Stawki VAT w gastronomii - dania na wynos z 5% czy 8% VAT?

Stawki VAT w gastronomii - wieloletnie spory i najnowszy wyrok TSUE

Zagadnienie stawki VAT w gastronomii budziło przez lata liczne kontrowersje. W wielu przypadkach sprzedaż podobnych produktów mogła być objęta stawką 5% lub 8% bądź nawet 23% VAT. Wprowadzenie nowej matrycy stawek VAT w jakiejś mierze poprawiło tę sytuację.
Wyrok Trybunału z 22 kwietnia 2021 r. w sprawie C-703/19 odnosił się do podatnika prowadzącego placówkę gastronomiczną oferującą dania typu fast food zarówno na miejscu, jak i na wynos (w różnych systemach, np. z okienek zewnętrznych dla kierowców czy w strefach restauracyjnych wewnątrz galerii handlowych).

Zdaniem organów podatkowych wszystkie czynności należało opodatkować według stawki 8% jako "usługi związane z wyżywieniem", natomiast podatnik uważał, że w niektórych przypadkach ma miejsce dostawa dań gotowych. Podatnik utrzymywał, że jeśli dochodzi do dostaw towarów (gotowych posiłków/dań), a nie do świadczenia usług gastronomicznych lub cateringowych, to można zastosować niższą stawkę VAT, tj. 5%. Przedmiotem sporu był stan prawny obowiązujący do 30 czerwca 2020 r., czyli przed wprowadzeniem nowej matrycy stawek VAT.
W związku z istniejącymi wątpliwościami postanowieniem z 6 czerwca 2019 r. (sygn. akt I FSK 1290/18) NSA skierował pytanie prejudycjalne w tej sprawie do TSUE.

Dania na wynos - 5% czy 8% VAT?

Z wyroku wynika, że sprzedaż dań w lokalach gastronomicznych, tj. na miejscu, gdzie klient korzysta z infrastruktury takiego lokalu, jego zasobów (w tym np. obsługi kelnerskiej), stanowi usługę restauracyjną opodatkowaną stawką 8% VAT. Jeśli natomiast klient kupuje danie na wynos, to ma miejsce dostawa środków spożywczych opodatkowana stawką 5% VAT.

W ocenie TSUE pojęcie "usługi restauracyjne i cateringowe" obejmuje dostarczanie żywności wraz z odpowiednimi usługami wspomagającymi, mającymi na celu umożliwienie natychmiastowego spożycia tej żywności przez klienta końcowego, czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego. Jeżeli nabywca podejmie decyzję o nieskorzystaniu z zasobów materialnych i ludzkich udostępnionych mu przez świadczącego usługę w związku z konsumpcją dostarczonej żywności, należy uznać, że z dostawą tej żywności nie wiąże się żadna usługa wspomagająca. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, czy posiłki były przygotowywane na miejscu w restauracji.

Trybunał odwołał się tu do art. 6 ust. 1 i 2 rozporządzenia wykonawczego nr 282/2011. Z przepisów tych wynika, że usługi restauracyjne i cateringowe oznaczają usługi polegające na dostarczaniu gotowej lub niegotowej żywności czy napojów przeznaczonych do spożycia przez ludzi wraz z odpowiednimi usługami wspomagającymi, pozwalającymi na ich natychmiastowe spożycie. Dostarczanie żywności czy napojów jest zaś elementem pewnej większej całości, gdzie jednak przeważają usługi. Usługi restauracyjne polegają na świadczeniu takich usług w lokalu należącym do usługodawcy, a usługi cateringowe wiążą się z dokonywaniem podobnych czynności, ale poza lokalem usługodawcy.

Ważne!
Za usługi cateringowe i restauracyjne nie uznaje się dostawy gotowej lub niegotowej żywności i/lub napojów wraz z ich transportem lub bez niego, jeżeli nie towarzyszą im żadne inne usługi wspomagające.

Jednak zdaniem TSUE to do sądu krajowego należy ocena, czy:

• odmienne traktowanie na gruncie VAT dostaw towarów lub świadczenia usług należących do tej samej kategorii tego załącznika jest zgodne z zasadą neutralności podatkowej,
• różne systemy sprzedaży (np. "walk through", "drive in", "food court") objęte są zakresem pojęcia "usługi restauracyjne lub cateringowe".

Dla oceny konsekwencji podatkowych najistotniejszy jest fakt, czy konsument zdecyduje się na spożywanie posiłku na miejscu, korzystając z dodatkowych usług, np. obsługi kelnerskiej, czy też nabędzie posiłek na wynos. Jeśli klient zadecyduje o niekorzystaniu z zasobów materialnych i ludzkich udostępnianych mu przez sprzedawcę w związku z konsumpcją żywności, to uznać należy, iż z dostawą żywności nie wiąże się żadna usługa wspomagająca.

Innymi słowy, to klient decyduje, czy skorzysta z usługi, czy nie.

