Weryfikacja rozliczeń VAT kontrahentów tylko w ramach kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego
Teza uchwały składu 7 sędziów NSA z 24 października 2016 r. sygn. akt I FPS 3/16:
W przypadku przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku w związku z weryfikacją prowadzoną na podstawie art. 87 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, ze zm.) w ramach czynności sprawdzających, o których mowa w dziale V ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.), nie jest możliwe żądanie od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności.
Czy uchwała składu 7 sędziów NSA z 24 października 2016 r. (sygn. akt I FPS 3/16) była potrzebna i czy można uznać, że jest przełomowa?
Sądzę, że zarówno z punktu widzenia praktyków, jak i teoretyków uchwała była potrzebna. Co do zasady każda uchwała 7 sędziów podejmowana jest tylko wówczas, gdy pojawiają się poważne wątpliwości interpretacyjne związane z treścią przepisów prawnych – wynikające ze stanu ustawodawstwa (przepisy są niejasne) lub z orzecznictwa. W przypadku analizowanej uchwały mamy do czynienia głównie z tą drugą przesłanką.
Jakie były wątpliwości?
Mimo że art. 274c ordynacji podatkowej wspomina o możliwości żądania dokumentów od kontrahentów podatnika wyłącznie w związku z prowadzoną wobec podatnika kontrolą podatkową i postępowaniem podatkowym, zarówno organy, jak i w ślad za nimi część orzecznictwa rozszerzały zakres zastosowania tego przepisu także do czynności sprawdzających. Tę praktykę zdaje się ukrócić powyższa uchwała.
Polecamy: Biuletyn VAT
A zatem organy będą mogły żądać dokumentów od kontrahentów jedynie w trybie kontroli lub postępowania podatkowego?
Tak. Z tezy uchwały składu 7 sędziów NSA wynika, że organ podatkowy nie będzie mógł uzasadnić przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku VAT należnego podatnikowi poprzez żądanie – w ramach czynności sprawdzających – od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dodatkowych dokumentów w celu sprawdzenia prawidłowości i rzetelności transakcji dokonanej przez podatnika.
Sąd przychylił się do pojawiającej się już wcześniej linii orzeczniczej, zgodnie z którą kontrola tzw. krzyżowa dopuszczalna jest w ramach prowadzonego wobec podatnika postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, ale nie poza nimi.
Czy zgadza się pani z tezą uchwały?
Tak. Nie ma podstaw prawnych w ramach jedynie czynności sprawdzających, bez wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, do żądania od kontrahentów podatnika dokumentów w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT.
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
Co uchwała NSA oznacza dla podatników?
To orzeczenie ma szansę – wbrew obecnej tendencji – na skrócenie podatnikom terminu oczekiwania na zwrot należnego im podatku VAT. O ile bowiem państwo przez organy podatkowe słusznie walczy z funkcjonującymi na rynku mechanizmami służącymi do wyłudzenia podatku VAT, o tyle działania podejmowane przez organy podatkowe nie powinny szkodzić i uprzykrzać życia uczciwym podatnikom.
Wydaje się, że dzięki uchwale zakres weryfikacji zwrotu podatku VAT ograniczy się do czynności dotyczących osoby samego podatnika i oceny uczciwości dokonanych przez niego transakcji, jak i prawidłowości ich rozliczenia podatkowego. Jest to w mojej ocenie kierunek jak najbardziej słuszny.
Jaka była dotychczas praktyka organów?
W praktyce niejednokrotnie spotykamy się z wydłużaniem postępowania o zwrot VAT, ponieważ organ nie skupia się na ocenie zasadności zwrotu różnicy podatku VAT naliczonego nad należnym, lecz przy okazji takiego wniosku podatnika weryfikuje cały mechanizm rozliczeń podatkowych wszystkich podmiotów zaangażowanych w transakcje, niejednokrotnie nie mając żadnych wątpliwości co do rozliczenia VAT. Jest to zresztą szerszy problem sposobu prowadzenia kontroli podatkowych i skarbowych. Niejednokrotnie oczekuje się bowiem od podatnika, że w ramach kontroli konkretnego okresu i konkretnego podatku odpowie na wiele pytań dotyczących kolejnych okresów, a czasem nawet podatków niebędących przedmiotem kontroli.
Wszelkie czynności podejmowane w celu tropienia oszustów podatkowych mają sens, jednak gdy termin na zwrot VAT jest przedłużany, aby ustalić sposób udokumentowania transakcji przez kontrahenta, a wszystko dzieje się w ramach czynności sprawdzających, budzi to moje wątpliwości.
Dlaczego?
Nie można tracić z pola widzenia, że VAT ma być podatkiem neutralnym. Powinniśmy się skupić w pierwszej kolejności na wypracowaniu takich mechanizmów, aby zabezpieczyć zapłatę podatku przez podmiot zobowiązany, a ograniczyć utrudnianie rozliczeń podatkowych tym, którzy VAT w cenie towaru/usługi już raz ponieśli.
Planowana jest też nowelizacja ustawy o VAT, która umożliwi organom podatkowym w ramach czynności sprawdzających badanie całego łańcucha dostaw towaru. Zgodnie z projektem nowelizacji zmiany mają dotyczyć art. 87 ustawy o VAT i art. 274c ordynacji. Co oznaczają te zmiany?
W interesującym nas zakresie do art. 87 ustawy o VAT ma zostać dodany ust. 2b, zgodnie z którym weryfikacja zasadności zwrotu różnicy podatku może obejmować oprócz sprawdzenia rozliczenia podatnika także rozliczeń innych podmiotów biorących udział w obrocie towarami lub usługami, będących przedmiotem rozliczenia podatnika oraz sprawdzenie zgodności tych rozliczeń z faktycznym przebiegiem transakcji. Dodatkowo w art. 274c ordynacji ma się pojawić uszczegółowienie jego dotychczasowych przepisów par. 1–1b poprzez wskazanie, że stosuje się je także do wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą uczestniczących w dostawie tego samego towaru lub usługi będących zarówno dostawcami, jak i nabywcami biorącymi udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie towaru lub usługi.
To oznaczać może, przy planowanym terminie wejścia w życie nowelizacji (1 stycznia 2017 r.), że już za chwilę pomimo korzystnego orzeczenia NSA organy podatkowe będą mieć jasną podstawę prawną do żądania także w ramach postępowania o zwrot VAT nie tylko dokumentów od kontrahentów podatnika, ale także kolejnych podmiotów w łańcuchu dostaw. Jak się bowiem wydaje, ustawodawca przyjął sobie za cel, aby powyższe przepisy dotyczyć miały także przedłużania terminu na zwrot VAT w ramach czynności sprawdzających – taki wniosek wynika wprost z uzasadnienia do projektu ustawy.
Co więcej, zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów przejściowych znowelizowane przepisy dotyczyć mają również okresów rozliczeniowych przypadających przed 1 stycznia 2017 r. W tym kontekście zatem omawiana uchwała składu 7 sędziów pomimo pozytywnego odbioru przez podatników znacznie zawęzi swój zakres zastosowania. ⒸⓅ
Magdalena Tyrakowska, adwokat, partner w Olesiński & Wspólnicy sp.k.
Rozmawiał Łukasz Zalewski
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze