak jak dotychczas będzie występował z wnioskiem do organu podatkowego o uzyskanie zgody.

Wprowadzenie możliwości szerszego stosowania „przekazania własnego” będzie zapewne dużym ułatwieniem dla podatników, którzy będą mogli łatwiej i efektywniej zarządzać swoimi środkami.

Realizacja „przekazania własnego” w ramach rachunków prowadzonych przez różne banki będzie następowała przy wykorzystaniu komunikatu przelewu, w którym tak jak dotychczas podatnik w polu przeznaczonym na:

• kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty podatku wynikającej z faktury, która ma zostać zapłacona w mechanizmie podzielonej płatności, jak i polu przeznaczonym na kwotę odpowiadającą całości albo części wartości sprzedaży brutto wpisuje kwotę przekazywanych środków,
• wskazanie numeru faktury podatnik wpisuje wyrazy „przekazanie własne”,
• wskazanie NIP dostawcy lub usługodawcy podatnik wskazuje numer, za pomocą którego jest zidentyfikowany na potrzeby podatku od towarów i usług.

W drugiej zmianie (art. 62b ust. 2 pkt 2 lit. c) proponuje się rozszerzenie możliwości przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku VAT o składki na ubezpieczenie rolników, czyli składki wnoszone przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i odprowadzających składki do KRUS. Dopuszczenie możliwości regulowania z rachunku VAT również składek KRUS zrównuje sytuację podatników opłacających składki na ubezpieczenie społeczne, gdyż obecnie funkcjonujące przepisy umożliwiały regulowanie wyłącznie składek ZUS. Zmiana ta ma również istotne znaczenie w konsekwentnym zmniejszaniu ewentualnego ryzyka pogorszenia się płynności finansowej podatników wynikających z ograniczonej dyspozycyjności środków zgromadzonych na rachunku VAT.

Z uwagi na dokładanie wszelkich starań organów podatkowych o jak najszybsze rozpatrywanie wniosków składanych przez podatników o uwolnienie środków, celem przekazania ich na rachunek rozliczeniowy do swobodnej dyspozycji podatnika, analogicznie jak w przypadku składek ZUS, odstąpiono od konieczności badania istnienia zaległości podatnika w zakresie składek KRUS. Wydłużyłoby to bowiem znacznie procedurę weryfikacyjną, ponieważ każdorazowo po złożonym przez podatnika wniosku o wyrażenie zgody na uwolnienie środków z rachunku VAT naczelnik urzędu skarbowego miałby obowiązek występować ze stosownym zapytaniem do KRUS.

Art. 62c

Zmiany w tym artykule są konsekwencją wprowadzenia przepisów regulujących kwestię uwalniania środków z rachunków technicznych. Proponuje się, aby w przypadku otrzymania przez bank informacji o postanowieniu bank niezwłocznie dokonywał wypłaty kwoty wskazanej w tej informacji. Nie określono konkretnego sposobu, w jakim ta realizacja ma nastąpić. Będzie ona do uzgodnienia między bankiem a posiadaczem środków zdeponowanych na rachunku technicznym. Należy bowiem zauważyć, że mogą wystąpić sytuacje, w których posiadacz nie będzie miał innego rachunku bankowego, na który środki te mogłyby być przelane. W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem byłaby wypłata środków w gotówce. Zatem dopuszcza się pełną swobodę co do sposobu wypłaty tych środków.

Art. 62d

Zmiany zaproponowane w tym artykule regulują kwestię egzekucji oraz zabezpieczenia środków z rachunku technicznego. Środki zdeponowane na rachunku technicznym analogicznie jak środki zgromadzone na rachunku VAT, z którego zostały przekazane, należą do posiadacza. Proponuje się zatem, aby podlegały one, tak jak środki na rachunkach VAT, zajęciu w ograniczonym zakresie, czyli były wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego dotyczącego egzekucji lub zabezpieczenia należności innych niż wymienione w art. 62b ust. 2 pkt 2 (innych niż podatek VAT, podatek dochodowy, podatek akcyzowy, należności celne czy składki ZUS).

Zobacz: Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo bankowe