Sprzedaż przedsiębiorstwa - skutki w VAT

Definicja przedsiębiorstwa

W ustawie o VAT nie ma podanej definicji przedsiębiorstwa. Pojęcie to wyjaśnia art. 55¹ Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4.  wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

- Powyższa definicja zawiera elementy, z których składa się przedsiębiorstwo, jednak nie jest to ściśle określona lista i nie należy się nią sugerować dosłownie. Wymienione składniki stanowią przykłady elementów wchodzących w skład przedsiębiorstwa jako całości. W rzeczywistości przepisy należy weryfikować ze stanem faktycznym. Zatem istnieje możliwość, że na przedsiębiorstwo nie będą się składać wszystkie wymienione w Kodeksie cywilnym elementy bądź zgodnie z art. 55² kc w skład przedsiębiorstwa będą wchodziły również inne składniki nieprzewidziane w przepisach ustawy - wyjaśnia Andrzej Lazarowicz, espert wFirma.pl, rozbudowanego serwisu do prowadzenia księgowości online dedykowanego dla mikro i małych przedsiębiorców.

Stanowisko potwierdza również wyrok z 27 kwietnia 2012 r., sygn. I FSK 1039/11, Naczelnego Sądu Administracyjnego: (...) Nie wszystkie elementy wskazane w przepisie muszą wystąpić łącznie, aby można było uznać je za przedsiębiorstwo. Musi być to jednak pewne minimum, bez którego przedsiębiorstwo w zależności od konkretnych okoliczności faktycznych nie mogłoby realizować swoich działań gospodarczych.

Czym jest zbycie przedsiębiorstwa?

- Zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części polega na podjęciu czynności, w ramach których przenoszone jest prawo do rozporządzania przedmiotem tych czynności jako jego właściciel. Pod pojęciem zbycia przedsiębiorstwa można rozumieć m.in. jego sprzedaż, zamianę, darowiznę, nieodpłatne przekazanie lub przeniesienie własności w formie aportu. Zbycie przedsiębiorstwa powinno odbyć się w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie - tłumaczy Lazarowicz.

Polecamy: VAT 2018. Komentarz

Sprzedaż przedsiębiorstwa a podatek VAT

Ustawa o VAT przewiduje wyłączenie niektórych czynności z zakresu stosowania jej przepisów. Jednym z nich jest zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Zatem sprzedaż przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części nie jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług bez względu na to, czy zbycie nastąpiło w formie odpłatnej czy nieodpłatnej. Nie jest istotna również forma, w jakiej doszło do transakcji.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa

Definicja przedsiębiorstwa nie budzi większych wątpliwości, jednak niejednokrotnie problem pojawia się przy ustaleniu, co wchodzi w skład jego zorganizowanej części. Pojęcie to wyjaśnia art. 2 pkt 27e ustawy o VAT, na mocy którego za zorganizowaną część przedsiębiorstwa można uznać zespół składników zarówno materialnych, jak i niematerialnych, obejmujących również zobowiązania, wyodrębnionych organizacyjnie i finansowo z istniejącego już przedsiębiorstwa w celu realizowania określonych zadań gospodarczych. Wyodrębniona część jest w stanie samodzielnie realizować te zadania i stanowić niezależne przedsiębiorstwo.

Z powyższej definicji wynika, iż aby transakcja zbycia przedsiębiorstwa nie była opodatkowana podatkiem VAT,  jej przedmiotem powinno być całe przedsiębiorstwo bądź jego zorganizowana część, która jest spójna na tyle, że może stanowić odrębne, samodzielnie działające przedsiębiorstwo.

Sprzedaż poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa

W sytuacji, w której podatnik nie sprzedaje przedsiębiorstwa w całości lub jego zorganizowanej części, lecz decyduje się na zbycie poszczególnych składników majątku osobno, nie ma możliwości stosowania wyłączenia. W związku z tym transakcja taka powinna zostać opodatkowana podatkiem VAT według stawki właściwej dla danego składnika majątku.

Potwierdzeniem takiego postępowania jest interpretacja indywidualna, sygn. 0461-ITPP2.4512.830.2016.2.RS, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy 30 stycznia 2017 r., w której czytamy, że jeśli przedsiębiorca (...) nie będzie prowadził działalności gospodarczej w oparciu o składniki majątkowe otrzymane w związku z rozwiązaniem Spółki jawnej oraz w oparciu o składniki otrzymane w drodze darowizny od żony.” to – w świetle powołanego orzeczenia TSUE z dnia 27 listopada 2003 r. w sprawie C-497/01 – trudno uznać, że przedmiotem zbycia będzie przedsiębiorstwo. Zatem do czynności tej nie będzie miał zastosowania art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, gdyż przedmiotem zbycia będą poszczególne składniki majątkowe. W związku z powyższym sprzedaż ta – zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy - będzie podlegała opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zbycie nieruchomości a sprzedaż przedsiębiorstwa

Niejednokrotnie wątpliwości powstają w sytuacjach, w których dochodzi do sprzedaży nieruchomości, w której prowadzone jest przedsiębiorstwo. W sytuacji gdy sprzedaż nieruchomości zostanie błędnie zakwalifikowana jako zbycie składnika majątku, a nie jako sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części i zostanie opodatkowana podatkiem VAT, nabywca nie ma prawa do odliczenia VAT od takiej transakcji. W odwrotnej sytuacji, w której sprzedawana nieruchomość zostanie błędnie uznana za przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część, konsekwencje podatkowe powstaną po stronie sprzedającego, który nie naliczył podatku VAT. Organ podatkowy na mocy art. 112b ustawy o VAT ma również prawo nałożyć sankcję w wysokości 30% wartości sprzedawanej nieruchomości. Przedsiębiorca musi mieć na uwadze, że ocena przedmiotu sprzedaży musi nastąpić zgodnie ze stanem faktycznym i brać pod uwagę wiele okoliczności, aby w poprawny sposób ustalić, czy transakcja dotyczy sprzedaży samej nieruchomości, czy może już przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części.

Autor: Andrzej Lazarowicz, ekspert wFirma.pl