Skutki wyroku dla opodatkowania usług gastronomicznych świadczonych przed wprowadzeniem nowej matrycy

Przypomnijmy, że w związku z nową matrycą stawek VAT, czyli od połowy 2020 r., omawiany spór w pewnej mierze stracił na aktualności. Wprowadzono bowiem jednolitą stawkę 8% VAT na wszystkie czynności, które według PKWiU są klasyfikowane jako usługi związane z wyżywieniem. W konsekwencji, gdy posiłek jest oferowany na miejscu czy na wynos, to ma zastosowanie stawka VAT 8%.

Jednak orzeczenie to może mieć znaczenie dla możliwości skorygowania wcześniejszych (ale nieobjętych przedawnieniem) okresów rozliczeniowych. Konsekwencją może być więc nadpłata podatku. W niektórych przypadkach podatnik będzie mógł wnioskować o wznowienie postępowania zakończonego ostateczną decyzją.

Skutki wyroku dla usług gastronomicznych świadczonych po wprowadzeniu nowej matrycy

Od 1 lipca 2020 r. według art. 41 ust. 12f ustawy o VAT stawkę 8% stosuje się do dostawy towarów i świadczenia usług klasyfikowanych według PKWiU w grupowaniu usługi związane z wyżywieniem (PKWiU 56), z pewnymi wyłączeniami (ale dotyczącymi akurat stawki podstawowej).

Dlatego na podstawie obecnych przepisów, nawet gdy transakcja jest klasyfikowana jako dostawa towarów, ale zaliczana do usług gastronomicznych według PKWiU 56, podlega opodatkowaniu stawką 8%. Ponadto, nadal mogą powstawać spory na tle tego, czy sprzedaż gotowych posiłków może być uznana za dostawę towaru, niesklasyfikowaną jako usługa gastronomiczna, objętą stawką 5% czy jednak świadczeniem usług związanych z wyżywieniem.

Przykład

Pizzeria sprzedaje:
- pizzę na miejscu,
- pizzę na wynos,
- pizzę mrożoną,
- spody do pizzy.

Według obecnie obowiązujących przepisów w przypadku pizzy spożywanej na miejscu nie budzi wątpliwości stawka 8%(lub 23%, gdy zawiera owoce morza). Pizza na wynos od 1 lipca 2020 r. również powinna być opodatkowana stawką 8%(lub 23%, gdy zawiera owoce morza). Natomiast spód do pizzy raczej sugeruje produkt piekarniczy, co oznacza, że może być zastosowana stawka 5%. Również w przypadku pizzy mrożonej zastosowanie powinna mieć stawka 5%, gdyż nie jest to produkt gotowy do spożycia.

Warto zauważyć, że ostatnio wydawanych jest wiele WIS-ów dotyczących np. kanapek czy sałatek sprzedawanych w sklepach jako produkt gotowy do spożycia.

Obecnie zdaniem organów podatkowych, inaczej niż zdaniem TSUE, brak dostępnej obsługi kelnerskiej, stolików czy sztućców nie przesądza o tym, że sprzedaż nie jest opodatkowana jako usługa gastronomiczna stawką 8%.

Ustalenie stawki VAT wywołuje wiele problemów. Analiza wydawanych WIS prowadzi do następujących wniosków. Otóż, gdy produkt:

• gotowy do spożycia przygotował podatnik, który będzie go sprzedawał, to transakcja klasyfikowana jest pod numerem 56 PKWiU i opodatkowana stawką 8%; jest tak nawet, wtedy gdy mamy do czynienia z dostawą towarów, a podatnik nie świadczy dodatkowych usług poza tymi, które są niezbędne do przygotowania produktu i sprzedaży towarów;

Ważne!
Zdaniem organów podatkowych brak dostępnej obsługi kelnerskiej, stolików, czy sztućców nie przesądza o tym, że sprzedaż nie jest opodatkowana jako usługa gastronomiczna stawką 8%.

• gotowy do spożycia przygotował podatnik, który nie będzie go sprzedawał, to dostawa towarów może być opodatkowana stawką 5%, gdy jest przewidziana dla sprzedawanego towaru;
• spożywczy wymaga obróbki termicznej, aby można go było spożyć, to dostawa towarów może być opodatkowana stawką 5%, gdy jest przewidziana dla sprzedawanego towaru.

Stawka VAT do sprzedaży gotowych produktów gastronomicznych

Analiza wydanych WIS pokazuje, że w takich przypadkach zasadne jest występowanie o wiążącą informację stawkową we własnej sprawie, chyba że przedstawiony stan faktyczny odpowiada naszej sytuacji.

Podstawa prawna:

• art. 98 ust. 2 w zw. z załącznikiem III pkt 12a dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej - DUUEL z 2006 r. Nr 347 poz. 1; ost.zm. DUUEL. z 2020 r. Nr 396 poz. 1

• art. 6 rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011 z 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej - DUUEL z 2011 r. Nr 77 poz. 1; ost.zm. DUUEL. z 2019 r. Nr 313 poz. 14

• art. 41 ust. 12f ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 802

Łukasz Matusiakiewicz, radca prawny specjalizujący się w prawie podatkowym