Zmiany w VAT od 1 stycznia 2016 r.

Sposób określenia proporcji

Od 1 stycznia 2016 r. zmienione zostają zasady obliczania kwoty podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych przez podatnika zarówno do celów działalności gospodarczej, jak i do innych celów, zaś przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe. Obliczanie kwoty podatku naliczonego powinno jak najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.

Kwotę podatku naliczonego oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej, zwanym dalej „sposobem określenia proporcji”, określonym w art. 86 ust. 2a – 2h i 7b ustawy z dnia 11 marca 2004 r. (dalej: ustawa o VAT).

Zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy o VAT w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

W świetle dodanych z dniem 1 stycznia 2016 r. art. 86 ust. 2a – 2h i 7b, regułę wynikającą z art. 90 ust. 1 stosuje się z uwzględnieniem sposobu określenia proporcji: mechanizm odliczenia podatku naliczonego będzie w takim przypadku dwustopniowy.

Podatki 2016 cz.1 – VAT 2016 (książka)

Co do zasady podatnicy mają swobodę wyboru sposobu określania proporcji, pod warunkiem, że najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć (art. 86 ust. 2b ustawy o VAT).

Zgodnie z art. 86 ust. 2c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. przy wyborze sposobu określenia proporcji można wykorzystać w szczególności następujące dane (za poprzedni rok podatkowy):

1. średnioroczną liczbę osób wykonujących wyłącznie prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie osób wykonujących prace w ramach działalności gospodarczej i poza tą działalnością;

Deklaracje VAT i terminy płatności podatku

2. średnioroczną liczbę godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą i poza tą działalnością;

3. roczny obrót z działalności gospodarczej w rocznym obrocie podatnika z działalności gospodarczej powiększonym o otrzymane przychody z innej działalności, w tym wartość dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, otrzymanych na sfinansowanie wykonywanej przez tego podatnika działalności innej niż gospodarcza;

4. średnioroczną powierzchnię wykorzystywaną do działalności gospodarczej w ogólnej średniorocznej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej i poza tą działalnością.

5.  Zgodnie z art. 86 ust. 22 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, określić w przypadku niektórych podatników sposób określenia proporcji uznany za najbardziej odpowiadający specyfice wykonywanej przez tych podatników działalności i dokonywanych przez nich nabyć oraz wskazać dane, na podstawie których jest obliczana kwota podatku naliczonego z wykorzystaniem tego sposobu określenia proporcji, uwzględniając specyfikę prowadzenia działalności przez niektórych podatników i uwarunkowania obrotu gospodarczego

Delegację ustawową realizuje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników (Dz.U. z 2015 r. poz. 2193).

Przewodnik po zmianach przepisów 2015/2016 dla firm

Rozporządzenie definiuje sposób określania proporcji w przypadku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządowych instytucji kultury, państwowych instytucji kultury, uczelni publicznych i instytutów badawczych, a także wskazuje dane, na podstawie których obliczana jest kwota podatku naliczonego z wykorzystaniem proporcji. W przypadku jednostek samorządu terytorialnego sposób określenia proporcji ustala się odrębnie dla każdej z jednostek organizacyjnych jednostki samorządu terytorialnego: urzędu obsługującego jednostkę samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych.

Podatnik rozpoczynający w danym roku podatkowym wykonywanie działalności gospodarczej i działalności innej niż działalność gospodarcza lub podatnik, który uzna, że w odniesieniu do wykonywanej przez niego działalności i dokonywanych przez niego nabyć dane za poprzedni rok podatkowy byłyby niereprezentatywne, w celu obliczenia kwoty podatku naliczonego przyjmuje dane wyliczone szacunkowo, według prognozy uzgodnionej z naczelnikiem urzędu skarbowego w formie protokołu (art. 86 ust. 2e i 2f ustawy z dnia 11 marca 2004 r.).

Proporcję określa się procentowo w stosunku rocznym, zaokrąglając w górę do najbliższej liczby całkowitej (art. 86 ust. 2g ustawy o VAT). 1.9. Sposób określenia proporcji stosowany w trakcie roku ma charakter wstępny – zgodnie z art. 90c ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. po zakończeniu roku obowiązkiem podatników będzie dokonanie korekty odliczonego podatku przy uwzględnieniu danych dla zakończonego roku. Dokonując tej korekty podatnik może przyjąć inny sposób określania proporcji, niż został przyjęty dla danego roku podatkowego, jeżeli byłby on bardziej reprezentatywny dla zakończonego roku (art. 90 ust. 3 ustawy o VAT).

Wpływ postępowania restrukturyzacyjnego na zastosowanie art. 89a i 89b ustawy o podatku od towarów i usług

Z dniem 1 stycznia 2016 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. nr 978; dalej: ustawa z dnia 15 maja 2015 r.).  Ustawa ta reguluje nowego rodzaju postępowanie, tj. postępowanie restrukturyzacyjne, którego celem jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. wprowadza zmiany w ustawie z dnia 11 marca 2004 r., mające na celu dostosowanie przepisów o tzw. uldze na złe długi do nowego postępowania restrukturyzacyjnego.

Zgodnie z art. 89a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona.

Artykuł 89a ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT wyłącza stosowanie tego przepisu w stosunku do dostaw towarów lub świadczenia usług na rzecz podatników znajdujących się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego.

Artykuł 89a ust. 2 pkt 3 lit. b/ ustawy o VAT wyłącza stosowanie tzw. ulgi na złe długi, o której mowa w ust. 1, w stosunku do dłużników znajdujących się w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego.

Zgodnie z art. 89b ust. 1 ustawy o VAT w przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, dłużnik jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Zgodnie ze znowelizowanym ust. 1b art. 89b ustawy o VAT, przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku, gdy dłużnik w ostatnim dniu miesiąca, w którym upływa 150 dzień od dnia upływu terminu płatności, jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r., postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

Monitor Księgowego – prenumerata

Odsetki w imporcie, właściwość organów podatkowych i pozostałe zmiany

Uchyla się art. 41 ust. 10 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., co likwiduje możliwość stosowania obniżonej stawki 8% do dostaw sprzętu przeciwpożarowego.

Modyfikacja sposobu ustalania odsetek od podatku od towarów i usług z tytułu importu towarów

Do dnia 31 grudnia 2015 r., na podstawie art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., naczelnik urzędu celnego pobiera od niepobranej kwoty podatku odsetki z uwzględnieniem wysokości i zasad obowiązujących dla poboru odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, z tym że ich wysokość jest liczona od dnia następującego po dniu powstania obowiązku podatkowego do dnia powiadomienia o wysokości należności podatkowych (z zastrzeżeniem, że odsetek nie pobiera się, jeżeli podatnik udowodni, że wykazana w zgłoszeniu celnym nieprawidłowa kwota podatku była spowodowana okolicznościami niewynikającymi z jego zaniedbania lub świadomego działania).

Przepisy te nie przewidują możliwości stosowania podwyższonych oraz obniżonych stawek odsetek za zwłokę.

Z dniem 1 stycznia 2016 r. art. 37 ust. 1a ustawy o VAT. przewiduje odpowiednie stosowanie dodanych z tym dniem 1 stycznia 2016 r. przepisów art. 65 ust. 6a i 6b ustawy z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne (Tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 858) . Zmiana ta umożliwi stosowanie podwyższonych oraz obniżonych stawek odsetek za zwłokę (jak również spowoduje, że wysokość odsetek w podatku od towarów i usług z tytułu importu będzie odpowiadała tym naliczanym na podstawie przepisów Prawa celnego).

Właściwość organów podatkowych w zakresie VAT

Uchylone zostały przepisy określające szczególne zasady ustalania właściwości organów podatkowych w sprawach dotyczących podatku od towarów i usług.

Do dnia 31 grudnia 2015 r. art. 3 ustawy z dnia 11 marca 2015 r. określa szczególne zasady ustalania właściwości organów podatkowych w sprawach dotyczących podatku od towarów i usług. Zasadą wynikającą z tych przepisów jest, że właściwym dla podatnika podatku od towarów i usług organem podatkowym jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z dniem 1 stycznia 2016 r. większość przepisów art. 3 ustawy o VAT zostaje uchylona. Powoduje to, że, co do zasady, właściwymi dla podatników podatku od towarów i usług organami podatkowymi staną się naczelnicy urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podatników, zgodnie z art. 17 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 613).

Ograniczono właściwość naczelnika urzędu skarbowego w sprawach dotyczących podatku od towarów i usług z tytułu importu towarów.

Do dnia 31 grudnia 2015 r. organami podatkowymi właściwymi w sprawach dotyczących podatku od towarów i usług z tytułu importu towarów są, co do zasady, właściwi dla podatników naczelnicy urzędów celnych. Wyjątek obecnie dotyczy postępowań dotyczących ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w podatku oraz zwrotu nadpłaty podatku – w sprawach tych właściwymi organami podatkowymi są właściwi dla podatników naczelnicy urzędów skarbowych (art. 39 ustawy o VAT).

Od dnia 1 stycznia 2016 r. naczelnicy urzędów skarbowych właściwi dla podatnika są organami podatkowymi właściwymi tylko w sprawie postępowań dotyczących ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w podatku od towarów i usług (znowelizowany art. 38 ustawy o VAT). Organami podatkowymi z tytułu nadpłaty podatku od towarów i usług z tytułu importu towarów staną się zatem naczelnicy urzędów celnych.